از گذشته تا امروز برای شرکت‌های تجاری بزرگ یا گروه‌های اقتصادی خاص، حفظ اطلاعات و رازهای مربوط به فعالیت اقتصادی، از دغدغه‌های مهم بوده است؛ قانون برای حمایت از این شرکت‌ها ضوابط و مقرراتی را تعیین کرده است تا اسرار تجاری آنها محفوظ بماند. در این مقاله با مفاهیم و ضوابط اسرار تجاری، ویژگی ها، روش های حفظ اسرارتجاری و ضمانت اجرایی قانونی برای حفظ اسرار تجاری در قانون آشنا می‌شویم.
مفهوم اسرار تجاری
هر گونه اطلاعات با ارزشی که از نظر اقتصادی ارزشی مستقل داشته باشد، در معرض شناسایی عموم قرار نگرفته باشد و به صورت صحیح از آن مراقبت شود، اسرار تجاری نامیده می‌شود؛ بر این اساس هر گونه فرمول، ابزار، فرآیند، الگو و طرحی که به یک گروه تجاری تعلق دارد و آن را با دیگر شرکت‌های مشابه خود متمایز می‌کند، اسرار تجاری تلقی می‌شود.
در حقیقت این اسرار برای یک شرکت مزیت رقابتی در بازار ایجاد می‌کند و علاوه بر اینکه به نوعی مالکیت فکری محسوب می‌شود، از نظر قانون حق انحصاری بهره‌برداری دائمی از آن به صاحبش تعلق دارد.
ویژگی‌های اسرار تجاری
برای اینکه اسرار تجاری از حمایت‌های قانونی بهره‌مند شود، باید دارای سه ویژگی مهم باشد که در ادامه بیان می‌شود:
ارزش اقتصادی:
همان‌طور که در تعریف بیان شد، اسرار تجاری باید دارای ارزش اقتصادی جداگانه‌ای باشد امّا نکته اینجاست که میزان این ارزش از نظر قانون ملاک نیست و حتی اگر این اطلاعات دارای بهای ناچیزی هم باشند، از حمایت قانون برخوردارند.
در دسترس نبودن:
مشخص است که این اطلاعات نباید در دسترس مردم قرار بگیرند که در این صورت قابلیت محرمانگی خود را از دست داده و نمی‌توان از آنها حمایت کرد و صاحب آن نمی‌تواند در برابر آن ادعایی داشته باشد. به عبارتی اسرار تجاری نباید به گونه‌ای باشند که توسط عموم به راحتی شناسایی شوند؛ مثلا فرمول ساخت نوشابه‌های کوکاکولا که نزدیک به یک قرن از آن محافظت شده است.
محافظت معقولانه:
یکی از مهم‌ترین اصول در برخورد با اسرار تجاری، حفظ محرمانگی و حراست مناسب از آن است؛ شرکت‌های تجاری باید به صورت معقول اقدامات محافظتی را برای نگهداری از اسرار خود به کار بگیرند تا به راحتی قابل دستبرد نباشند. باید بدانید که رعایت نکردن اصول حافظتی در حفظ این اطلاعات، ممکن است موجب شود که دادگاه آنها را به عنوان اسرار تجاری نشناسد و در صورت دزدیده شدن به نحوی که باید از آنها حمایت نشود.
روش‌های حفظ اسرار تجاری
علاوه بر محافظت به شیوه‌های معقولانه و در دسترس قرار ندادن این اطلاعات روش‌های محافظتی دیگری نیز وجود دارد. از آنجا که علاوه بر صاحبان شرکت‌های تجاری، بخشی از کارمندان آنها نیز ممکن است به اسرار تجاری دسترسی داشته باشند، بهترین روش برای حفظ آنها امضای قرارداد محرمانگی است.
در این نوع قرارداد که به قرارداد محرمانگی یک‌جانبه معروف است، یکی از طرفین تعهد می‌کند که در هیچ شرایطی اطلاعات و اسرار تجاری شرکتی که در آن استخدام می‌شود را فاش نکرده و از آن استفاده نمی‌کند؛ در صورت رعایت نکردن مفاد این قرارداد، قانون می‌تواند به راحتی حقوق از دست رفته را مطالبه کند.
ضمانت‌های اجرایی قانون برای حفظ اسرار تجاری
در قانون ما به صورت پراکنده و در مواد مختلفی از اسرار تجاری و مالکیت فکری دفاع می‌کند:
- بر اساس مواد ۶۴ و ۷۵ قانون تجارت الکترونیکی، هرکس اسرار تجاری شرکتی را در فضای الکترونیکی برای خود تحصیل کند و یا افشا کند، یا اینکه در بستر مبادلات الکترونیکی با نقض قراردادهای محرمانگی، اسرار تجاری را برای خود بردارد یا برای دیگران افشا کند، از شش ماه تا دو سال و نیم به حبس محکوم شده و باید جریمه پنج‌میلیون تومانی بپردازد.
- طبق ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی، تمام کادر درمانی، داروفروشان و تمام اشخاصی که با اقتضای شغل یا حرفه خود، محرم اسرار دیگران می‌شوند اگر بدون دلایل قانونی این اسرار را فاش کنند، از سه ماه و یک روز تا سه سال حبس و از پانصدهزار تا شش‌میلیون ریال جریمه در انتظارشان است.
سخن پایانی
با اینکه اثبات افشای اسرار تجاری در محکمه کمی سخت است، اگر قرارداد محرمانگی امضاء کرده باشید کارتان آسان‌تر خواهد شد و با ثابت کردن آن می‌توانید از طریق دادگاه تا حدودی خسارات ناشی از افشای اسرار تجاری را جبران کنید.
در این مطلب با اسرار تجاری و ضمانت های اجرایی و قوانین مرتبط آشنا شدید. در دعاوی مدنی، بعد از فرآیند اثبات، میزان خسارت به وسیله مرجع قضایی مشخص می‌شود و می‌توان آن را از فرد خاطی مطالبه کرد که تمام خسارت مادی از جمله کاهش میزان فروش و صدمه اعتباری و صدمات معنوی را شامل می‌شود؛ نیاز به هر اطلاعات و راهنمایی در این زمینه را از طریق پلتفرم حقوقی ترازو برطرف کنید.