مطرح کردن دعوا یا شکایت در دادگاه نیازمند پرداخت هزینه‌های دادرسی است. اعسار از هزینه دادرسی یکی از مهم‌ترین سازوکارهای قانونی است که به افراد کم‌بضاعت اجازه می‌دهد تا از پرداخت هزینه‌های محاکمه معاف شوند، اما در عین حال بتوانند حق و حقوق خود را در مراجع قضایی پیگیری کنند. گاهی اوقات، هزینه‌های دادرسی به قدری سنگین است که فرد برای احقاق حق، از شکایت منصرف می‌شود که این موضوع به تضییع حق می‌انجامد. قانون‌گذار ایران با پیش‌بینی مفهوم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، مسیر رسیدن به عدالت را برای همه، فارغ از تمکن مالی، باز نگه داشته است. در ادامه این مطلب از بلاگ پلتفرم حقوقی ترازو، به تعریف معنی اعسار از هزینه دادرسی، شرایط، مراحل و چگونگی اثبات آن در مراحل مختلف رسیدگی می‌پردازیم.
اعسار از هزینه دادرسی چیست؟
اعسار در حقوق مدنی به وضعیتی گفته می‌شود که شخص توانایی مالی لازم برای پرداخت دیون یا هزینه‌های دادرسی را ندارد. طبق ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی، «معسر از هزینه دادرسی کسی است که به دلیل کافی نبودن دارایی یا عدم دسترسی به مال خود، به طور موقت قادر به پرداخت مخارج محاکمه نیست.» به زبان ساده، وقتی کسی نتواند هزینه‌هایی مثل تمبر دادخواست، دستمزد کارشناس یا هزینه‌های کارشناسی را بپردازد، می‌تواند با دادخواست اعسار از هزینه دادرسی، از پرداخت تمام یا بخشی از این مخارج معاف شود.
هزینه‌های دادرسی شامل چه مواردی است؟
تمامی هزینه‌هایی که شخص از ابتدای طرح دعوا تا پایان اجرای حکم پرداخت می‌کند، مشمول هزینه‌های دادرسی است. این هزینه‌ها شامل موارد زیر است:
- هزینه برگه‌های قضایی: شامل هزینه دادخواست کتبی یا شفاهی در مرحله بدوی و تجدید نظر و … است. این هزینه‌ها بر اساس ماده ۵۰۲ و ۵۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی و قوانین دیگر تعیین شده و در قالب الصاق تمبر یا واریز به حساب خزانه پرداخت می‌شود.
- هزینه کارشناسی: طبق ماده ۲۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، ایداع دستمزد کارشناس به عهده متقاضی است.
- خسارات دادرسی: مطابق ماده ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، خسارت دادرسی شامل هزینه دادرسی، مطالبه حق‌الوکاله وکیل و سایر هزینه‌های مستقیم مربوط به اثبات دعوا (مثل هزینه تحقیقات محلی) است که فرد معسر ممکن است از پرداخت آن‌ها نیز معاف شود.
چه کسی معسر از هزینه دادرسی است؟
معسر از هزینه دادرسی کسی است که به دلیل نداشتن مالی جز مستثنیات دین یا عدم دسترسی به آن، قادر به پرداخت هزینه‌های دادگاه نیست. اثبات نداشتن توانایی مالی و نداشتن دسترسی به مال، بر عهده خود متقاضی (مدیون) است. به عبارت دیگر، کسی معسر شناخته می‌شود که در مقایسه با مبلغ هزینه دادرسی، تمکن مالی کافی برای پرداخت آن را نداشته باشد.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار
برای ثبت دادخواست اعسار از هزینه دادرسی باید مدارکی ارائه شود تا ناتوانی مالی فرد ثابت شود. این مدارک شامل موارد زیر باشد:
۱- فرم اعسار از دادرسی و فرم صورت‌برداری از اموال: که باید به‌صورت کامل و دقیق تکمیل شوند.
۲- استشهادیه محلی و کتبی: گواهی دو نفر شاهد مرد که از وضعیت مالی و زندگی متقاضی مطلع هستند.
۳- ارائه مدارک مالی: از قبیل فیش حقوقی، اجاره‌نامه، گواهی عدم تمکن مالی و هر سندی که نداشتن توانایی پرداخت را ثابت کند.
یکی از چالش‌های اصلی در دعوای اعسار، تنظیم دقیق فرم صورت‌برداری از اموال و ارائه مدارکی است که قاضی را قانع کند. اگر نگران رد شدن درخواست خود یا نحوه جمع‌آوری شواهد هستید، می‌توانید قبل از اقدام، از متخصصان حقوقی مشاوره بگیرید.
پلتفرم ترازو با معرفی بهترین مشاوران حقوقی، به شما کمک می‌کند تا مدارک اعسار خود را با کمترین نقص به دادگاه ارائه دهید. همین حالا سؤال خود را بپرسید!
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
نحوه اعسار از هزینه دادرسی
برای اثبات اعسار باید مراحل زیر طی شود:
۱- ارائه دادخواست اعسار
۲- پیوست کردن استشهادیه شهود
۳- حضور شهود در دادگاه در صورت دستور قاضی
۴- ارائه مدارک مالی و شخصی مرتبط
دادگاه صالح برای رسیدگی به اعسار، همان دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به دعوای اصلی را دارد. رسیدگی به دعوای اعسار خارج از نوبت و قبل از رسیدگی به اصل دعوا انجام می‌شود. در صورت پذیرش، دادگاه وارد رسیدگی به اصل دعوا خواهد شد.
استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی
یکی از مهم‌ترین مدارک اعسار، استشهادیه است. در این سند باید ۲ مرد که از وضعیت مالی فرد اطلاع دارند، به صورت کتبی شهادت دهند که وی توانایی پرداخت هزینه‌های دادرسی را ندارد. شهود نباید از بستگان درجه اول باشند. در استشهادیه، مشخصات کامل فرد معسر، شغل، منبع درآمد و آدرس او نوشته می‌شود و سپس مشخصات شهود ذکر خواهد شد. در جلسه دادگاه نیز شهود باید حاضر شوند و در صورت حضور نداشتن، احتمال دارد دعوای اعسار رد شود.
شهود نباید از بستگان درجه اول متقاضی باشند. در استشهادیه اعسار باید مشخصات کامل فرد معسر و شهود، به‌همراه نسبت آن‌ها با معسر (در صورت وجود) ذکر شود و شهود تأیید کنند که متقاضی قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نیست. در صورت لزوم، قاضی می‌تواند شهود را برای ادای توضیحات بیشتر به دادگاه فرا بخواند.
دادخواست اعسار از هزینه دادرسی در مرحله بدوی
در صورتی که شخص از ابتدا توانایی پرداخت هزینه‌های دادخواست را نداشته باشد، می‌تواند نمونه دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مرحله بدوی را تنظیم و به دادگاه ارائه کند. این دادخواست مشابه دادخواست تجدیدنظر است، اما از همان ابتدای دادرسی مطرح می‌شود.
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدید نظر
گاهی فرد در دادگاه بدوی به نتیجه نرسیده و قصد تجدید نظرخواهی دارد، اما توان پرداخت هزینه تجدید نظر را ندارد. در این حالت می‌تواند دادخواست اعسار از هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر تقدیم کند. اگر دلایل و مدارک کافی باشد، دادگاه او را از پرداخت تمام یا بخشی از این هزینه‌ها معاف خواهد کرد. اگر مدارک کافی نباشد یا شهود در دادگاه حضور نیابند، امکان رد اعسار از هزینه دادرسی تجدید نظر وجود دارد. در این صورت باید هزینه‌ها پرداخت شود تا دادگاه به اصل دعوا رسیدگی کند.
نمونه دادخواست اعسار از هزینه دادرسی
بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]
با سلام و احترام
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی خواهان] و ساکن [نشانی کامل] به استحضار می‌رسانم:
با توجه به وضعیت مالی ضعیف و عدم توانایی در پرداخت هزینه‌های دادرسی، به استناد ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را دارم.
دلایل و مستندات:
1. شهادت شهود به وضعیت مالی اینجانب
2. مدارک مالی شامل فیش حقوقی و اجاره‌نامه
3. سایر مستندات مرتبط
با احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (امضاء)
جلسه اعسار چه زمانی تشکیل می‌شود
جلسه اعسار معمولا خارج از نوبت و پیش از رسیدگی به اصل دعوا تشکیل می‌شود. در این جلسه، قاضی وضعیت مالی فرد را بررسی و شهود اظهارات خود را بیان می‌کنند.
حالا سوال مهم این است که «در جلسه اعسار چه بگوییم؟» بهتر است خواهان با صداقت و بر اساس مدارک مالی صحبت کند. دروغ یا تناقض در اظهارات می‌تواند باعث رد دادخواست شود. انتخاب وکیل در این جلسه بسیار کمک‌کننده است، زیرا او می‌تواند به جای شما دفاع کند و مانع از اشتباه در بیان توضیحات شود. وکلای پلتفرم حقوقی ترازو همیشه در کنار شما هستند.
در جلسه اعسار، باید نکات زیر را صادقانه بیان کنید:
۱- تأکید بر نداشتن دارایی: به طور واضح و مستدل توضیح دهید که جز مستثنیات دین (اموالی که برای زندگی ضروری هستند)، هیچ مال یا درآمدی برای پرداخت هزینه دادرسی ندارید.
۲- منبع امرار معاش: شغل و میزان دقیق درآمد ماهیانه خود را (که برای تأمین حداقل زندگی کافی نیست) اعلام کنید.
۳- توضیح دلایل ناتوانی: بیان کنید که چرا قادر به پرداخت هزینه نیستید. (مثلاً بیکاری، بیماری، ورشکستگی، بالا بودن ناگهانی هزینه دادرسی و…)
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
مراحل بعد از رد اعسار از هزینه دادرسی
اگر مراحل بعد از رد اعسار از هزینه دادرسی را ندانید، ممکن است پرونده شما متوقف شود. پس از رد، فرد باید یا هزینه دادرسی را بپردازد یا با ارائه مدارک جدید دوباره دادخواست اعسار تقدیم کند. همچنین می‌تواند نسبت به رأی دادگاه اعتراض کند.
۱- اعتراض به قرار رد اعسار: فرد معسر حق دارد که ظرف مهلت قانونی نسبت به قرار رد دعوای اعسار اعتراض کند. این اعتراض در دادگاه تجدید نظر بررسی خواهد شد.
۲- پرداخت هزینه دادرسی: در صورتی که اعتراض فرد رد شود یا امکان اعتراض نباشد، فرد باید هزینه دادرسی را پرداخت کند تا رسیدگی به اصل دعوا ادامه یابد.
۳- تقدیم دادخواست مجدد: اگر دلایل رد اعسار برطرف شده باشد (مثلاً مدارک جدیدی فراهم شده باشد)، امکان تقدیم مجدد دادخواست اعسار از هزینه دادرسی وجود دارد.
در این شرایط حساس، کمک گرفتن از وکلای مجرب می‌تواند بهترین گزینه باشد. تیم حقوقی ترازو با تجربه در پرونده‌های مشابه، شما را در تنظیم اعتراض یا ارائه مدارک جدید راهنمایی خواهد کرد.
مدت زمان اعسار از هزینه دادرسی
رسیدگی به اعسار معمولاً سریع‌تر از دعاوی دیگر انجام می‌شود و خارج از نوبت است. در بیشتر موارد، قاضی ظرف چند هفته درباره پذیرش یا رد دادخواست اعسار تصمیم می‌گیرد.
بعد از قبول اعسار چه باید کرد؟
پس از اینکه دادگاه اعسار را پذیرفت، رسیدگی به اصل دعوا آغاز می‌شود. در این مرحله خواهان باید آماده ارائه دلایل و مدارک مربوط به دعوای اصلی باشد. پذیرش اعسار تنها از پرداخت هزینه‌ها معاف می‌کند، اما اصل دعوا همچنان نیازمند پیگیری و دفاع حقوقی است.
اشخاص حقوقی می‌توانند اعسار بگیرند؟
طبق ماده ۵۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، اشخاص حقوقی و تجار نمی‌توانند دادخواست اعسار ارائه دهند. در صورت ناتوانی مالی، باید اعلام ورشکستگی کنند. تنها کسبه جزء از این حکم مستثنی هستند.
سخن پایانی
اعسار نهادی مهم در حمایت از افرادی است که توانایی مالی ندارند اما می‌خواهند از حق قانونی خود دفاع کنند. از مرحله دادخواست اعسار از هزینه دادرسی تا برگزاری جلسه و حتی بعد از پذیرش یا رد آن، وجود مشاور حقوقی و وکیل می‌تواند مسیر شما را بسیار هموارتر کند. اگر نمی‌دانید چطور مدارک خود را آماده کنید، در جلسه اعسار چه بگویید یا پس از رد اعسار چه اقداماتی لازم است، پلتفرم ترازو آماده است تا با معرفی بهترین وکلای متخصص، همراه مطمئن شما باشد. همین حالا می‌توانید سوالات خود را از وکلای ترازو بپرسید و مسیر دادرسی خود را مطمئن‌تر ادامه دهید.
سوالات متداول
مدارک لازم برای دادخواست اعسار چیست؟
مدارکی مانند فیش حقوقی، اجاره‌نامه، گواهی عدم تمکن مالی و استشهادیه شهود از جمله مدارک لازم برای دادخواست اعسار هستند.
معنی اعسار از هزینه دادرسی چیست؟
اعسار یعنی ناتوانی موقت فرد در پرداخت هزینه‌های دادرسی؛ در این حالت شخص می‌تواند با دادخواست اعسار، از پرداخت تمام یا بخشی از این هزینه‌ها معاف شود.
اگر دادگاه اعسار را رد کند چه باید کرد؟
در صورت رد اعسار از هزینه دادرسی، فرد باید هزینه را بپردازد یا با مدارک جدید مجدداً دادخواست اعسار ثبت کند. همچنین امکان اعتراض به تصمیم دادگاه وجود دارد.
درود
مستثنیات دین واقعاًجای تعجب دارد، کلاهبردار گرامی در خانه بنشیند و با ماشین رفت آمد کنند.
ولی مال باخته و طلبکار در منزل اجاره باشد.
نظری ندارم
قبلاً دیدگاه ارسال کرده ام خیلی مطالب مفیدی هستند
اطلاع رسانی مفید و کاملا کاربردی انجام شده است قابل تقدیر و تشکر می‌باشد
ممنون از مطلب کامل و جامع این وبسایت