رانندگی بدون گواهینامه و عواقب قانونی آن

رانندگی با وسایل نقلیه موتوری حتما نیاز به داشتن مهارت و دانش مربوط به آن دارد. به همین منظور، در تمامی کشورهای دنیا برای راندن این وسایل، نیاز به گواهینامه رانندگی داریم. داشتن مهارت در رانندگی، مطلع بودن از قوانین و علایم راهنمایی و آشنایی ابتدایی با وسیله نقلیه از مواردی است که هر راننده‌ای به آن نیاز دارد تا رانندگی مطمئن و دور از خطری داشته باشد. به دلیل اینکه رانندگی دارای خطرات زیادی است، قانون‌گذار معمولا قوانین سخت‌گیرانه‌ای درباره رانندگی بدون گواهینامه وضع می‌کند تا بتواند آسیب‌های احتمالی و خطرات بالقوه استفاده از وسایل نقلیه موتوری را کاهش دهد. بنابراین در این مقاله قصد داریم تا در مورد رانندگی بدون گواهینامه و جرم آن سخن بگوییم. 

رانندگی بدون گواهینامه چیست؟

گفتیم برای رانندگی با وسایل نقلیه موتوری اعم از موتور، خودروی سواری، وسایل حمل و نقل عمومی و سایر وسایلی که به وسیله موتور حرکت می‌کنند، باید مجوز از پلیس راهنمایی رانندگی اخذ شود. این مجوز گواهینامه نام دارد که اقسام مختلفی دارد و هرکدام از آنها مختص به وسیله نقلیه خاصی است. مثلا دارندگان گواهینامه موتورسیکلت، صرفا می‌توانند با موتورسیکلت رانندگی کنند و نسبت به خودروهای سواری، فاقد گواهی‌نامه محسوب می‌شوند.
البته در موردی که فرد دارای گواهینامه موردنیاز بوده ولی نسبت به تمدید آن اقدام نکرده باشد، وی صرفا مرتکب تخلف شده و با پرداخت جریمه و تمدید گواهینامه مشکلش حل خواهد شد. در این موارد فرد بدون گواهینامه تلقی نخواهد شد.

جرم رانندگی بدون گواهینامه

آیا رانندگی کردن بدون گواهینامه خاص جرم است؟ بله. بر اساس قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ماده ۷۲۳، رانندگی با وسایل نقلیه بدون داشتن مجوز یا همان گواهینامه جرم بوده و دارای مجازات است.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول و دوم

بر اساس ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده): «هر کس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری که مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید و ‌همچنین هر کس به موجب حکم دادگاه از رانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد، برای بار اول به حبس‌ تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا ده میلیون ریال و یا هر دو مجازات و در صورت ارتکاب مجدد، به دو ماه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد».
بنابراین، مجازات انجام این جرم در مرتبه اول ممکن است جزای نقدی یا حبس یا هر دو به‌صورت همزمان باشد، اما در مرتبه دوم تنها حبس در انتظار فرد خواهد بود. البته این حبس با توجه به بند یک ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت، تبدیل به جزای نقدی بدل از حبس خواهد شد.
همچنین بر اساس ماده ۱۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی بند ج، در صورتی‌که راننده بدون داشتن گواهینامه مبادرت به رانندگی نماید، وسیله نقلیه متوقف و راننده به مرجع قضائی معرفی می‌گردد. بنابراین علاوه بر مجازات‌های قبلی، مرتکب باید منتظر توقیف خودروی خود نیز باشد.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه افراد زیر ۱۸ سال

سن ۱۸ سال تمام شمسی، سنی است که فرد می‌تواند اقدام به اخذ گواهینامه رانندگی کند. بنابراین بدیهی است که افراد زیر ۱۸ سال فاقد گواهینامه رانندگی باشند. پس اگر فردی که به عنوان مثال ۱۶ سال دارد اقدام به رانندگی کند، صرفا به دلیل ارتکاب جرم رانندگی بدون گواهینامه محاکمه خواهد شد.
قانون‌گذار در مورد افراد زیر ۱۸ سال و مجازات آنها قواعدی دارد. اگر راننده زیر ۹ سال باشد، هیچ مجازاتی نخواهد داشت. اگر راننده بین ۹ تا ۱۵ سال تمام شمسی داشته باشد، تسلیم به والدین یا اولیاء یا سرپرست قانونی با اخذ تعهد به تادیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان خواهد شد. همچنین اگر والدین دارای صلاحیت نباشند، فرد به شخص حقیقی یا حقوقی دیگری تحویل خواهد شد. ممکن است به وسیله قاضی دادگاه نصیحت شده و یا اخطار و تذکر و یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم در موردش اجرا گردد.
اما اگر راننده بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام شمسی داشته باشد، فرد مرتکب جرم درجه هشت تعزیری شده و بر اساس ماده ۸۹ قانون مجازات اسلامی، به جزای نقدی تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.

رانندگی بدون گواهینامه و بیمه

اما اگر راننده وسیله نقلیه فاقد گواهینامه باشد، آیا خسارت شخص ثالث توسط بیمه پرداخت خواهد شد یا خیر؟
پاسخ روشن است. قانون‌گذار به دلیل رعایت حق ثالث، بیمه را مکلف به پرداخت خسارت ثالث تحت هر شرایطی کرده است. مطابق ماده ۱۵ قانون بیمه شخص ثالث مصوب ۱۳۹۵: «در موارد زیر بیمه‌گر مکلف است بدون هیچ شرط و اخذ تضمین، خسارت زیان‌دیده را پرداخت کند و پس از آن می تواند به قائم مقامی زیان‌دیده از طریق مراجع قانونی برای بازیافت تمام یا بخشی از وجوه پرداخت‌شده به شخصی که موجب خسارت شده است، مراجعه کند:
الف) اثبات عمد مسبب در ایجاد حادثه نزد مراجع قضائی
ب) رانندگی در حالت مستی یا استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان مؤثر در وقوع حادثه که به تأیید نیروی انتظامی یا پزشکی قانونی یا دادگاه رسیده باشد.
پ) در صورتی که راننده مسبب، فاقد گواهینامه رانندگی باشد یا گواهینامه او متناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد.
ت) در صورتی که راننده مسبب، وسیله نقلیه را سرقت کرده یا از مسروقه بودن آن، آگاه باشد.»
مشاهده می‌کنید که در صورت رانندگی بدون گواهینامه، بیمه مکلف به پرداخت خسارت ثالث بوده، اما بعدا به جای او از راننده متخلف شکایت کرده و خسارت را از او پس خواهد گرفت.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه منجر به فوت یا جرح

یکی دیگر از سوالاتی که بسیار پرسیده می‌شود، درباره تصادف شخص هنگام رانندگی بدون گواهینامه است که در این تصادف فردی مجروح شده یا جانش را از دست می‌دهد. آیا این اتفاق به دلیل نداشتن گواهینامه قتل عمد محسوب می‌شود؟ بسیاری از افراد به دلیل این تصور که مرتکب قتل عمد شده‌اند، از صحنه فرار کرده و جرم خود را سنگین‌تر می‌کنند. درحالی‌که این اتفاق قتل عمد به حساب نیامده و تنها قتل غیرعمدی است که مجازات دیه و حبس را در پی خواهد داشت.
بر اساس قانون مجازات اسلامی، با توجه به این که تصادف منجر به فوت شده یا شدت جراحت چه میزان باشد، فرد ممکن است به حبس از یک ماه تا سه سال محکوم گردد. همچنین در صورت تقاضای اولیای دم، فرد محکوم به پرداخت دیه نیز خواهد شد.
در مورد رانندگی بدون گواهینامه برای افرادی که سن آنها بین ۱۵ تا ۱۸ سال شمسی است و وقوع تصادف منجر به فوت، محکوم به نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال یا پرداخت جزای نقدی از ۱۵ میلیون تا ۶۵ میلیون ریال یا انجام یکصد و هشتاد تا هفتصد و بیست ساعت خدمات عمومی ‌رایگان خواهند شد.

سخن پایانی

رانندگی مانند هر کار دیگری دارای قواعد و قوانینی است که شهروندان برای داشتن زندگی‌ مسالمت‌آمیز در کنار هم و کاهش مخاطرات زندگی در جوامع شهری، باید ملزم به رعایت آن باشند. رانندگی بدون گواهینامه جرمی است که گرچه خودش منجر به جریمه و جزای نقدی می‌شود، اما در صورت بروز سانحه می‌تواند سبب حبس فرد مرتکب گردد. بهتر است والدین در خصوص در اختیار گذاشتن خودرو به افراد زیر ۱۸ سال دقت کرده و جلوی بروز حوادث ناگوار را بگیرند. اگر شما نیز در این زمینه سوالی دارید بهتر است آن را با مشاورین ما در پلتفرم حقوقی ترازو در میان گذاشته و پاسخ خود را دریافت کنید.

سوالات متداول