اختلالات جنسی و اثر آن بر زندگی زناشویی چیست؟

یکی از مشکلاتی که امروزه جامعه‌ بشری را تحت تاثیر قرار داده، مشکل اختلالات جنسی و تاثیر آن بر زندگی زناشویی است که تبعات ناخوشایندی همچون فسخ نکاح یا طلاق، سردی روابط و… را در بردارد. با توجه به این که ممکن است زن یا مرد هر کدام مشکلات مربوط به خود را داشته باشند، علاوه بر علم پزشکی و روان‌شناسی، قانون و فقه نیز به میان آمده تا از مسائل احتمالی در آینده جلوگیری کند. خیانت یکی از بارز‌ترین معضلاتی است که به دلیل اختلالات جنسی رخ می‌دهد. علاوه بر این که در علم پزشکی و روانشناسی راه‌کارهایی برای درمان این اختلالات پیش‌بینی شده، در فقه و حقوق نیز قوانینی تعریف شده است تا در چنین مواردی از خیانت‌های احتمالی جلوگیری کند.

انواع مشکلات یا اختلالات جنسی کدامند؟

به طور کلی مشکلات و اختلالات جنسی را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد. برخی از این اختلالات به دلیل ناکارآمدی یا ضعف اندام‌های جنسی به وجود می‌آیند که موجب عدم رضایت‌مندی یکی از زوجین می‌شود. مثلا بیماری دیابت، قطع نخاع،‌ آسیب به لگن، مصرف داروهای آرامش‌بخش،‌ مواد مخدر و مشکلات هورمونی موجب کاهش میل جنسی و عدم تمایل به برقراری ارتباط در مردان می‌شود. دسته‌ دوم مشکلاتی هستند که به دلیل نقص در یکی از اندام‌های بدن ایجاد می‌شود.

اختلالات جنسی مربوط به آقایان چیست؟

اختلالات یا به عبارتی عیوب ویژه‌ مرد عبارتند از اختلال در نعوظ (عنن)، بریده بودن آلت تناسلی (جب) و کشیده شده بودن بیضه‌ها یا وجود نقص در آنها (خصاء).

۱- اختلال در نعوظ یا عنن

جریان شدید خون در آلت تناسلی مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی سبب سفتی یا نعوظ آلت می‌شود. اختلال نعوظ یا عنن (بر وزن ثمن)، نوعی ناتوانی جنسی است که در آن آلت تناسلی مرد حالت نعوظ پیدا نمی‌کند و قادر به برقراری رابطه‌ جنسی نیست یا این که نعوظ نمی‌تواند به شکلی که مرد بتواند رابطه جنسی کاملی را برقرار کند، ادامه‌دار باشد.

علل این اختلال بسیار زیاد و متنوع است؛ از جمله بیماری‌ها و مشکلات قلبی و عروقی، اضافه وزن و چاقی، سبک زندگی ناسالم، استرس، اضطراب و غیره. به مردی که به این مشکل دچار است عنین گفته می‌شود. 

۲- اختگی یا خصاء

خصا‌ء به معنای اختگی است و به کسی گفته می‌شود که بیضه‌های او کشیده شده یا ناقص باشد. به کسی که چنین نقصی داشته باشد، خصی می‌گویند. در واقع هر مردی که بیضه‌هایش کشیده شده یا ناقص باشد، به شکلی که کارایی درست و کاملی نداشته باشد و قدرت بارور کردن را از دست داشته باشد، اعم از این که قوه شهوت داشته باشد یا نداشته باشد و اعم از این که به جهت کامل بودن غدد خود، توانایی انزال (خروج منی) داشته باشد یا نداشته باشد و اعم از این که توانایی نعوظ داشته باشد یا نداشته باشد، دارای این مشکل محسوب می‌شود.

۳- بریده بودن آلت تناسلی یا جَبّ

ممکن است تمامى یا مقدارى از آلت تناسلی مردی قطع شده باشد، به گونه‌اى که کمتر از مقدار ختنه‌گاه باقى بماند. به چنین حالتی «جَبّ» و به فرد آلت‌بریده «مَجبوب» گویند. گاهی ممکن است فقط قسمتى از آلت تناسلی مرد قطع شده باشد، امّا به مقدار ختنه‌گاه مانده باشد. در این حالت اگر به وی «مجبوب» اطلاق کنند، اما احکام فرد سالم بر او جارى است. با این حال باید دقت داشت این فرد احتمالا نه مشکلی در نعوظ دارد نه آن که بیضه‌های او مشکل دارد؛ بلکه تنها آلت تناسلی او بریده شده است.

اختلالات جنسی مربوط به خانم‌ها چیست؟

۱- وجود مانعی گوشتی یا استخوانی در ورودی واژن یا قرن

قرن به این معناست که در ناحیه ورودی واژن زن و مدخل دستگاه تناسلی یعنی همان محل نزدیکی، بافت گوشتی یا استخوانی وجود داشته باشد که مانع ورود آلت تناسلی مرد به آن شود و یا تنفر متعارف مرد از ایجاد رابطه‌ زناشویی را به دنبال داشته باشد. از نظر پزشکی به این پدیده شاخی بودن سلول‌های ناحیه ورودی واژن یا وجود نسوج سخت غضروفی در مجرای مهبل که مانع از انجام اعمال زناشویی است، گویند. به زنی که دارای چنین مشکل جنسی باشد، قرناء گفته می‌شود.

۲- افضاء

افضاء به نوعی مشکل جنسی گفته می‌شود که در آن یک ارتباط غیرطبیعی (یکی شدن) در مجرای ادرار و واژن (مهبل) یا مجرای واژن (مهبل) و مجرای مقعد یا بر طبق یک نظر، یکی شدن مجاری ادرار، واژن و مقعد به وجود بیاید. این نوع مشکل ممکن است به وسیله انگشت یا هر نوع وسیله دیگری پدید آمده باشد.

روش درمان اختلالات جنسی

برای انواع اختلالات جنسی اصولا روش‌های درمانی به طور کلی به دو دسته روان‌درمانی و درمان‌های پزشکی تقسیم می‌شود. به طور کلی بهتر است برای تشخیص اختلال مربوطه و درمان آن، در اولین گام به پزشک عمومی مراجعه شود. پزشک پس از بررسی دقیق سوابق بیماری، آشنایی با سبک زندگی فرد و انجام برخی آزمایش‌ها در ابتدا بیماری را تشخیص داده و حسب مورد فرد را به روان‌درمان‌گر یا پزشک متخصص معرفی می‌کند.

۱- روش روان‌درمانی

سالانه در دنیا کارشناسان زیادی برای صحبت در مورد رابطه‌ جنسی و کمک به افراد برای بررسی و درمان اختلالات جنسی آموزش می‌بینند. به ویژه تراپیست‌های جنسی دانش زیادی در مورد انواع این اختلالات دارند و می‌توانند به زوج‌ها برای تشخیص نیاز‌های جنسی آنها و رفع افکار منفی‌ای که روی توانایی آنها در لذت بردن از رابطه‌ی جنسی اثر می‌گذارد، کمک کنند.

روش روان‌درمانی شامل کشف افسانه‌های خانوادگی و تابو‌های فرهنگی است که روی رفتار جنسی فرد تاثیر می‌گذارد. ممکن است سوال شود: «چطور ممکن است رابطه‌ی جنسی‌‎‌ای که قبلا بسیار لذت‌بخش بوده، اکنون لذت‌بخش نیست؟» و «چه چیزی می‌تواند مجددا آن را لذت‌بخش کند؟» در حقیقت فرد مبتلا به اختلالات جنسی در صحبت کردن با مشاور خود به دنبال یافتن راه‌حل‌هایی است که بتواند به واسطه آنها به همان شیوه سابق زندگی خود برگردد و از رابطه جنسی خود لذت ببرد. روان‌درمان‌گر در اینجا تلاش می‌کند قفل‌های فکری و ذهنی فرد را شکسته و با کمک کردن به فرد سعی در حل مشکل او بکند.

مشاوره به زوج ها کمک می‌کند تا درک خود از معنای رابطه جنسی را کشف کنند. شاید نبود رابطه عاطفی و حس امنیت در رابطه زوجین سبب شده باشد که رابطه جنسی صرفاً به عنوان وسیله‌ای مکانیکی مورد استفاده قرار بگیرد و زوجین هیچ‌یک از آن لذت نبرند. همین باعث می‌شود که وقتی آنها از امری ناراحت یا عصبانی هستند، تن به برقراری رابطه ندهند، زیرا در آن آرامش و امنیت را دریافت نمی‌کنند. در حقیقت مشاور و روان‌درمان‌گر تلاش خواهد کرد تا احساسات منفی، تفکرات نادرست و تابوهای ذهنی را از افراد دور کند تا آنها بتوانند رابطه خوبی را تجربه کنند.

۲- روش درمان پزشکی

در روش درمانی پزشکی گاهی درمان از طریق انجام جراحی‌های پزشکی انجام می‌شود. برای مثال در مواقعی که استخوان یا گوشت یا هر نوع زایده‌ای در واژن و مهبل خانم قرار گرفته است، امکان درمان از طریق اعمال جراحی وجود دارد و می‌توان بدون آسیب رساندن به بافت‌های حساس ناحیه تناسلی، زایده را از واژن خارج کرد. همچنین در رابطه با بیماری‌هایی نظیر یکی شدن مجاری خانم‌ها یا مقطوع بودن آلت تناسلی مرد نیز امکان درمان در مواردی از طریق اعمال جراحی وجود دارد. اما گاهی از اوقات روش درمان از طریق جراحی نیست و پزشک متخصص باید به دنبال راه‌های دیگر باشد.

در روش‌های دیگر درمانی، بسته به اینکه دلیل اصلی پدید آمدن اختلال چه باشد، درمان متفاوت خواهد بود. گاهی اوقات این اختلال ناشی از مشکلات قلبی و عروقی است، گاهی اوقات اختلالات هورمونی سبب پدید آمدن بیماری شدند. حتی ممکن است اختلالات جنسی به عنوان عوارض ناشی از یک بیماری دیگر باشند. بیماری‌هایی نظیر دیابت، پارکینسون، فشار خون بالا و …  هر یک می‌توانند موجب اختلالات جنسی شوند. بنابراین در هر مورد پس از بررسی‌ها و آزمایشات مختلف، باید به درمان آن مشکل پرداخت. 

چرا اختلالات جنسی بر روی بنیان خانواده تاثیر می‌گذارد؟

خانواده یک محیط امن برای آرامش و آسایش زوجین محسوب می‌شود. توجه به نیازهای روحی و جنسی هر یک از زوجین در گرو روابط زناشویی صحیح است. در بعضی موارد اختلالات جنسی به حدی جدی شده که قانون نه تنها به فروپاشی خانواده رضایت داده، بلکه حتی آن را واجب دانسته است. 

در زندگی زناشویی، هر یک از زوجین باید به نیازهای جنسی طرف مقابل توجه کند و نباید از آن سرباز بزند. درصورتی‌که زن از رابطه‌ زناشویی خودداری کند، ناشزه محسوب شده و از حق نفقه محروم می‌شود. از طرف دیگر مرد نیز نباید از رابطه زناشویی با همسر خود دوری کند. در مواردی که ممکن است عدم وجود رابطه جنسی با زن موجب خیانت و عسر و حرج از سوی زن شود، مرد باید در مقاطع مناسب روابط زناشویی را برقرار کند. 

نگاهی به آمار طلاق بر اثر مسائل جنسی

در میان پرونده‌های دادگستری، یکی از بزرگترین دلایلی که منجر به طلاق شده، اختلال در روابط جنسی زوجین است. به طور کلی نمی‌توان آمار دقیقی از طلاق به علت اختلالات جنسی به دست آورد. دلیل آن هم این است که بسیاری از زوج‌ها از ذکر چنین مشکلی شرم دارند. در این میان، بیشترین آمار طلاق به علت رابطه جنسی مربوط به سال ۹۶ بوده است. اما متاسفانه این روند در ۱۰ سال گذشته حالت صعودی به خود گرفته.

جالب است بدانید که ۵ درصد از مردان زیر ۴۰ سال و ۷۰ درصد از مردان زیر ۷۰ سال از اختلالات جنسی رنج می‌برند. به این معنا که سه میلیون زوج در ایران به این بیماری درمان‌نشده دچار هستند. 

کدام اختلالات جنسی باعث ایجاد حق فسخ نکاح می‌شوند؟

اختلالات جنسی که موجب حق فسخ نکاح برای زوجین می‌شود، در فقه و حقوق تحت عنوان عیب قرار می‌گیرند. این عیوب در دو دسته جای می‌گیرند: ۱) عیوب مرد و ۲) عیوب زن

عیوب ویژه مرد

عیوب مرد عبارت است از عنن، جب و خصاء و عیوب زن عبارت است از قرن و افضاء. در ادامه به بررسی هر یک از این موارد به صورت جداگانه و کامل خواهیم پرداخت. 

۱- اختلال در نعوظ (عنن)

طبق ماده ۱۱۲۵ قانون مدنی، اختلال در نعوظ یا عنن از جمله عیوبی است که با پیدایی آن، زن می‌تواند عقد نکاح را بر هم بزند. در ثبوت حق فسخ برای زوجه در مورد عنن تفاوتی بین عارض شدن آن قبل از عقد، پس از آن و قبل از آمیزش نیست. 

تبصره ۱: اگر مرد از آمیزش با زن خاصی ناتوان باشد و نسبت به غیر او چنین مشکلی را نداشته باشد و یا از آمیزش در واژن (واژینال سکس) ناتوان اما در مقعد زوجه (آنال سکس) توانا باشد، عنین (دارای بیماری عنن) محسوب نمی‌شود. 

تبصره ۲: بر مبنای ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی در مورد مرد دارای چنین اختلالی برخی از فقها بر این باور هستند که در صورت وجود چنین مشکلی در مرد، زوجه باید به قاضی شکایت کند و قاضی مدت یک ساله‌ای را برای او تعیین کند. چنانچه این عارضه در این مدت بهبود پیدا نکرد، زن می‌تواند نکاح خود را فسخ کند. 

روش‌های اثبات اختلال در نعوظ (عنن)

عنن با اقرار مرد یا سوگند زن بر وجود این اختلال و خودداری مرد از سوگند خوردن دال بر سالم بودنش، اثبات می‌شود. اما اگر مرد سوگند یاد کند که با همسر خود آمیزش داشته و زن منکر آن باشد، گفته مرد پذیرفته می‌شود. اگر عنن بر قاضی ثابت شود و قاضی به او مدت یکساله دهد، در صورتی‌که بعد از یک سال مرد مدعی شود که با همسر خود آمیزش داشته و سوگند یاد کند، گفته او پذیرفته می‌شود. همچنین انجام آزمایشات پزشکی پیشرفته نیز در این زمینه انجام می‌شود و قاضی با ارجاع مرد به پزشکی قانونی و متخصصین پزشکی در این زمینه، با جلب نظر آنها اقدامات مقتضی را انجام خواهد داد.

اگر زن باکره بوده باشد و مرد مدعی آمیزش با او باشد، بکارت زن توسط کارشناسان مورد معاینه قرار می‌گیرد. اگر بکارت زن از بین رفته باشد،‌ ادعای شوهر با قسم پذیرفته می‌شود. 

اما اگر زن از قبل بیوه باشد، در سیستم قضاوت اسلامی دستگاه تناسلی او به زعفران آغشته می‌شد، در صورتی‌که پس از دخول چیزی از اثر زعفران بر روی آلت تناسلی مرد باقی می‌ماند، حرف مرد پذیرفته می‌شد. امروزه نیز در این زمینه آزمایشات مختلف و معاینات دقیق پزشکی انجام می‌شود. 

۲- خصاٰء

این بیماری نیز از جمله اختلالات جنسی است که موجب حق مطلق فسخ نکاح برای زن می‌گردد. هر نوع عیب و ناکارآیی در بیضه‌ها حکم خصاء‌ را دارند و موجب حق فسخ نکاح برای زن می‌شوند. 

تبصره:‌ طبق ماده ۱۱۲۵ قانون مدنی، اگر خصاء بعد از عقد رخ دهد، حق فسخ را برای زن ایجاد نمی‌کند. اما در صورتی‌که این اتفاق قبل از عقد رخ داده باشد، حق فسخ را برای زن ایجاد می‌کند. البته برخی از حقوقدانان از باب وجود عسر و حرج برای زن در شرایطی که این بیماری وجود دارد، به او حق دادند تا برای طلاق بتواند اقدام نماید و این امر را از جمله شروط موجه برای طلاق دانستند.

۳- جب

جب یا مقطوع بودن آلت تناسلی نیز از دیگر مشکلاتی است که موجب حق فسخ نکاح برای زن می‌شود. جب افرادی را که از تولد آلت تناسلی نداشته‌اند نیز دربر می‌گیرد. با تعمیم قوانینی که در مورد عنن وجود دارد، جب نیز مشمول همان قوانین می‌شود. دلیل آن هم این است که چنین شخصی از انجام عمل زناشویی ناتوان است. با فرض چنین تعمیمی هر نوع عیب که مرد را از انجام وظایف زناشویی بازدارد، موجب حق فسخ نکاح می‌گردد. 

تبصره ۱: طبق ماده ۱۱۲۶ قانون مدنی، این مورد نیز مانند خصاء در صورتی موجب فسخ است که پیش از عقد وجود داشته باشد و یا طرف مقابل از آن آگاه نباشد. 

تبصره ۲: اگر مردی آلت تناسلی نداشته باشد، اما واجد حشفه (سر آلت تناسلی مرد) باشد و بتواند عمل زناشویی را انجام دهد، زن حق فسخ نکاح را نخواهد داشت. 

تبصره ۳: هر چند برخلاف عنن برای این اختلال جنسی فرصت یک ساله تعیین نشده، اما امروزه به مدد پیشرفت علم و انوع جراحی‌های ترمیمی در صورتی حق فسخ وجود دارد که طبق نظر پزشکان، این عیب قابل درمان نباشد.

روش‌های اثبات جب

از لحاظ حقوقی جب را می‌توان به روش‌های زیر اثبات کرد:

• اقرار کردن مرد؛
• شهادت افراد دیگر بر این اقرار؛
• سوگند زوجه و خودداری زوج از سوگند؛
• شهادت شهود؛
• نظریه پزشکی قانونی و پزشک متخصص.

عیوب ویژه‌ زن

طبق ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی وجود دو عیب در زن حق فسخ نکاح را برای زوج به وجود می‌آورد. این دو عیب شامل قرن و افضاء می‌باشند. 

روش اثبات عیوب زن

در مورد عیوب پنهانی زن، شهادت آنها در قانون آیین دادرسی حقوق مدنی قابل پذیرش است. 

اختلالات جنسی که باعث حق طلاق می‌شوند؟

به جز مواردی که در قانون مدنی از آنها سخن به میان آمده، هیچ عیب جنسی یا آمیزشی دیگری نمی‌تواند حق فسخ برای طرف مقابل ایجاد کند. در مورد بیماری‌های خاص مثل نازایی، بیماری‌های مقاربتی، ایدز، انزال زودرس و مشکلات روانی تنها در موارد خاص حق طلاق را به طرف مقابل می‌دهد. 

نحوه‌ اجرای حق فسخ نکاح چگونه است؟

فسخ نکاح با اعلام شخص درخواست‌کننده صورت می‌گیرد. برای انجام این کار کافیست یک اظهارنامه مبنی بر وجود عیب و فسخ نکاح تنظیم شود. در صورتی‌که طرف مقابل منکر عیب شود، خواهان باید دلایل خود را در مورد حق فسخ به صورت دادخواست به دادگاه ارائه کند. دادگاه با رسیدگی به پرونده و در صورت موجه دانستن دلایل، حق فسخ را اعلام می‌کند. در این مورد، حکم دادگاه جنبه‌ اعلامی خواهد داشت (یعنی حکمی که صرفا موضوعی که وجود دارد را اعلام می‌کند و خودش در پی ایجاد موضوع یا وضعیت جدیدی نیست) و تاریخ فسخ نکاح از زمان ارسال اظهارنامه در نظر گرفته می‌شود. 

قواعد فسخ نکاح کدام است؟

قواعد فسخ نکاح به شرح زیر است:

• طبق ماده ۱۱۳۱ قانون مدنی، اختیار فسخ نکاح یک امر فوری است. اگر شخصی که حق فسخ را دارد بعد از اطلاع از وجود عیب نکاح را فسخ نکند، اختیار او از بین می‌رود.
• حق فسخ نکاح قابل اسقاط است. به این معنا که شخص می‌تواند از حق خود صرف‌نظر کند. 
• در حق فسخ عقد، هیچ نیازی به رضایت طرفین نیست و فردی که این حق را دارد می‌تواند به صورت یک طرفه آن را انجام دهد. 
• طبق ماده ۴۴۸ قانون مدنی حق فسخ به وارث منتقل نمی‌شود؛ زیرا بعد از فوت شخص، نکاح به خودی خود منحل می‌شود و نیازی به فسخ نکاح انتقال به وارث نمی‌باشد. 
• فرد فسخ‌کننده‌ عقد باید رشید، بالغ و عاقل باشد.

آزمایش تشخیص پیش از ازدواج از نظر حقوقی

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ بنابراین وجود آزمایش‌های پیش از ازدواج امری ضروری است که از بسیاری مشکلات در آینده زوجین جلوگیری می‌کند. اما در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا آزمایش تشخیص اختلال جنسی نیز باید در زمره‌ آزمایش‌های پیش از ازدواج قرار بگیرد یا خیر؟

پاسخ این است که از نظر قانونی این قبیل آزمایش‌ها الزامی نیستند؛ زیرا به صرف وجود تعداد افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، نمی‌توان همه را مورد آزمایش قرار داد. این کار در حقیقت توهین به شان انسانی و تعرض به شخصیت معنوی افراد است.

تنها آزمایش‌های قانونی قبل از ازدواج شامل آزمایش تالاسمی، آزمایش اعتیاد، آزمایش ایدز و بیماری‌های منتقله از راه جنسی است.

درمان اختلالات جنسی پیش از فسخ نکاح

در مورد درمان عیوب و اختلالات جنسی پیش از فسخ نکاح، دو نظریه وجود دارد. اول این که وجود نقص در یکی از زوجین، حق فسخ را برای دیگری به وجود آورده و حتی با درمان آن نیز این حق از بین نمی‌رود. دوم این که با از بین رفتن منشا ضرر یا همان عیوب جنسی، این اختیار نیز از بین می‌رود. از نظر حقوقی و قانونی نظریه‌ دوم معقول‌تر به نظر می‌رسد. با توجه به این که تلاش اصلی قانون، افزایش دوام زناشویی است، بنابراین با پیشرفت علم پزشکی این عیوب اغلب درمان‌پذیر شده و حق فسخ نکاح را از طرف مقابل می‌گیرد. 

اثر حقوقی فسخ نکاح

برخلاف طلاق، فسخ نکاح نیاز به تشریفات خاصی ندارد. منظور از تشریفات خاص، اجرای صیغه، وجود دو شاهد و واقع شدن در زمان پاکی زن (یعنی زن در زمان عادت ماهانه خود نباشد) است. درصورتی‌که فسخ عقد قبل از نزدیکی انجام شود، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. تنها در فسخ به علت عنن است که طبق ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، زن می‌تواند نیمی از مهریه را دریافت کند. برخلاف عقد، فسخ می‌تواند توسط زن به صورت یک‌طرفه انجام بگیرد. 

سخن پایانی

در این نوشته سعی کردیم تمام مسائل مربوط به اختلالات جنسی و تاثیر آن بر فسخ نکاح یا طلاق را بیان کنیم. امیدواریم پاسخ تمامی پرسش‌های خود را در این زمینه گرفته باشید.

سوالات متداول