یکی از چالش هایی که این روزها عده زیادی با آن درگیر هستند، اجرا گذاشتن چک برگشتی است. در بازار معاملات، چک همیشه یکی از وسایل پرکاربرد بین فروشنده و خریدار بوده است. بسیار پیش آمده که چک بی محل توسط خریدار صادر شده؛ یعنی صاحب آن به میزان مبلغ چک در حساب پولی نداشته و اینجاست که صحبت از اجرا گذاشتن چک برگشتی به میان می‌آید. در این مقاله ما را همراهی کنید تا با روش‌های وصول چک برگشتی آشنا شوید.
اجرا گذاشتن چک به روش کیفری
وقتی که چک اصطلاحا برگشت می‌خورد، اولین روش برای وصول مبلغ آن، استفاده از روش کیفری است. یعنی فرد دارنده آن می‌تواند در صورت نبود مبلغ موردنظر در حساب صادرکننده، از او شکایت کند و از دادگاه تقاضای مجازات برای صادرکننده داشته باشد یا درخواست وصول چک را داشته باشد.
باید بدانید که برای این کار باید حتما تا شش ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، شکایت در مراجع کیفری (دادسرا) صورت بگیرد، در غیر این صورت شکایت کیفری ممکن نخواهد بود.
شرایط وصول چک به روش کیفری
برای اجرا گذاشتن چک به روش کیفری در قانون شرایطی تعریف شده که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- صادرکننده در حساب خود مبلغی معادل آنچه در چک آمده را نداشته باشد؛
- صادرکننده پس از صدور چک، مبلغی که به پشتوانه آن چک را نوشته، از حساب خارج کند؛
- اگر صاحب چک به بانک دستور بدهد که آن را وصول نکند و یا به صورتی آن را بنویسد که بانک از وصول آن خودداری کند؛
- اگر صاحب چک بداند که حسابش مسدود است و با این حال به صدور آن اقدام کند.
اگر یکی از شرایط ذکرشده وجود داشته باشد، دارنده می‌تواند به روش کیفری عمل کرده و تقاضای مجازات برای صادرکننده داشته باشد. این مجازات می‌تواند برای صادرکننده حبس و محرومیت از داشتن دسته چک را به همراه داشته باشد.
همچنین باید بدانید که روش کیفری صرفا تقاضا برای مجازات فرد صاحب چک است و گرچه در این روش صادرکننده صرفاً با پرداخت مبلغ چک یا اثبات برخی شرایط مندرج در قانون از مجازات رها خواهد شد، اما اگر دارنده بخواهد مبلغ آن را وصول کند، باید علاوه بر آن به روش ثبتی یا حقوقی اقدام کند که در ادامه آنها را خواهید خواند.
اجرا گذاشتن چک به روش ثبتی
با توجه به این که چک یک سند لازم‌الاجرا است، اگر صادرکننده به تعهد خود مبنی بر پرداخت مبلغ موردنظر عمل نکند، دارنده می‌تواند آن را به اجرا بگذارد یا به عبارتی وصول مبلغ را از مرجع قانونی درخواست کند.
برای اجرا گذاشتن چک به روش ثبتی، ابتدا باید به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کنید. سپس به اداره ثبت اسناد محل خود رفته و فرم اجراییه دریافت می‌کنید. پس از تکمیل فرم، آن را به همراه کپی چک برگشتی و گواهی بانک ضمیمه کرده و صدور اجراییه را تقاضا می‌کنید.
در مرحله بعد، حکم اجراییه به صادرکننده ابلاغ می‌شود تا در مهلتی ده روزه، برای پرداخت مبلغ اقدام کند. در غیر این صورت دارنده چک باید اموال صادرکننده را برای توقیف معرفی کند. البته این اموال نباید جزو استثنائات (مستثنیات دین) باشد، مثلا محل سکونت، خودروی شخصی و اسباب ضروری زندگی را نمی‌توان توقیف کرد.
اجرا گذاشتن چک به روش ثبتی زودتر از سایر روش‌ها به نتیجه می‌رسد، امّا هزینه بیشتری نیز دارد. یعنی برای صدور حکم اجراییه، دارنده باید پنج درصد از کل مبلغ چک را به اداره ثبت بپردازد. همچنین باید در این روش مراقب بود که صادرکننده در مهلت ده روزه، اموال غیرضروری خود را به دیگران منتقل نکند.
اجرا گذاشتن چک به روش حقوقی
در این روش ابتدا دارنده چک گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کرده و سپس دادخواستی حقوقی برای اجرا گذاشتن چک تنظیم می‌کند و آن را ضمیمه کپی چک و گواهی بانک خواهد کرد. با این کار محدودیت زمانی برای طرح دعوا وجود ندارد و دارنده می‌تواند هر زمان که بخواهد، با داشتن این مدارک برای اجرا گذاشتن به دادگاه مراجعه کند.
در اجرا گذاشتن چک به روش حقوقی، دارنده می‌تواند علاوه بر تقاضای وصول مبلغ موردنظر، پرداخت هزینه‌های دادرسی و خسارت خود را نیز از صادرکننده طلب کند. همچنین ضمن دادخواست مطالبه مبلغ، می‌تواند تقاضای تأمین خواسته برای توقیف اموال منقول و غیرمنقول صادرکننده داشته باشد.
این را هم بدانید که فرآیند دادرسی به شیوه حقوقی برای وصول چک، زمان‌بر خواهد بود و تنها در مواردی که شیوه کیفری ممکن نباشد، از آن استفاده می‌شود.
با چک‌های برگشتی چه کنیم؟
طبق توضیحاتی که پیش از این داده شد، سریع‌ترین راه برای وصول مبلغ، اجرا گذاشتن چک به روش کیفری است. پیش از این گفتیم که اگر بخواهید این کار را انجام دهید، نباید بیش از شش ماه پس از دریافت گواهی بانک گذشته باشد. همچنین یکی از شرایطی که در قسمت کیفری گفته شد، باید وجود داشته باشد. در این روش می‌توان مجازات صادرکننده را نیز تقاضا کرد.
اگر برای وصول مبلغ عجله دارید و به هر دلیلی روش کیفری ممکن نبود، درصورتی‌که اموال قابل توقیفی از صادرکننده می‌شناسید، باید از روش ثبتی استفاده کنید. این شیوه هرچند هزینه‌بر است، امّا زودتر به نتیجه می‌رسد. اما اگر عجله‌ای در کار نیست، روش حقوقی را انتخاب کنید تا بتوانید کل مبلغ را از صادرکننده مطالبه کرده و علاوه بر آن هزینه‌های خسارت و دادرسی را نیز از او بگیرید.
توقیف اموال در قبال چک برگشتی
بهترین روش برای توقیف اموال شیوه ثبتی است. با این حال در روش حقوقی هم می‌توانید علاوه بر مطالبه مبلغ چک، تقاضای تأمین خواسته داشته باشید. یعنی دارنده چک می‌تواند در صورت دریافت نکردن طلب خود، توقیف اموال منقول و غیرمنقول صادرکننده را از دادگاه تقاضا کند.
در روش ثبتی نیز شاکی می‌تواند در صورت دریافت نکردن مبلغ در مهلت ده روزه دادگاه، تقاضای توقیف اموال صاحب چک را داشته باشد. در این حال همیشه باید مراقب باشد که صادرکننده در این مدت ده روز اموال خود را به نام دیگران نکند. البته در این صورت هم بر اساس قانون، دادگاه می‌تواند تحت شرایطی و با طی تشریفات قانونی پس از گرفتن استعلام از تاریخ انتقال اموال، آنها را برای توقیف بازگرداند.
در هر صورت اموالی که توسط شاکی برای توقیف به دادگاه معرفی می‌شوند، نباید ضروریات زندگی خوانده را تشکیل داده باشند، مانند: منزل مسکونی، اسباب و وسایل زندگی و… که در این صورت قابل توقیف نخواهند بود.
اجرا گذاشتن چک ضمانت
چک ضمانت به چکی گفته می شود که صادرکننده را متعهد به انجام کاری می‌کند. براساس قانون صدور چک ماده ۱۳ قانون صدور چک اصلاحیه ۱۴۰۰، در شرایط زیر چک صادرشده قابلیت تعقیب کیفری ندارد:
- ثابت شود که وصول وجه چک وابسته به تحقق شرط یا شرایطی بوده است و چک جنبه ضمانتی دارد؛
- اگر ثابت شود چک سفید امضا صادر شده است؛
- اگر در متن چک درج شود که چک جنبه ضمانتی یا تعهد انجام کاری دارد؛
- اگر ثابت شود چک بدون تاریخ بوده یا تاریخ واقعی آن مقدم بر تاریخ درج‌شده در چک بوده است.
اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ
در تنظیم چک باید تاریخ چک، مبلغ چک، محل و امضای صادرکننده چک را در نظر گرفت. درست است که چک بدون تاریخ به‌صورت ناقص تنظیم شده است، اما به این معنا نیست که چک بدون تاریخ فاقد اعتبار است. بنابراین حکم چک بدون تاریخ نیز به لحاظ قانونی دارای اعتبار و ضمانت قانونی است. اما درصورتی‌که دارنده چک بدون تاریخ برای وصول آن اقدام نماید و فاقد موجودی باشد یا کمتر از مبلغ چک باشد، دارنده چک نمی‌تواند نسبت به دریافت حکم کیفری چک بلامحل اقدام نماید.
سخن پایانی
وصول و اجرا گذاشتن چک برگشتی در مراجع قانونی همیشه زمان‌بر بوده و نیاز به آشنایی با پیچ و خم‌های حقوقی دارد. پس پیشنهاد می‌شود این کار را به متخصصان باتجربه پلتفرم حقوقی ترازو بسپارید.
سوالات متداول
مهلت برگشت زدن چک چقدر است؟
طبق ماده‌ی ۱۱ قانون صدور چک برای شکایت کیفری مهلت برگشت زدن آن شش ماه پس از تاریخ گواهی عدم پرداخت است، امّا بهتر است حداکثر تا دو ماه اقدام شود.
امکان انتقال چک به دیگری پس از صدور گواهی عدم پرداخت وجود دارد؟
این امکان وجود دارد امّا دیگر نمی‌توان به صورت کیفری تعقیب کرد و اگر چک در وجه شخص خاصی باشد باید آن را برای انتقال ظهرنویسی کرد.
اگر دستور عدم پرداخت صادر شده باشد، شکایت علیه کیست؟
اگر مبلغ چک در حساب موجود باشد و علت برگشت خوردن آن دستور عدم پرداخت باشد، می‌توان شکایت کیفری علیه دستوردهنده تنظیم کرد.
سلام وقت بخیر من چندتا چک در اختیار یه شرکت داشتم که همه اونها چند روز بعد از موعد چک رفته واسه وصول ولی ایندفعه چک بنده را تو همون تاریخ اونم قبل از اتمام ساعت کاری برگشت زده درحالی که بنده قبل از اتمام ساعت کاری حساب و فول کردم آیا راهی هست که بشه از شرکت شکایت کرد تا شاید باعث بشه دفعه بعد به خودشون اجازه ندن اعتباری که به سختی یه نفر واسه خودش به دست آورده را اینجور به گند نکشن ممنون میشم پاسخ بدین
سلام و وقت بخیر
خیر. با فرارسیدن تاریخ، دارنده حق داره چک رو به بانک ارائه بده.