می‌دانید که قانون‌گذار برای تمام محصولات و پروژه‌های اقتصادی که تولید یا ابداع می‌شوند، مشروط بر قواعد مربوط به آن حقوقی در نظر گرفته است که از آن حمایت قانونی به عمل می‌آید؛ یکی از این پروژه‌ها طرح صنعتی است که در این مقاله به تعریف، نحوه ثبت و مسایل مربوط به آن خواهیم پرداخت.
مفهوم طرح صنعتی
طبق تعریف قانونی در ماده ۸۲ قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳، هر گونه ترکیب خطوط و رنگ‌ها یا اشکال سه‌بعدی با استفاده یا بدون استفاده از خط و رنگ، به طوری که شکل یا ترکیب یک فرآورده صنعتی را تغییر دهد، طرح صنعتی می‌گویند. به عبارتی طرح صنعتی جنبه تزئینی دارد و شکل ظاهری یک کالا را تغییر داده و با روشی نوآورانه آن را عرضه می‌کند.
باید بدانید که در صورت ایجاد یک طرح صنعتی باید حتما آن را در مراجع قانونی به ثبت برسانید تا از حقوق مربوط به آن برخوردار شوید.
قابلیت ثبت طرح صنعتی
طبیعتا هر طرحی را نمی‌توان به ثبت رساند و یک طرح صنعتی طبق ماده ۸۴ قانون حمایت از مالکیت صنعتی، باید جدید و اصیل باشد تا از نظر قانون قابلیت ثبت داشته باشد. طبق تبصره ۱ این ماده قانونی، منظور از جدید بودن این است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد. بر اساس تبصره ۲ ماده ۸۴ نیز منظور از اصیل بودن به این معنا است که به طور مستقل به وسیله طراح پدید آمده و روگرفت (کپی) یا تقلید از طرحهای موجود نباشد.
علاوه‌براین، طبق موازین حقوقی، طرحهای صنعتی باید شرایط دیگری نیز داشته باشند که عبارت‌اند از:
- شخصیت فردی: یعنی طرح شما باشد حس متفاوتی را از دیگر طرحهای مشابه به مصرف‌کننده القاء کند، به عبارت دیگر تأثیری که طرح شما بر ذهن مخاطب می‌گذارد باید با تأثیر نمونه‌های قبل متفاوت باشد.
- استفاده نکردن از نمادهای رسمی: طرح صنعتی جدید نباید از نشان‌ها و نمادهای شناخته شده بهره برده باشد تا مردم برای انتخاب آن تحت تأثیر آن نماد قرار نگیرند.
- رعایت ضوابط: طرح نباید با نظم عمومی جامعه و موازین عرفی و اخلاقی آن در تضاد باشد.
روش ثبت طرح صنعتی
روش ثبت طرح صنعتی در مواد ۸۵ تا ۸۸ قانون فوق‌الذکر مقرر شده است. برای این کار با همراه داشتن اظهارنامه مخصوص ثبت و نقشه، تصویر و سایر مشخصات طرح صنعتی خود باید مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرده و نوع محصولی که طرح شما برای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد را مشخص کنید؛ گقتنی است اگر طرح به صورت سه‌بعدی باشد شاید مرکز مالکیت معنوی از شما بخواهد که نمونه یا ماکت آن را نیز همراه مدارک تحویل دهید.
اگر طرح صنعتی شما شرایط لازمی که در بخش قبل ذکر شد را داشته باشد، این طرح پس از بررسی به ثبت رسیده و قانون تمام حقوق بهره‌برداری از آن را برای مدت مشخص به شما خواهد داد. گفتنی است که پس از تأیید، سی روز فرصت دارید تا مراحل ثبت را تکمیل کنید، یعنی تشکیل پرونده، چاپ آگهی ثبت در روزنامه، پرداخت حق ثبت و دریافت گواهینامه.
اعتبار و تمدید طرح صنعتی
مطابق با ماده ۹۲ قانون حمایت از مالکیت صنعتی، از تاریخ تقدیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی، مدت اعتبار گواهی ثبت به مدت پنج سال است؛ البته این گواهی را می‌شود برای دو دوره دیگر نیز تمدید کرد که مدت هر دوره پنج سال است. پس از اتمام هر دوره، شش ماه فرصت دارید تا با مراجعه به مرکز مربوطه و پرداخت حق ثبت، گواهی خود را تمدید کنید که البته در صورت تأخیر، مبلغی بابت جریمه لحاظ می‌شود.
طرح دعوی برای طرح صنعتی
گفتیم که ثبت طرح باعث می‌شود که قانون‌گذار از مالک آن حمایت قانونی به عمل آورد؛ بنابراین اگر شخصی حقوق مربوط به طرح صنعتی متعلق به شما را نقض کند، شما می‌توانید با مراجعه به مراجع قضایی طرح شکایت کرده و حقوق خود را مطالبه کنید، حتی اگر شخصی محصولی مانند طرح شما را از خارج کشور وارد کند، تحت شرایطی می‌توانید جلوی واردات آن را بگیرید.
باید بدانید که طبق قانون فقط دادگاه‌های تهران صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های مربوط به اختراعات و طرح صنعتی، اعم از مدنی و کیفری را دارند و اگر برای مثال جرمی خارج از تهران رخ بدهد، تحقیقات مربوط برای تکمیل پرونده در محل جرم انجام شده و برای رسیدگی به محاکم تهران تحویل می‌شود.
مزایای ثبت طرح صنعتی
بزرگترین مزیت ثبت طرح صنعتی حمایت قانون از بهره‌برداری مالک آن است، در ادامه مهم‌ترین این مزایا را بیان می‌کنیم:
- اعطای حق انحصاری فروش برای مالک طرح.
- جلوگیری از هر گونه کپی‌برداری و تقلب رقیبان.
- برخورداری از مزایای ثبت مانند: معروفیت و برند شدن طرح صنعتی.
- افزایش میزان فروش و مزایای شخصی دیگر مانند: استفاده از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان.
جمع‌بندی
برای اینکه طرح صنعتی از حمایت‌های قانونی برخوردار شود، باید آن را به ثبت برسانید. مقررات مربوط به ثبت طرح صنعتی تا پیش از تصویب قانون حمایت از مالکیت صنعتی در ۱۴۰۳/۳/۱ به موجب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری انجام می‌شد. پس از تصویب قانون ۱۴۰۳ و به موجب ماده ۱۵۰ این قانون، قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری نسخ شد. بنابراین، در حال حاضر، ثبت طرحهای صنعتی بر اساس قانون حمایت از مالکیت صنعتی انجام می‌شود.
تا اینجا سعی کردیم قواعد کلی پیرامون طرح صنعتی و مزایای آن، نحوه ثبت و طرح دعوی برای طرح صنعتی را برای شما بیان کنیم. وقتی از قواعد و مزایای ثبت طرح صنعتی آگاه باشید، بهتر می‌توانید برای این کار اقدام کنید امّا بهتر است در این راه از راهنمایی کارشناسان خبره مشاورین حقوقی ترازو بهره ببرید.