نفقه چیست؟ نحوه الزام به پرداخت نفقه

می‌دانید که زن و فرزند، احتیاجاتی نظیر مخارج زندگی، مسکن و … دارند که به آن نفقه گفته می‌شود. پرداخت نفقه به عهده مرد است و نباید در انجام آن کوتاهی کند. در این مطلب، تعاریف و ضوابط مربوط به نفقه و ماهیت آن را در اختیارتان قرار داده‌ایم و در ادامه به بررسی مبلغ نفقه زن در سال ۱۴۰۱ می‌پردازیم.

نفقه چیست؟

ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه و ماهیت آن را این گونه بیان کرده است: تمام نیازهای عرفی و متناسب با وضعیت زن، مانند خوراک، پوشاک، مسکن، لوازم منزل، هزینه‌های بهداشتی و درمانی و نیز خدمتکار در صورتی که زن به وجود آن عادت داشته باشد و یا بر اساس نیاز ناشی از نقص عضو و مریضی به آن احتیاج داشته باشد، نفقه نامیده می‌شوند که شوهر موظف است آنها را مطابق با شرایط خانوادگی و اجتماعی زن، فراهم کند.

گفتنی است که طبق قانون، این مخارج و شرایط به زنی تعلق می‌گیرد که در ازدواج دائم مرد باشد و در نکاح موقت، نفقه بر عهده مرد نیست، مگر این که حین عقد شرط شده باشد. نکته دیگر این که زمانی نفقه به زن تعلق دارد که از شوهر خود تمکین کند؛ یعنی نیازهای متعارف او را برآورده کرده باشد، مثلا به صورت دائم در منزل شوهر اقامت داشته باشد. با این حال اگر با حضور زن در خانه شوهر، احتمال آسیب‌های جسمی و روحی به او وجود داشته باشد، زن می‌تواند بدون تمکین از شوهر، نفقه دریافت کند.

برای درک ماهیت حقوقی این مسئله باید بدانید که بخشی از نفقه مانند پوشاک، خوراک و هزینه‌های زندگی به زن تعلق دارد، ولی بخشی دیگر از این نیازها مانند مسکن و خودرو، فقط برای استفاده یا بهره‌برداری در اختیار زن است و حق دارد آنها را انتخاب کند، ولی نیاز نیست حتما به نام او باشد.

زن هنگامی مستحق نفقه خواهد بود که اولا در نکاح دائم مرد باشد و دوم این که از مرد تمکین کند، یعنی نیازهای متعارف او را برآورده کند.

نفقه اقارب چیست؟

برای درک تعریف نفقه اقارب، ابتدا باید معنی نزدیکان یا همان اقاربی را که مستحق دریافت آن هستند، بدانیم. طبق ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی، فقط نزدیکانی مستحق انفاق به هم هستند که بعضی از آنها از بعضی دیگر به دنیا آمده باشند یا به عبارت حقوقی، خویشاوندان نسبی که در خط عمودی هم، اعم از صعودی یا نزولی قرار داشته باشند.

امّا در مورد میزان نفقه اقارب، ماده ۱۲۰۴ همان قانون بیان کرده که میزان پوشاک، خوراک، مسکن و لوازم منزل به قدر رفع نیاز و بر اساس توانایی فردی که آن را تأمین می‌کند، تعیین می‌گردد. بر این اساس، نزدیکان مجبور نیستند به یکدیگر نفقه پرداخت کنند، مگر اینکه رابطه نسبی آنها مطابق با قانون ذکر شده باشد.

شرط دیگر پرداخت نفقه اقارب یا همان پرداخت مخارج نزدیکان، بر اساس ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی، این است که طرف دریافت‌کننده فقیر بوده و نتواند با داشتن یک شغل، مخارج خود را تأمین کند.

و امّا شرط سوم برای پرداخت مخارج نزدیکان، توانایی مالی فردی است که نفقه بر گردن اوست که این مسئله در ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی به صراحت بیان شده است. گفتنی است که مخارج فرزند نیز با توجه به این تعاریف، نوعی نفقه اقارب محسوب می‌شود.

باید دانست که در نفقه اقارب آنچه ملاک است، توانایی فردی است که نفقه بر گردن اوست. در حالیکه در نفقه زن، ملاک و میزان نیازهای زن و وضعیت خانوادگی اوست.

نفقه فرزند

مانند زن، فرزندان نیز نیازهایی از قبیل پوشاک، خوراک، هزینه تحصیل و مسکن دارند که تأمین آنها به اندازه رفع نیاز، بر عهده مرد است. قانون مدنی در ماده ۱۱۹۹ می‌گوید: «نفقه فرزندان بر عهده مرد است و در صورت فوت او یا عدم توانایی در پرداخت، بر عهده جد پدری (با رعایت کسانی که نزدیکتر باشند) خواهد بود. اگر پدر و جد (پدربزرگ، پدرِ پدربزرگ و بالاتر) پدری موجود نباشند و یا توانایی نداشته باشند، بر عهده مادر است و در صورت عدم توانایی و یا فوت مادر، بر عهده جدهای مادری و پدری خواهد بود و اگر از دو طرف پدری و مادری دو یا چند جد از نظر درجه با هم برابر باشند، نفقه فرزند بین آنها تقسیم می‌شود. مثلا  اگر مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری همزمان زنده باشند، نفقه به طور مساوی باید توسط‌ آن‌ها پرداخت شود.»

امّا بر اساس عرف، فرزند دختر تا سن ازدواج و پسر تا زمانی که مشغول به تحصیل بوده و شغل و درآمد خاصی برای تأمین خود ندارد، مستحق دریافت نفقه است. اگر پدر این مخارج را پرداخت نکند، می‌توان از او شکایت کرد و دادگاه او را مجبور به پرداخت می‌کند. امّا در صورتی که توانایی مالی نداشته باشد، چنین کاری ممکن نیست.

نحوه محاسبه نفقه

گفتیم که در قانون مدنی میزان تأمین مخارج زن متناسب با وضعیت اجتماعی و خانوادگی او خواهد بود و مبلغ مشخصی برای آن بیان نشده است؛ امّا زمانی که زن برای دریافت نفقه به دادگاه خانواده یا به شورای حل اختلاف مراجعه می‌کند، تعیین میزان آن بستگی به عوامل دیگری دارد.

اول اینکه ممکن است زن و مرد برای مقدار نفقه به میزان مبلغی مشخص، توافق کنند که در این صورت انجام محاسبه برای دادگاه نیاز نیست، امّا در صورتی که برای مبلغ آن به توافق نرسند، قاضی قرار کارشناسی صادر می‌کند تا مبلغ را مشخص کند.

کارشناس دادگاه بر اساس عرف و میزان تحصیلات زن، سن او، شرایط اجتماعی و خانوادگی، شغل زن و مسائلی از این قبیل، میزان نفقه را معیّن کرده و به دادگاه اعلام می‌کند. قاضی بر اساس نظر کارشناس، حکم پرداخت را صادر خواهد کرد. بنابراین دادگاه در مورد نفقه زن، توجهی به میزان توانایی مالی مرد ندارد.

امّا میزان نفقه فرزندان و اقارب نیز در صورت بروز دعوا در دادگاه باید محاسبه شوند که آن هم بر عهده کارشناس با تجربه خواهد بود که بر اساس نیازهای فرزند یا اقارب که شامل مخارج تحصیل، خوراک، پوشاک، مسکن، لوازم زندگی و منزل و مخارج بهداشتی و درمان تعیین می‌شود. البته این میزان باید در حد رفع نیاز، مطلوب و مناسب با عرف جامعه باشد و با توجه به سطح توانایی مالی نفقه‌دهنده مشخص شود.

ویژگی‌های نفقه اقارب و نفقه زن و تفاوت آنها

برای پرداخت نفقه نزدیکان (اقارب) چندین شرط باید وجود داشته باشند؛ در درجه اول وجود رابطه نسبی عمودی (خویشاوندانی که بعضی از آنها از بعضی دیگر به دنیا آمده‌اند)، در درجه دوم ناتوانی فرد مستحق در تأمین مخارج زندگی و در درجه سوم توانایی مالی فردی که مخارج بر گردن اوست. اگر این سه شرط نباشند، نفقه اقارب منحل می‌شود.

اولین تفاوت نفقه اقارب و زن در همین مسئله است که پرداخت آن مشروط به موارد بالا است ولی پرداخت نفقه زن مشروط بر تمکین او از شوهر و هم‌چنین دائم بودن ازدواج یا ثبت شرط پرداخت مخارج در عقد موقت است. بنابراین ارتباطی به میزان توانایی مالی شوهر ندارد.

دومین تفاوت این است که پرداخت مخارج اقارب ممکن است به صورت متقابل واجب شود، یعنی مثلا اگر مخارج نوه سال‌ها بر عهده پدربزرگ باشد و سال‌ها بعد پدربزرگ توانایی مالی خود را از دست بدهد، نوه باید در صورت داشتن توانایی، مخارج پدربزرگ را تأمین کند؛ امّا در مورد نفقه زن این مسئله صادق نیست و تنها بر مرد واجب است که به زن نفقه بپردازد و برعکس آن در قانون نیست؛ حتی اگر زن ثروتمند باشد مستحق است از شوهر خود مخارج بگیرد و حتی اگر شوهر فقیر باشد، زن وظیفه ندارد به او نفقه بدهد.

تفاوت دیگر این دو مورد در هنگام مطالبه نفقه در دادگاه و در صورت عدم پرداخت آن از طرف مرد، مشخص می‌شود. زمانی که زن برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه کند، علاوه بر مخارج فعلی و آینده می‌تواند شوهر را مجبور به پرداخت نفقه ایام گذشته نیز بکند امّا در مورد مخارج بستگان مطالبه فقط نسبت به مخارج آینده قابل وصول است که این مسئله در ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی بیان شده است.

میزان نفقه زن در دوران عقد

گفتیم که شرط پرداخت نفقه به زن حضور او در منزل شوهر و تمکین است و از آنجا که معمولا در دوران عقد، زن و مرد هنوز جدا از هم سکونت دارند و رابطه زناشویی نیز هنوز شکل نگرفته است (یعنی زن باکره است)، این سوال مطرح می‌شود که آیا در این دوران نیز مخارج زن بر گردن مرد است یا خیر؟

بعضی بر این عقیده‌اند که چون تمکین و سکونت در منزل مرد هنوز رخ نداده، مخارج زن در این دوران بر عهده مرد نیست امّا از نظر قانون این تصور کاملا اشتباه است، چرا که بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، به محض اینکه عقد ازدواج دائم به صورت درست اجرا شود، رابطه زن و شوهری بین طرفین ایجاد شده و هر دو طرف موظف هستند که حقوق و تکالیف مربوط را در قبال هم اجرا کنند.

به همین دلیل به محض اینکه زن و مرد قرارداد ازدواج را امضاء کردند، باید تمام حقوق یکدیگر را رعایت کنند و تکالیفی که در قبال هم دارند را به جا بیاورند و یکی از همین تکالیف، نفقه زن است که بر عهده شوهر می‌باشد. با این حال اگر شوهر، زن را ملزم به حضور در منزل و تمکین کرد و زن از آن سرباز زد، دیگر نفقه‌ای بر عهده شوهر نخواهد بود.

نفقه زن بعد از طلاق

با توجه به اینکه شرط تعلق نفقه به زن، سکونت او در محل اقامت شوهر و رفع نیازهای مشروع شوهر است، پس از اینکه طلاق اتفاق بیفتد، مرد دیگر مسئولیتی در قبال مخارج زن نخواهد داشت و حتی اگر طلاق اتفاق نیفتاده باشد و شرط‌های گفته شده توسط زن اجرا نشوند، باز هم نفقه به او تعلق نمی‌گیرد.

امّا پس از طلاق، مخارج فرزندان حتی اگر حضانت آنها با زن باشد، بر عهده مرد است. نکته دیگر آنکه اگر زن و مرد به صورت رجعی طلاق بگیرند (یعنی امکان بازگشت آنها به ازدواج پیش از اتمام مدت عده ممکن باشد)، زن می‌تواند تا پایان مدت عده در منزل شوهر اقامت داشته باشد و بر مرد واجب است در این مدت مخارج او را بپردازد. البته اگر طلاق در زمان سرپیچی زن از دستورات شوهر اتفاق بیفتد، نفقه در این مدت پرداخت نمی‌شود.

نفقه زن در سال ۹۹ و ۱۴۰۰

در قانون هیچ مبلغ مشخصی برای پرداخت مخارج زن توسط شوهر، تعیین نشده است و طبق قانون مدنی که پیش از این به آن اشاره شد شامل نیازهایی نظیر: لباس، خوراک، سرپناه، هزینه بهداشت و درمان و تمام مخارج زندگی اوست که باید مطابق با عرف و جایگاه اجتماعی و خانوادگی زن باشد. مبلغ مذکور اصولا توسط کارشناسی تعیین می‌شود که قاضی تعیین کرده‌است. باز هم ذکر این نکته ضروری است که میزان نفقه ارتباطی با میزان توانایی مالی شوهر ندارد. این قانون برای سال ۹۹ نیز صدق می کند و مبلغ نفقه زن در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز برهمین اساس تعیین می شود.

نحوه محاسبه نفقه زن

در قسمت پیش میزان نفقه زن بر اساس قانون بیان شد امّا اگر اختلافی در این مورد پیش بیاید و زن با مراجعه به دادگاه نفقه خود را مطالبه کند، دادگاه تعیین مبلغ را به کارشناسی در این زمینه واگذار می‌کند و معیار کارشناس برای تعیین میزان مخارج، نیازهای متعارف زن، شرایط اجتماعی و سن و تحصیلات زن و عرف جامعه خواهد بود.

ولی در صورتی که زن و مرد برای میزان مبلغ مخارج زن با یکدیگر به توافق رسیده باشند، چه در طول دوران زندگی قرار داشته باشند و چه پس از طلاق، در صورتی که زن برای مطالبه مخارج به دادگاه شکایت کند، نیاز نیست که محکمه برای محاسبه مقدار آن کارشناسی انجام دهد و بر اساس همان مبلغ توافق شده، حکم صادر خواهد کرد، امّا معمولا این توافق باید در ضمن سند ازدواج یا در سندی دیگر به صورت رسمی تنظیم شده باشد.

نمونه دادخواست الزام به پرداخت نفقه

برای دادخواست الزام به پرداخت نفقه می بایست با ثبت مشخصات خود و طرف مقابل و همچنین درج تاریخ عقد، مدت زمانی را که زوج نفقه را پرداخت نکرده است قید نمایید. در ادامه درخواست تعیین میزان نفقه و پرداخت آن از سمت زوج مطرح می شود. در صورتی که شخص ملزم به پرداخت نفقه از آن شانه خالی کند و در صورتی که شخص مستحق نفقه شکایت کند زوج (یا کسانی که پرداخت نفقه به عهده ایشان است) به ۶ ماه الی ۲ سال حبس محکوم می شود.

نفقه زن بعد از فوت شوهر

با توجه به اینکه اصلی‌ترین شرط پرداخت مخارج زن توسط شوهر، تأمین نیازهای شوهر و در اصطلاح تمکین زن از مرد است و این دو شرط پس از فوت مرد قابل اجرا نیست، سوال پیش می‌آید که پس از مرگ هم آیا زن حق دارد که نفقه‌اش را از دادگاه مطالبه کند یا خیر؟ در اینجا بر اساس قانون می‌توان گفت که پس از مرگ شوهر، زن می‌تواند در دو صورت نفقه خود را از محکمه مطالبه کند؛

حالت اول این است که چون زن پس از وفات شوهر، باید مدتی را به عنوان عده نگه داشته و تا اتمام آن حق ازدواج ندارد، در این مدت مستحق دریافت مخارج زندگی است. با توجه به اینکه بر اساس شرع و قانون مدت عده زن پس از وفات شوهر چهار ماه و ده روز است، در این زمان زن می‌تواند به دادگاه دادخواست دریافت نفقه پس از فوت شوهر را بدهد.

امّا حالت دوم زمانی است که زن در دوران زندگی مشترک و با وجود تمکین از شوهر و سکونت در منزل او، مخارجی دریافت نکرده است و اکنون پس از وفات مرد، زن می‌تواند نفقه گذشته خود را نیز مطالبه کند و برای این کار باید ابتدا دادخواست بدهد و سپس دریافت نکردن مخارج از شوهرش را در دادگاه ثابت کند.

سوال مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که محل تأمین و پرداخت نفقه زن پس از مرگ شوهر چیست و از کجا باید این مخارج پرداخت شود؛ پاسخ این است که دادگاه بر اساس دادخواست زن و پس از محاسبه میزان نفقه، حکم تأمین آن را از محل اموال باقی مانده از شوهر خواهد داد و سپس سهم ورثه و خود زن از باقی اموال محاسبه می‌شود.

زنی که همسرش فوت شده تا پایان مدت عده وفات یعنی ۴ ماه و ۱۰ روز مستحق نفقه بوده همچنین میتواند نفقه گذشته را در صورت عدم پرداخت توسط شوهر از دادگاه مطالبه و عدم پرداخت را اثبات کند.

ضمانت اجرایی عدم پرداخت نفقه

اگر زن شرایط دریافت نفقه را داشته باشد و مرد به هر دلیلی نفقه‌ی زن را نپردازد، قانون برای آن به دو صورت حقوقی و کیفری ضمانت اجرایی در نظر گرفته است و برای الزام به پرداخت نفقه اقدام خواهد کرد؛

ضمانت اجرایی حقوقی:

طبق ماده‌ی ۱۱۱۱ قانون مدنی، اگر مرد از دادن نفقه به زن خودداری کند، زن می‌تواند به محکمه مراجعه کند که در این حالت میزان نفقه توسط دادگاه تعیین خواهد شد و شوهر را به پرداخت آن مجبور خواهد کرد.

هم‌چنین ماده‌ی ۱۱۲۹ قانون مدنی بیان کرده است که اگر مرد از دادن نفقه خودداری کند و اجرای حکم دادگاه و الزام به پرداخت نفقه ممکن نباشد یا مرد توانایی پرداخت نداشته باشد، زن می‌تواند تقاضای طلاق داشته باشد که در این صورت دادگاه شوهر را مجبور به جدایی می‌کند.

بنابراین ضمانت اجرای حقوقی مطالبه‌ی نفقه توسط زن به این ترتیب است که اگر مرد نفقه نپردازد، قانون او را مجبور به پرداخت خواهد کرد و اگر توانایی انجام آن را نداشته باشد، حق طلاق برای زن به وجود می‌آید.

ضمانت اجرایی کیفری:

همان‌طور که اشاره شد در قانون کشور ما در مورد پرداخت نکردن نفقه، ضمانت اجرایی کیفری نیز وجود دارد؛ بر اساس ماده‌ی ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، اگر کسی با وجود توانایی مالی و تمکین زن، نفقه‌ی او را نپردازد، یا از پرداخت نفقه به سایر کسانی که باید به آنها خرجی بدهد، خودداری کند (مانند فرزندان)، حکم دادگاه برای او از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس خواهد بود.

امّا باید بدانید که در قانون جدید این ماده تا حدودی تغییر کرده است؛ یعنی اگر کسی نفقه را طبق شرایط بالا پرداخت نکند، به حبس تعزیری درجه ششم محکوم خواهد شد. البته باید بدانید که تعقیب کیفری مشروط بر این است که شکایت زن وجود داشته باشد و اگر زن در هر مرحله‌ای از شکایت خود صرف نظر کند، قرار منع تعقیب صادر می‌شود یا اجرای مجازات متوقف خواهد شد.

طبق تبصره‌ی این ماده، نفقه‌ی زنی که طبق قانون مجاز است تمکین نکند یا فرزندان به وجود آمده از لقاح مصنوعی و یا کودکان تحت سرپرستی، مشمول این ماده خواهند شد و ضمانت اجرای ذکر شده را دارند.

دادخواست حقوقی مطالبه نفقه

می‌دانید که با وجود اینکه طبق قانون نفقه‌ی زن (یعنی تامین نیازهای متعارف ومتناسب با وضعیت اجتماعی زن، مانند خوراک، پوشاک، مسکن و…) بر عهده‌ی مرد است، همیشه مردانی وجود دارند که به دلایل مختلف از انجام این تکلیف خودداری می‌کنند.

در چنین موقعیتی، زن می‌تواند برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه کرده و الزام به پرداخت نفقه را درخواست کند. یکی از راههای گرفتن نفقه دادخواست کیفری است که ممکن است به مجازات و حبس شوهر منجر شود و دیگری دادخواست حقوقی است که فرد را مجبور به پرداخت خواهد کرد.

در این حالت زن باید دادخواست حقوقی خود را به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف تقدیم کند و اگر دادگاه تشخیص دهد که زن با وجود تمکین، نفقه دریافت نکرده، مرد را مجبور به پرداخت آن خواهد کرد. اگر مبلغ نفقه‌ی زن زیر بیست میلیون تومان باشد، مرجع رسیدگی به دادخواست، شورای حل اختلاف است و اگر بیش از آن باشد، باید به دادگاه خانواده مراجعه شود.

نحوه‌ی ارائه‌ی دادخواست حقوقی

با ارائه‌ی دادخواست حقوقی برای مطالبه نفقه، زن می‌تواند علاوه بر نفقه‌ی آینده، پرداخت خرجی روزهای گذشته را نیز که دریافت نکرده از شوهر خود مطالبه کند. برای این کار ابتدا مشخصات شاکی درج خواهد شد و سپس مشخصات شوهر و پس از آن تاریخی که ازدواج صورت گرفته قید می‌شود.

سپس در دادخواست بیان می‌شود که با وجود تمکین از شوهر و با وجود توانایی مالی او، هیچ مبلغی به عنوان نفقه از سوی مرد پرداخت نشده و از دادگاه تقاضا شود که به استناد مواد ۱۲۰۶، ۱۱۰۶، ۱۱۰۷ و ۱۱۱۱ قانون مدنی، شوهر را به پرداخت نفقه‌ی گذشته و آینده مجبور کند.

باید بدانید که در قسمت دلایل و مستندات دادخواست مطالبه نفقه، باید کپی برابر با اصل سند ازدواج و شناسنامه‌ی زوجین ضمیمه شود. هم‌چنین باید به صادر شدن قرار کارشناسی به وسیله‌ی دادگاه برای تعیین مبلغ نفقه استناد شود و در قسمت تعیین خواسته و بهای آن نیز باید مبلغ نفقه به صورت دقیق درج شود.

چه کسانی ملزم به پرداخت نفقه هستند؟

طبق آنچه بیان شد کسانی ملزم به پرداخت نفقه هستند که طبق قانون و بر اساس رابطه‌ی حقوقی و نسبی باید مخارج اشخاص دیگری را تامین کنند، مانند: همسر، فرزند و والدین. برای بیان این مطلب ابتدا باید معلوم شود که چه کسانی مستحق دریافت نفقه هستند و پس از آن افرادی که ملزم به پرداخت هستند، مشخص خواهند شد؛ طبق قانون سه دسته از افراد می‌توانند نفقه بگیرند:

1. فرزندان: نفقه‌ی فرزند زیر سن قانونی به عهده‌ی پدر است و در صورت توانایی نداشتن یا فوت او بر عهده‌ی اجداد پدری و پس از آن بر عهده‌ی مادر و پس از آن بر عهده‌ی اجداد مادری است و اگر اجدادبیش از یک نفر باشند بین آنها تقسیم می‌شود.
2. والدین و اجداد (در صورت فقر یا ناتوانی): این نفقه بر عهده‌ی فرزندان و در صورت فوت یا ناتوان بودن بر عهده‌ی فرزندِ فرزند است.
3. همسر: طبق قانون نفقه‌ی زن با شوهر است.

سخن پایانی

دادخواست الزام به پرداخت نفقه بدین شکل است که زن با ثبت مشخصات خود و طرف مقابل، همچنین تاریخ عقد، مدت زمان عدم پرداخت نفقه را قید کند. در صورت الزام به پرداخت نفقه، اگر شوهر از پرداخت نفقه شانه خالی کند، به ۶ ماه الی ۲ سال حبس محکوم می‌‌شود.

گاهی دعاوی مربوط به دریافت نفقه زن و فرزند کمی با پیچیدگی همراه می‌شود و خصوصا برای اثبات آن در محکمه حتما نیاز به مشاوری کاردان و وکیلی باتجربه در امور خانواده خواهد بود که در این صورت با مراجعه به پلتفرم حقوقی ترازو نگران هیچ چیز نخواهید بود.

سوالات متداول