تهیه مسکن مستقل و علیحده چه شرایطی دارد؟

هنگامی که زن و مرد با یکدیگر پیمان زناشویی منعقد می‌کنند، به دنبال این هستند تا با زندگی در کنار هم و زیر یک سقف، آرامش روحی و عاطفی خود را تامین کنند. خانه، مامنی خواهد بود تا زن و مرد در کنار هم پس از روزی پرتلاش، خستگی از تن زدوده و برای تلاشی بیشتر مهیا گردند. اما گاه این همنشینی نه تنها آرامشی در پی ندارد، بلکه با بالا رفتن تنش‌ها میان زوجین، خود برهم‌زننده آرامش است. در این موارد، گاه به دلیل برخی شرایط امکان جدایی و طلاق برای زوجین فراهم نبوده، اما زوجه متقاضی سکونت در منزلی مستقل از مرد است. در این مقاله قصد داریم به تشریح این وضعیت بپردازیم و به این سوال پاسخ دهیم که تهیه مسکن مستقل برای زن، چه شرایطی دارد.

حق انتخاب مسکن با کیست؟

بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی: «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.» بنابراین، به طور کلی حق انتخاب محل سکونت با زوج است و اوست که تعیین می‌کند که محل زندگی مشترک کجاست. البته همانطور که حق تعیین مسکن با مرد است، تهیه آن تکلیف او بوده و به عنوان بخشی از نفقه زن، مرد باید مسکنی متناسب با شان زوجه برای سکونت مشترک تهیه کند. از سوی دیگر زن مکلف است تا جهت انجام وظایف زناشویی در محل سکونت مشترک زندگی کند و الا ناشزه محسوب شده و مستحق نفقه نخواهد بود.

زن در چه مواردی می‌تواند در مورد مسکن تصمیم بگیرد؟

گفته شد که به طور کلی حق انتخاب مسکن با مرد است و زن مکلف به حضور در مسکنی است که مرد تهیه کرده است. اما قانون در برخی موارد این امکان را برای زن فراهم کرده است تا تحت شرایطی، در مورد مسکن اعمال نظر کند. اما این موارد چیست؟‌
الف) حق تعیین مسکن در عقد ازدواج به زن داده شده باشد:‌ بر اساس قانون مدنی، اگر حق تعیین منزل به زن داده شده باشد، او می‌تواند شوهر را ملزم کند تا مسکن را در محل و موقعیت مورد نظر و حتی شهر موردنظرش تهیه کند. این شرط ممکن است ضمن عقد ازدواج به زن داده شده و یا در قراردادی جداگانه به او اعطا شود. البته در این حالت زن نمی‌تواند به صورت جداگانه و در مسکنی مستقل زندگی کند، بلکه صرفا حق تعیین مسکن با او خواهد بود.
ب) سکونت زن در مسکن مشترک متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد: بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی: «اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر جانی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‌تواند مسکن علیحده اختیار کند‌ و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد. مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه بر‌ عهده شوهر خواهد بود.» همانگونه که قانون بیان می‌کند، اگر خوف از ضرر جسمی، مالی یا شرافتی برای زن وجود داشته باشد، زوجه می‌تواند از دادگاه خانواده تقاضا کند که مسکنی جداگانه برای او تعیین کند. تهیه این مسکن نیز برعهده زوج خواهد بود. البته از آنجا که قانون به طور دقیق مصادیق خوف ضرر را معین نکرده است، این امر کاملا بستگی به نظر قاضی دادگاه خواهد داشت. همچنین تعیین مسکن جداگانه حتما باید به حکم دادگاه صورت بگیرد.
ج) مسکن تهیه‌شده توسط مرد متناسب با شان زن نباشد: گفتیم که مسکن نیز بخشی از نفقه‌ای است که مرد ملزم به پرداخت آن است. با توجه به این که در نفقه و حدود آن، ملاک شان و حال زوجه است، بنابراین در تهیه مسکن نیز باید شان و حال زوجه را ملاک قرار داد. به عبارت دیگر، تمکن مالی مرد در تهیه مسکن مدنظر قرار نخواهد گرفت. در این حالت نیز، زن صرفا می‌تواند مرد را به تهیه مسکنی مناسب با شانش الزام کند و مسکن جداگانه معنایی ندارد. زیرا مسکن جداگانه مانع از تمکین زن نسبت به شوهر بوده و تمکنی از وظایف زن و حقوق مرد است.

الزام مرد به تهیه مسکن به چه معناست؟

در هر یک از موارد بالا که بیان شد، اگر زن بخواهد مرد را ملزم به تهیه مسکن کند، باید دادخواستی مبنی بر الزام مرد به تهیه مسکن اقامه کند. در این دادخواست، زوجه باید مستند به یکی از موارد فوق، از دادگاه بخواهد تا مرد را ملزم کرده و مرد اقدام به تهیه منزل مناسب کند. مثلا اگر مسکنی که مرد تهیه کرده مناسب با شان زن نیست، زن باید دادخواستی با عنوان الزام مرد به تهیه مسکن متناسب با شان زوجه به دادگاه ارائه دهد. بر همین اساس، دادگاه با در نظر گرفتن شرایط حکم مناسب را صادر خواهد کرد.

زن در چه مواردی می‌تواند درخواست مسکن مستقل کند؟

تنها موردی که زن می‌تواند درخواست مسکن جداگانه کند، جایی است که در صورت زندگی در مکان مشترک، خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی برای زن وجود داشته باشد. در این مورد زن باید با ارائه مدارک و مستندات مبنی بر وجود چنین خوفی، دادخواستی مبنی بر تعیین مسکن علیحده تقدیم دادگاه کند. معمولا در چنین مواردی نظر قاضی دادگاه بسیار مهم خواهد بود.

آیا زن می‌تواند از زندگی در منزل پدر و مادر همسر خودداری کند؟

همانطور که گفته شد که مسکن بخشی از نفقه زن بوده و باید متناسب با شان زن باشد. اگر سکونت مشترک زوجین با خانواده همسر در منزل مشترک، برخلاف شان زن باشد و این امر توسط دادگاه تشخیص داده شود، دادگاه می‌تواند حکم به الزام مرد به تهیه مسکن متناسب با شان زن را صادر کند.

آیا زن می تواند شوهر را مجبور به تهیه مسکن مستقل کند؟

بله. همانگونه که گفتیم در صورت تقدیم دادخواست مبنی بر وجود خوف ضرر برای زن در صورت سکونت در مکان مشترک، دادگاه مرد را ملزم به تهیه مسکنی جداگانه برای زن خواهد کرد. همچنین تا زمانی که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته، محل سکنای زن به تراضی طرفین معین می‌شود و در صورت عدم ‌تراضی، محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین، منزل زن را معین خواهد نمود و در صورتی که اقربایی نباشد، خود محکمه محل مورد اطمینان را‌ معین خواهد کرد.

مراحل الزام به تهیه مسکن علیحده

از آنجا که الزام به تهیه مسکن مستقل نیاز به تقدیم دادخواست دارد، پس شروع کار در دفاتر الکترونیک خدمات قضایی خواهد بود. در این دفاتر شما باید دادخواستی با عنوان تعیین مسکن علیحده و الزام زوج تهیه کرده و آن را ثبت کنید. پس از ثبت دادخواست، این دادخواست به شعب دادگاه خانواده ارجاع داده شده و زمان رسیدگی از طریق سامانه ثنا به شما ابلاغ خواهد شد.
به یاد داشته باشید که همراه دادخواست باید مدارک و مستندات خود مبنی بر وجود خوف ضرر را تقدیم کنید. به عنوان مثال درصورتی‌که زوج قبلا مرتکب ضرب و جرح زوجه شده باشد، مدارک آن باید به دادخواست ضمیمه گردد.

دادخواست الزام به تهیه مسکن مستقل

خواهان : خانم الف
خوانده : آقای ب
خواسته : تقاضای الزام خوانده به تهیه و تامین مسکن جداگانه – علیحده
دلایل و منضمات : فتوکپی مصدق عقدنامه، مدارک پزشکی قانونی مبنی بر ضرب و جرح زوجه، دادنامه … مبنی بر محکومیت زوج در مورد ایراد ضرب و جرح عمدی
شرح دادخواست تهیه مسکن مستقل:
رییس محترم دادگاه خانواده
احتراماً به استحضار می رساند اینجانب به موجب عقدنامه ازدواج شماره … به عقد دائم خوانده محترم آقای ب در آمدم و از تاریخ ……… تا تاریخ ……. در منزل مشترک با او زندگی می نمودم که مشکلاتی برایم به بار آورده و منجر به اختلاف شدید و ایراد ضرب و جرح بنده گردیده است. مع هذا با توجه به اینکه وجود اینجانب با همسرم در یک منزل خوف ضرر جانی برایم دارد و امکان سکونت اینجانب در منزل مشترک میسر نمی باشد، بنابراین مستنداً به ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام نامبرده به تهیه و تعیین مسکن مستقل، مناسب و علیحده را دارم.
امضای خواهان

نمونه رای الزام زوج به تهیه مسکن علیحده

رای دادگاه
درخصوص دادخواست تقدیمی ازطرف خانم الف به طرفیت آقای ب به خواسته الزام زوج به تهیه مسکن علیحده؛ دادگاه با ملاحظه اوراق و محتویات پرونده از جمله فتوکپی مصدق دادنامه ….. مورخ …….. شعبه دادگاه محترم تجدیدنظر استان تهران مبین محکومیت زوج به اتهام ایراد ضرب وجرح عمدی نسبت به زوجه می‌باشد. لهذا دادگاه به جهت وجود مظنه خطر برای زوجه دعوی نامبرده را وارد تشخیص داده و مستنداً به ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی حکم بر الزام زوج به تهیه مسکن علیحده برای زوجه صادر و اعلام می‌نماید . رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه محترم تجدیدنظر استان تهران می باشد.

سخن پایانی

همانطور که گفته شد تهیه مسکن متناسب با شان زن از وظایف مرد است. قانون در برخی موارد به زن این حق را داده تا سرنوشت تعیین مسکن را در اختیار بگیرد. همچنین در جایی که احتمال خطر برای زن باشد، دادگاه حکم به تهیه مسکن به صورت جداگانه برای زن توسط مرد خواهد داد. البته باید بدانید که اثبات این خطر نیاز مدارک و مستنداتی دارد که کار را قدری دشوار می‌کند. بنابراین بهتر است که انجام چنین پرونده‌ای را به وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو بسپارید تا با در سریع‌ترین زمان ممکن به نتیجه مطولب برسید.

سوالات متداول