جرم تخریب اموال عمومی و خصوصی چیست؟

جرم تخریب اموال، چه اموال عمومی و چه اموال خصوصی، یکی از جرایمی است که در قانون با مجازات‌های نسبتا سنگینی از قبیل حبس روبرو شده است. بسیاری از افراد تصورشان این است که به جای راه‌حل قانونی، اگر خود دست به کار شوند، می‌توانند راحت‌تر حق خود را بگیرند و یا فرد خاطی را ادب کنند. از همین رو ممکن است دست به تخریب اموال دیگران زده و با خود بیاندیشند که نهایتا خسارت وی را پرداخت خواهند کرد و ماجرا تمام خواهد شد.

اما باید بدانید که تخریب اموال دیگران موجب مجازات انجام‌دهنده می‌شود و علاوه بر جبران خسارت، ممکن است شخص مرتکب، به حبس و یا مجازات‌های سنگین‌تری مانند تبعید و حتی اعدام محکوم شود.

جرم تخریب اموال چیست؟

تخریب به معنای نابود کردن و از بین بردن کل مال یا ایجاد خسارت به مال متعلق به غیر است. پس برای تحقق جرم تخریب نیازی نیست که یک مال تمام و کمال از بین برود. حتی از بین بردن بخشی از مال نیز مشمول جرم تخریب اموال خواهد بود.

همچنین برای این که تخریب اموال معنا پیدا کند، مال باید متعلق به غیر باشد. پس اگر شخصی مال خود را به آتش بکشد بدون آن که به مال دیگران صدمه بزند، دیگر تخریبی که جرم باشد، محقق نشده است. حتی اگر دیگری بر مال شخص حقی داشته باشد، باز هم جرم تخریب محقق نشده است. برای مثال، اگر فردی خانه خود را به دیگری اجاره دهد و سپس اقدام به تخریب خانه کند، در اینجا جرم تخریب محقق نبوده و مستاجر باید از طریق حقوقی پیگیر حقوق از دست رفته خود باشد.

برای تحقق جرم تخریب اموال، ضرر و آسیب به خود مال باید برسد. به این معنا که اگر آسیبی به مال نرسد و صرفا صاحب مال متضرر شود، جرم تخریب رخ نداده است. مثلا اگر شخص با قفل درب خانه کسی را ببندد، مالک خانه برای شکاندن قفل متحمل هزینه و ضرر خواهد شد. اما چون به خانه آسیبی نرسیده است، جرم تخریب محقق نخواهد بود.

جرم تخریب تنها نسبت به اموالی که مالیت داشته و ملموس باشند، رخ خواهد داد. پس اگر کسی مشروبات الکلی دیگری را از بین ببرد، این کار تخریب نخواهد بود. همچنین از بین بردن حقوقی مانند حق اختراع یا سرقفلی و … تخریب اموال نخواهد بود.

جرم تخریب باید همراه با عمد باشد. یعنی فرد عمدا مال دیگری را از بین ببرد. بنابراین اگر سهوا یا در اثر بی‌احتیاطی این اتفاق رخ دهد، این جرم محقق نشده است.

پس به طور کلی می‌توان گفت شرایط جرم تخریب اموال به شرح زیر است‌:

1. بخشی از مال یا تمام آن دچار آسیب شود؛
2. آسیب به خود مال وارد شود؛
3. مال متعلق به غیر باشد؛
4. مال ملموس باشد و مالیت داشته باشد؛
5. تخریب عامدانه باشد.

انواع جرایم تخریب اموال

با توجه به این که جرم تخریب در قانون مجازات اسلامی، دارای اقسام گوناگونی است، بهتر است هرکدام را به صورت جداگانه مورد بررسی قراردهیم.

۱. آتش زدن اموال دیگرن

بر اساس ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هر کس عمداً عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و به طور کلی هر محل مسکونی یا معد برای سکنی یا جنگل یا خرمن‌ یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغ‌های متعلق به دیگری را آتش بزند، به حبس از ۲ تا ۵ سال محکوم می‌شود. این اعمال درصورتی‌که به قصد مقابله با حکومت اسلامی‌ باشد، مجازات محاربه را خواهد داشت.

همچنین بر اساس ماده ۶۷۶ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هرکس سایر اشیاء منقول متعلق به دیگری را آتش بزند، به حبس از ۳ ماه تا ۱۸ ماه محکوم خواهد شد. این ماده در واقع آتش زدن تمام اموال منقول به غیر از کشتی و هواپیما را در برمی‌گیرد. باید توجه داشت که جرم این ماده از جرایم قابل گذشت بوده که با گذشت شاکی، تعقیب متهم متوقف خواهد شد.

۲. جرم تخریب اموال شخصی

بر اساس ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هرکس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد، به حبس از ۳ ماه تا ۱۸ ماه [و] درصورتی‌که میزان خسارت ‌وارده یکصد میلیون (۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال یا کمتر باشد، به جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت ‌وارده ‌محکوم خواهد شد. این جرم نیز از جرایم قابل گذشت است.

۳. جرم از بین بردن حیوانات

بر اساس ماده ۶۷۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هرکس به عمد و بدو‌ن ضرو‌رت، حیوان حلال‌ گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دو‌لت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند، به حبس از ۴۵ روز و دوازده ساعت تا ۳ ماه یا جزای نقدی از ۱۵/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۲۵/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم خواهد شد.

مقصود از حیوانات حلال گوشت در این ماده حیواناتی است که عرفا برای خورداک مردم از آن استفاده می‌شود، مانند گاو و گوسفند. البته در مورد حیواناتی که دولت شکار آنها را ممنوع اعلام کرده، فرقی نمی‌کند حلال گوشت باشند یا خیر.

۴. جرم تخریب و اتلاف اسناد دولتی و غیردولتی

بر اساس ماده ۶۸۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هر کس عالماً دفاتر و قباله‌ها و سایر اسناد دولتی را بسوزاند یا به هر نحو دیگری تلف کند، به حبس از ۲ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد. همچنین بر اساس ماده ۶۸۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هر کس عالماً هر نوع اسناد یا او‌راق تجارتی و غیرتجارتی غیردو‌لتی را که اتلاف آنها موجب ضرر غیر است بسوزاند یا به هر نحو دیگر تلف کند، به حبس از ۴۵ روز تا ۱ سال محکوم خواهد شد.

منظور از اسناد دولتی، اسنادی است که دولت مالک آنهاست، نه این که دولت آن اسناد را صادر کرده باشد. بنابراین از بین بردن سند یک ملک دولتی مشمول ماده ۶۸۱ بوده و از بین بردن سند رسمی ملک شخصی مشمول ماده ۶۸۲. همچنین در اتلاف اسناد دولتی وقوع ضرر شرط نیست، بلکه صرف اتلاف برای وقوع جرم کافی است؛ برخلاف اسناد شخصی که برای تحقق جرم باید منجر به ضرر شده باشد.

۵. تخریب و یا خشکاندن چراگاه و باغ دیگران

بر اساس ماده ۶۸۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هر کس محصول دیگری را بچراند یا تاکستان یا باغ میوه یا نخلستان کسی را خراب کند یا محصول دیگری را قطع و درو نماید یا به‌ واسطه سرقت یا قطع آبی که متعلق به آن است یا با اقدامات و وسایل دیگر خشک کند یا باعث تضییع آن بشود یا آسیاب دیگری را از استفاده بیاندازد، به حبس درجه شش و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.

همچنین بر اساس ماده ۶۸۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هرکس اَصله نخل خرما را به هر ترتیب یا هر و‌سیله بدو‌ن مجوز قانونی از بین ببرد یا قطع کند، به ۴۵ روز تا ۳ ماه حبس یا از ۱۵/۰۰۰/۰۰۰ تا ۲۵/۰۰۰/۰۰۰ ریال جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

۶. تخریب اموال عمومی

بر اساس ماده ۶۸۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، هر کس در وسایل و تاسیسات مورد استفاده عمومی از قبیل شبکه‌های آب و فاضلاب، برق، نفت، گاز، پست و تلگراف و تلفن و مراکز‌ فرکانس و ماکروویو (‌مخابرات) و رادیو و تلویزیون و متعلقات مربوط به آنها اعم از سد و کانال و انشعاب لوله‌کشی و نیروگاه‌های برق و خطوط انتقال‌ نیرو و مخابرات (‌کابلهای هوایی یا زمینی یا نوری) و دستگاه‌های تولید و توزیع و انتقال آنها که به هزینه یا سرمایه دولت یا با سرمایه مشترک دولت و‌ بخش غیردولتی یا توسط بخش خصوصی برای استفاده عمومی ایجاد شده و همچنین در علائم راهنمایی و رانندگی و سایر علائمی که به منظور حفظ‌ جان اشخاص یا تامین تاسیسات فوق یا شوارع و جاده‌ها نصب شده است، مرتکب تخریب یا ایجاد حریق یا از کار انداختن یا هر نوع خرابکاری دیگر‌ شود بدون آن که منظور او اخلال در نظم و امنیت عمومی‌ باشد، به حبس از ۳ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد. درصورتی‌که اعمال مذکور به منظور اخلال در نظم و امنیت جامعه و مقابله با حکومت اسلامی‌ باشد، مجازات محاربه را خواهد داشت.

برای تحقق این جرم باید این شرایط وجود داشته باشد:

1. مال باید برای استفاده عموم باشد و مالکیت دولت بر آن لزومی ندارد؛
2. اموال مذکور در این ماده باید ایجاد و نصب شده باشند.

۷. تخریب اموال دولتی

درباره اموال دولتی باید توجه داشت که این اموال ممکن است برای استفاده عموم قرار داده شده باشند یا این که صرفا توسط کارمندان دولت مورد استفاده قرار گیرند. اگر اموال دولتی برای استفاده عموم باشد، جرم تخریب اموال عمومی نسبت به تخریب اموال دولتی محقق خواهد بود. اما اگر کارمند یک اداره، برخی از اموال دولتی که در اختیار او قرار داده شده را تخریب کند، جرم تخریب ساده که بالاتر توضیح داده شد، رخ داده است. پیش‌تر گفتیم که تخریب اسناد‌ دولتی خود جرم مستقلی است که مجازات خود را دارد و نیازی نیست که این اسناد برای استفاده عموم باشد.

اثبات جرم تخریب

برای اثبات جرم تخریب اموال مانند تمام جرایم، از ادله اثبات کیفری باید استفاده کرد. مهمترین این موارد اقرار فرد خواهد بود. شهادت شهود بر این امر نیز ممکن است. همچنین تصاویر دوربین‌ها و یا گوشی‌های هوشمند و امثال آن نیز می‌تواند در ایجاد علم برای قاضی و حکم به محکومیت متهم موثر باشد.

سخن پایانی

جرم تخریب اموال از جرایمی است که قانون به آن اهمیت بسیاری داده و مجازات‌های نسبتا سنگینی برای آن در نظر گرفته است تا امنیت اموال خصوصی و دولتی حفظ شده و افراد به راحتی اقدام به ایجاد خسارت علیه یکدیگر نکنند. با توجه به وجود قوانین پیچیده در این زمینه، بهتر است تا در صورت مواجهه با چنین مواردی، حتما با وکیل مجرب در زمینه تخریب اموال و امور کیفری مشورت کنید. در صورت لزوم می‌توانید از خدمات وکلای ما در پلتفرم حقوقی ترازو بهره‌مند شوید.

سوالات متداول