شروط ضمن عقد ازدواج

می‌دانید که در ضمن نوشتن هر قراردادی، طرفین می‌توانند بندهایی را به عنوان شروط ضمن قرارداد ثبت کنند که هر دو طرف باید آنها را رعایت کنند؛ عقد ازدواج نیز نوعی قرارداد محسوب می‌شود که می‌توان در آن شرایطی را به عنوان شروط ضمن عقد یا نکاح، ثبت کرد. برای اطلاع از ضوابط حقوقی در این شروط ازدواج در این مطلب ما را همراهی کنید.

شروط ضمن عقد کدامند؟

گذشته از اینکه ازدواج یک پیوند عاطفی و اخلاقی است، در قانون پس از ثبت رسمی به عنوان یک قرارداد دوجانبه شناخته می‌شود که در هر کشور بر اساس عرف جامعه، شرایط و حقوق و تکالیف خاصی در آن لحاظ شده و برای هر دو طرف قرارداد یعنی زن و مرد، پای‌بندی به آنها ضروری است.

شروط ضمن عقد ازدواج در کشور ما بر اساس عرف و قانون به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• دسته اول حقوق، تکالیف و اختیاراتی است که مرد و زن پس از جاری شدن عقد به حکم قانون، از آنها برخوردار می‌شوند و باید آنها را رعایت کنند که در قالب شروط درج شده در سند ازدواج هستند؛ به عنوان مثال مرد حق دارد محل سکونت را تعیین کند، حق طلاق با مرد است و… زن نیز حقوقی دارد که باید رعایت شوند، مثلا: می‌تواند در مقابل زحماتش پاداش دریافت کند (اجرت‌المثل)، نفقه بگیرد (مخارج زندگی)، مهریه را طلب کند و…
• امّا دسته دوم شروطی هستند که اضافه بر شرایط قانونی عقد ازدواج، برای جلوگیری از سوء استفاده یکی از طرفین از حقوق قانونی خود لحاظ می‌شوند که برابر با ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، می‌توانند آن را در ضمن عقد ازدواج و یا در قراردادی جداگانه ثبت کنند. به موجب این ماده، طرفین می‌توانند هر شرطی را که برخلاف قانون ازدواج نباشد، لحاظ کنند؛ مثلا شرط شود که اگر شوهر زن دیگری بگیرد یا در مدتی معیّن زندگی را رها کند یا سوء رفتاری داشته باشد که ادامه زندگی برای زن قابل تحمل نباشد، زن از شوهر خود وکالت داشته باشد و بتواند خود را طلاق دهد و حتی بتواند برای این کار به دیگری وکالت بدهد.

اعتبار شروط ضمن عقد

شروط ازدواج به منزله شرایط قانونی و لازم‌الاجرا هستند، یعنی طرفین پس از تنظیم و امضای آنها باید مفاد آن را رعایت کنند. در غیر این صورت و تخلف یکی از طرفین، طرف دیگر می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تنظیم دادخواست، حق خود را بگیرد. از آنجا که شروط ضمن عقد در قانون مدنی به روشنی بیان شده‌اند، هر شرطی که مخالف با قانون و ماهیت عقد نباشد از نظر محکمه محترم است و در صورت اجرایی نشدن، طرف متخلّف را مجبور به انجام آن خواهد کرد یا حق طلاق را به طرف مقابل می‌دهد.

شروط ازدواج که مخالف با قانون و ماهیت عقد نباشد از نظر محکمه محترم است و به منزله شرایط قانونی و لازم‌الاجرا هستند، یعنی طرفین پس از تنظیم و امضای آنها باید مفاد آن را رعایت کنند. در غیر این صورت و تخلف یکی از طرفین، طرف دیگر می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تنظیم دادخواست، طرف متخلّف را مجبور به انجام آن کرده یا از حق طلاق مطابق شروط استفاده کند.

مهم‌ترین شروط ضمن عقد

شروط درج شده در تمام عقدنامه‌ها کاربردی هستند و تا حدود زیادی می‌توانند از ظلم شدن به طرفین، خصوصا زن، جلوگیری کنند، یکی از مهم‌ترینِ این شروط که در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی نیز با عنوان مصادیق عسر و حرج (یعنی شرایطی که ادامه زندگی برای زن دشوار باشد) به آنها اشاره شده، ضمانت اجرایی خوبی برای موارد تخلّف از تکالیف زندگی خواهد بود.

نحوه اجرای شروط ضمن عقد

طبق موادی که در مورد احکام مربوط به شروط ضمن عقد به صورت کلی در قانون مدنی بیان شده است، کسی که شرطی بر علیه او صادر می‌شود، مجبور به رعایت آن است و در صورت اجرایی نکردن آن با ضمانت‌های اجرایی دستگاه قضایی و از جمله اختیار بر هم زدن عقد رو به رو می‌شود.

در مورد عقد ازدواج نیز همین‌طور است. با این تفاوت که عدم اجرای شروط ضمن عقد اصولا منجر به ایجاد حق فسخ (برهم‌زدن ازدواج) نمی‌شود؛ مگر آنکه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور آن صفت را نداشته باشد که در این برای طرف مقابل حق فسخ (برهم زدن ازدواج) وجود خواهد داشت. مثلا شوهر گفته باشد که من پزشک هستم اما بعدا مشخص شود که کارمند است.

شروط ضمن عقد مندرج در سند ازدواج

شروط ضمن عقدی که در تمام عقدنامه‌ها درج شده است، دو دسته هستند:

دسته اول:

مرد در حین عقد ازدواج شرط کرده که هر زمان درخواست طلاق از جانب زن نباشد و بر اساس تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق به علت تخلّف زن از وظایف همسرداری و بداخلاقی و بدرفتاری او نباشد، مرد باید نصف اموال خود یا معادل آن را که در طول مدت زندگی مشترک به دست آورده، با نظر دادگاه به زن تقدیم کند.

دسته دوم:

مرد ضمن عقد به زن وکالت بلاعزل با حق توکیل (یعنی زن بتواند شخص دیگری را به جای خود وکیل قرار دهد) می‌دهد که در صورت مواجهه با شرایطی خاص بتواند خود را طلاق بدهد. هم‌چنین این وکالت را به زن می‌دهد که در صورتی که مهریه خود را ببخشد، وکالت داشته باشد این بخشش را به جای شوهرش بپذیرد. امّا موارد خاصی که باعث حق طلاق برای زن می‌شوند، عبارتند از:

شروط ۱۲ گانه ضمن عقد

1. خودداری شوهر از دادن نفقه یا همان خرج زندگی و دیگر حقوق زن، به مدت ۶ ماه به صورتی که اجبار کردن او به پرداخت آن ممکن نباشد.
2. رفتار بد و ناشایست مرد به صورتی که ادامه زندگی را برای زن غیر قابل تحمل کند.
3. ابتلای شوهر به بیماری درمان‌نشدنی که ادامه زندگی را برای زن خطرناک کند.
4. جنون مرد اگر به صورت دوره‌ای نباشد.
5. اشتغال مرد به کاری که مخالف مصلحت خانواده و آبروی زن باشد، مانند: گدایی کردن.
6. محکومیت قطعی شوهر به پنج سال حبس یا بیش از آن.
7. اعتیاد مرد به هر موادی که ادامه زندگی را برای زن دشوار کند.
8. ترک زندگی به صورت شش ماه متوالی بدون عذر موجه.
9. محکومیت قطعی شوهر به هر جرمی که به آبروی زن و خانواده‌اش لطمه بزند.
10. عقیم بودن مرد در صورت گذشتن پنج سال از زندگی.
11. مفقود شدن شوهر و ادامه آن پس از شش ماه از مراجعه زن به دادگاه.
12. اختیار کردن همسر دوم بدون اجازه زن.

شروط ضمن عقد مازاد

اشاره کردیم که زوجین می‌توانند علاوه بر شروط درج شده در عقدنامه با عنوان شروط ضمن عقد، شرایط دیگری را برای اجبار طرف مقابل به رعایت حقوق زناشویی و یا موارد دیگر، لحاظ کنند و قانون در صورتی که این شرط‌ها مخالف با ماهیت ازدواج و قانون نباشند از آنها حمایت می‌کند.

مثلا زن می‌تواند برای مرد شرط تحصیل بگذارد، یعنی زن بتواند تا هر مدارجی که بخواهد به تحصیل ادامه دهد؛ یا برای جلوگیری نکردن شوهر از اشتغال برای او شرط بگذارد و یا حتی طبق شرطی حضانت فرزندان را پس از طلاق احتمالی به مرد بسپارد یا برعکس.

نکات شروط ضمن عقد

با توجه به اینکه شروط ضمن عقد پس از امضاء مگر در صورت توافق طرفین، تغییر نخواهند کرد، باید در قبول کردن و تنظیم آنها دقت کرد؛ نکته دیگر اینکه نباید شرطی در عقد لحاظ کرد که مخالف ماهیت ازدواج یا قوانین کشور باشد وگرنه باطل محسوب می‌شود.

سردفتران وظیفه دارند تمام شروط درج شده در عقدنامه را برای طرفین خوانده و تفهیم کنند و در صورت انجام ندادن این کار، زوجین باید این کار را انجام دهند. شرایطی قبیل حق خروج از کشور، حق تحصیل و اشتغال، تعیین محل زندگی و … بهتر است به عنوان شروط ضمن عقد مازاد درج شوند.

حرف آخر

از آنجا که شروط ضمن عقد در قانون مدنی به روشنی بیان شده‌اند، هر شرطی که مخالف با قانون و ماهیت عقد نباشد از نظر محکمه محترم است و در صورت اجرایی نشدن، طرف متخلّف را مجبور به انجام آن خواهد کرد یا حق طلاق را به طرف مقابل می‌دهد.

در این مقاله به بررسی شروط ضمن عقد نکاح و نحوه ثبت شروط ضمن عقد پرداختیم و سوالات متداول شروط ازدواج را بررسی کردیم. باید بدانید که اگر می‌خواهید علاوه بر شروط درج شده در عقدنامه شروط ضمن عقد دیگری را لحاظ کنید حتما از مشاوران باتجربه و مسلّط به حقوق خانواده در پلتفرم حقوقی ترازو کمک بگیرید.

سوالات متداول