همیشه در دادرسی‌هایی که توسط مراجع قضایی به وسیله شکایت یکی از طرفین دعوا انجام می‌شود، یا احضاریه‌های قانونی و موارد دیگری که باید طرف دوم دعوا از چگونگی آن مطلع باشد، وجود ابلاغیه ضروری می‌شود. اطلاع دقیق از مفهوم، انواع و شرایط قانونی ابلاغ قضایی باعث می‌شود در مواجهه آن بهترین راهکار در پیش گرفته شود، به همین منظور این مقاله را برای شما عنوان کرده‌ایم.
مفهوم ابلاغ قضایی
این کلمه از نظر لغوی به معنای رساندن یا رساندن پیام و نامه است امّا در اصطلاح حقوقی یعنی آگاه ساختن طرف مقابل از مفاد اوراق قضایی با استفاده از تشریفات لازم. یکی از شرایط اصلی که رسیدگی به دعاوی را در مراجع قضایی ممکن می‌کند، ابلاغ معتبر و درست است و به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
هدف و روش ابلاغ
در حقیقت این کار برای اطلاع فرد خوانده شده و حضور او در دادگاه برای رسیدگی به پرونده انجام می‌شود. دادگاه دستور ابلاغ اوراق دعوا را می‌دهد و طبق تشریفات قانونی توسط مدیر دفتر برای خوانده (کسی که از او شکایت شده یا مخاطب اوراق قضایی) ارسال می‌شود.
طبق ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، مأمور ابلاغ وظیفه دارد حداکثر تا دو روز اوراق را به شخص خوانده تحویل دهد و در صورت خودداری کردن خوانده از گرفتن آن، امتناع او را در برگه اخطاریه ثبت و اعاده کند. لازم است بدانید که امروزه فعالیت پست قضایی محدود شده و این کار بیشتر توسط مأموران اداره پست انجام می‌شود.
نکته مهم دیگر در این رابطه راه‌اندازی سامانه ابلاغ اوراق قضایی به صورت الکترونیک از سال ۱۳۹۶ است که با نام سامانه سنا شناخته می‌شود. به علت صرفه‌جویی در هزینه‌های ابلاغ حضوری، برای کسانی که در این سامانه ثبت نام کرده‌اند، اوراق قضایی به صورت الکترونیکی ارسال می‌شود.
محل ابلاغ قضایی
طبق قانون این اوراق باید به محلی که شخص خوانده زیاد رفت و آمد دارد ارسال شود تا به رؤیت او برسد؛ طبق این قاعده دو نوع محل برای ارسال ابلاغ وجود دارد: محل سکونت و محل کار. گفتنی است برای زنانی که در منزل شوهر سکونت ندارند، اوراق به محل کار او ارسال می‌شود.
اگر ابلاغ برای کارمندان دولت یا موسسات و شرکت‌ها باشد، اوراق باید به کارگزینی مربوط به همان بخش تحوبل داده شود و کارگزینی موظّف است تا ده روز آن را اعاده کند وگرنه تخلف اداری محسوب می‌شود. نکته دیگر اینکه در خارج از کشور ابلاغیه‌ها توسط مأموران کنسولی و سیاسی ایران انجام می‌شود.
انواع ابلاغ قضایی
این کار بر اساس روش انجام به دو دسته تقسیم می‌شود: ابلاغ واقعی و قانونی که هر دوی آنها از نظر شرایط حقوقی صحیح هستند امّا تفاوت‌هایی برای آنها بیان شده که در ادامه خواهید خواند:
ابلاغ واقعی:
در این نوع از ابلاغ، اوراق باید به خود مخاطب تسلیم شود و از او رسید گرفته شود؛ باید بدانید که این کار باید بر اساس آدرسی که در اوراق ذکر شده انجام شود تا از نظر قانونی صحیح باشد. نکته لازم به ذکر این است که اگر در محلی غیر از مکان تعیین شده مأمور شخص مخاطب را ببیند و قصد تسلیم اوراق را داشته باشد و مخاطب از گرفتن آن خودداری کند، مأمور نمی‌تواند این امتناع را ثبت کند؛ امّا اگر مخاطب آن را دریافت کند، ابلاغ صحیح است.
ابلاغ قانونی:
اگر مأمور نتواند اوراق را به دست خوانده برساند، باید در محل تعیین شده آن را به یکی از بستگان یا نزدیکان او تحویل دهد که از ظاهرش معلوم شود که قدرت تشخیص اهمیت اوراق را دارد، این نکته در ماده ۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است. بنابراین ابلاغ قانونی یعنی اوراق قضایی در نشانی تعیین شده با تشریفات قضایی به شخصی غیر از شخص خوانده برای اطلاع دادن به او تحویل داده شود.
ضمانت‌های اجرایی ابلاغ
اگر مأمور اوراق را به شخصی غیر از مخاطب و در ماکنی غیر از محل تعیین شده تحویل دهد ولی مخاطب به مفاد آن عمل کرده باشد، نمی‌تواند از تشریفات ابلاغ ایراد بگیرد، چون در هر حال از مفاد آن آگاه شده است.
امّا اگر مخاطب به مفاد اوراق قضایی عمل نکرده باشد، دادگاه موظف است که صحت تشریفات ابلاغ را بررسی کند، اگر ابلاغ واقعی باشد مخاطب هیچ عذری نخواهد داشت امّا اگر قانونی باشد می‌تواند مدعی شود که از مفاد آن بی‌اطلاع بوده است. نکته دیگر اینکه اعتراض نکردن مخاطب به تشریفات، اطلاع داشتن او از مفاد ابلاغ محسوب می‌شود، حتی اگر به آنها عمل نکرده باشد.
جمع‌بندی
در این مطلب به بررسی ابلاغ قضایی، انواع ابلاغ و ضمانت های اجرایی ابلاغ نکاتی را بررسی کردیم. باید بدانید که ابلاغ قضایی مشمول انواع دادخواست و اخطاریه، اظهارنامه‌ها، احضاریه‌ها، دادنامه و اجرائیه‌ها می‌شود و شما همیشه می‌توانید سوالات خود را در این رابطه از مشاورین حقوقی ترازو بپرسید.