پس از انتشار قانون جدید صدور چک، افراد ملزم شدهاند تا چک‌های صیادی را در سامانه صیاد به ثبت برسانند. بااین‌حال، برخی افراد بنا به هر دلیلی این کار را انجام نمی‌دهند. حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا چک صیادی ثبت نشده در سامانه را می‌توان مطالبه کرد؟ نحوه مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در سامانه چگونه است؟ در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو، پاسخ این سؤالات را می‌خوانید و با رای وحدت رویه در مورد چک ثبت نشده آشنا می‌شوید.
چک ثبت نشده چه حکمی دارد؟
بر اساس ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی سال ۱۴۰۰) که گاهی با عنوان ماده قانونی یا قانون چک ثبت نشده نیز شناخته می‌شود، در صورتی که مالکیت چک صادر شده پس از این تاریخ در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول قانون صدور چک نیست و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری کنند. به‌علاوه، پشت‌نویسی چک در وجه حامل در این موارد ممنوع است؛ ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت‌نویسی چک می‌شود.
به این ترتیب، اگر چک در سامانه صیاد به ثبت نرسد، بی‌اعتبار خواهد بود. به تبع آن، دارنده چک نمی‌تواند مبلغی که در این چک مشخص شده را از بانک صادرکننده دریافت کند. در واقع، این چک از نظر قانونی یک سند عادی مدنی محسوب می‌شود که بر اساس آن، صادرکننده چک تعهد به پرداخت مبلغ مشخصی را داده است. بنابراین، برای مطالبه وجه آن نمی‌توان از طریق شکایت کیفری یا با مراجعه به ثبت اقدام کرد. به منظور مطالبه وجه این چک باید دادخواست حقوقی تنظیم شود.
مواردی که درباره عدم ثبت چک در سامانه صیاد گفته شد، این عواقب را در پی دارد:
- چک سند تجاری محسوب نمی‌شود.
- نبود ضمانت کیفری در مورد چک
- عدم امکان وصول از طریق اجرای ثبت
- عدم امکان مراجعه به ظهرنویسان
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
مراحل قانونی مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده
پیش از اینکه چک صیادی را از کسی قبول کنید یا بخواهید آن را به دیگری انتقال بدهید، ابتدا مطمئن شوید که این چک در سامانه، ثبت شده است. برای این کار، می‌توانید از وب‌سایت بانک مرکزی یا نرم‌افزارهایی که برای ثبت یا استعلام چک صیادی طراحی شدهاند، استفاده کنید.
در صورتی که چک صیادی در سامانه ثبت نشده، باید برای ارائه دادخواست مطالبه وجه و خسارت تاخیر تادیه خود به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کنید. دادخواست تنظیم شده با موضوع مطالبه وجه چک را باید همراه با مدرک اثبات‌کننده ادعای خود یعنی چک ثبت نشده در سامانه صیاد،اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه و مدارک هویتی خود را به این دفتر قضایی ارائه دهید. سپس شکایت شما در سامانه ثنا ثبت می‌شود.
پس از آن در صورتی که مبلغ چک بیش از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، پرونده تشکیل شده به دادگاه حقوقی که بانک صادرکننده چک در محدوده قضایی آن دادگاه است، ارجاع داده می‌شود. در غیر این صورت، مطابق با ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف، پرونده به دادگاه صلح در آن محدوده قضایی، محول می‌شود.
بعد از ثبت دادخواست و ارجاع پرونده به دادگاه حقوقی یا دادگاه صلح، زمان رسیدگی به این پرونده اعلام می‌شود تا شما و صادرکننده چک در جلسه دادرسی حضور پیدا کنید. پس از اینکه قاضی دادگاه مدارک شما به عنوان خواهان پرونده را بررسی کرد، در صورت اثبات بدهی شما، حکم به پرداخت مبلغ تعیین شده در چک توسط صادرکننده این سند خواهد داد.
شکایت کیفری از چک ثبت نشده
در ماده ۲۱ مکرر قانون مذکور به ضمانت اجرای حقوقی عدم ثبت چک در سامانه صیاد اشاره شده و در خصوص جرم بودن یا نبودن این موضوع تعیین تکلیف نشده است. بر این اساس، این چک ویژگی‌های یک سند تجاری را ندارد و فقط می‌توان وجه آن را به عنوان یک سند حقوقی عادی مطالبه کرد. در قانون مجازات اسلامی نیز جرمی تحت عنوان جرم ثبت نکردن چک جدید وجود ندارد. بنابراین، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که شکایت کیفری مندرج در قانون صدور چک برای چک برگشتی یا چک بلامحل در مورد چک ثبت نشده در سامانه صیاد قابل انجام نخواهد بود.
در نتیجه، در پاسخ به این سؤال که چک ثبت نشده میشه شکایت کرد یا آیا امکان شکایت کیفری از چک ثبت نشده وجود دارد، باید گفت که در حال حاضر، نمی‌توان در این خصوص از طریق شکایت کیفری اقدام کرد. اگر نمونه شکایت از چک ثبت نشده را نیز بررسی کنید، متوجه خواهید شد که در واقع، با یک دادخواست حقوقی مواجه هستید نه یک شکایت کیفری به معنای خاص آن.
نمونه نظریه مشورتی حقوقی یا رای وحدت رویه در مورد چک ثبت نشده
نکته‌ای که باید درباره چک ثبت نشده به آن اشاره کنیم این است که تاکنون رای وحدت رویه در مورد اینگونه چک‌ها، صادر نشده اما نظریات مشورتی حقوقی مختلفی از سوی اداره کل حقوقی قوه قضائیه صادر شده که ممکن است با رأی وحدت رویه اشتباه گرفته شوند. در ادامه، با ۲نمونه از جدیدترین نظریات مشورتی در این زمینه آشنا می‌شوید.
نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۱۳۰۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۵
بر اساس این نظریه، چک ثبت نشده در سامانه صیاد، مشمول ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک و قانون تجارت نمی‌شود و روابط طرفین در چنین شرایطی، تابع عمومات قانون مدنی است و دارنده این چک می‌تواند وجه آن را طبق مقررات قانون مدنی (با ارائه دادخواست حقوقی) مطالبه کند.
علاوه‌براین، چنانچه بانک در اجرای مقررات ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک و تبصره یک آن (الحاقی ۱۳۹۷/۸/۱۳) و با لحاظ اصلاحیه مصوب ۲۹/۱/۱۴۰۰، به دلیل عدم ثبت چک در سامانه صیاد از پرداخت وجه چک و صدور گواهی عدم پرداخت خودداری و دارنده، وجه چک را با تقدیم دادخواست بدون انضمام گواهی عدم پرداخت مطالبه کند؛ همانگونه که آورده شد، سند مذکور به عنوان سند عادی و غیرتجاری محسوب می‌شود و وجه آن وفق مقررات قانون مدنی قابل مطالبه است و ارزیابی ادله خواهان از جمله چک مزبور و ضرورت یا عدم ضرورت ارائه ادله دیگری برای اثبات ادعای خواهان از جمله قرارداد پایه، امر موضوعی و مصداقی است که در هر پرونده متفاوت است و به نظر مرجع قضایی رسیدگی‌کننده است.
نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۷۵۳ مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۱۶
مطابق با این نظریه مشورتی، در صورت عدم ثبت چک در این سامانه، چک ماهیت تجاری خود را از دست می‌دهد و دارنده نمی‌تواند از مزایای اسناد تجاری از جمله ظهرنویسی استفاده کند و روابط طرفین تابع عمومات قانون مدنی است.
نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده
همان‌طور که توضیح دادیم، برای مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در سامانه صیاد باید دادخواستی تنظیم کنید که کمی با نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی ثبت شده، متفاوت است. آشنایی با نمونه شکایت از چک ثبت نشده به شما در نوشتن چنین دادخواست کمک میکند. در ادامه، نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده در سامانه صیاد را می‌خوانید:
«ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شعبه …
با سلام و احترام
به استحضار می‌رساند که اینجانب … خواهان پرونده در تاریخ … یک فقره چک صیادی به شماره … از خوانده محترم آقا/ خانم … دریافت کرده‌ام که صادرکننده این چک مطابق مقررات قانون جدید صدور چک آن را در سامانه صیاد ثبت و تأیید نکرده و متعاقباً بانک نیز از پرداخت وجه آن و صدور گواهی عدم پرداخت خودداری نمود.
بنابراین، نظر به اینکه این چک با توجه به مقررات قانون جدید صدور چک سند تجاری تلقی نمی‌شود و یک سند عادی مدنی است و همچنین، با توجه به تعهد صادرکننده این سند حقوقی مبنی بر پرداخت وجه آن و امضای نامبرده، صدور حکم به پرداخت وجه مندرج در این سند مورد استدعا است.»
قوانین حوزه چک در سال‌های اخیر تغییرات زیادی داشته و برخی افراد از این تغییرات به‌موقع مطلع نمی‌شوند و ممکن است چک‌هایی در اختیار داشته باشند که نقد کردن آنها، به تشکیل پرونده قضایی منجر شود. توصیه ما به این افراد مشاوره با وکلای پلتفرم حقوقی ترازو است. نداشتن آگاهی از این قوانین جدید، روند کار را سخت‌تر میکند.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
نمونه رای چک ثبت نشده
آشنایی با آرای قضایی صادر شده در زمینه چک ثبت نشده در سامانه صیاد، به تنظیم بهتر دادخواست در این زمینه کمک میکند. نمونه‌ای از این آراء رأی صادره در تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۲۸ از سوی دادگاه صوتی حقوقی شهرستان شهریار به این شرح است:
«در خصوص دعوای آقای مهدی… به خواسته الزام خوانده به ثبت شش فقره چک در سامانه صیاد به شماره‌های …. به این شرح که خواهان اعلام داشته به جهت معاملاتی که با خوانده داشته یک فقره چک به مشخصات فوق از خوانده اخذ نموده است لیکن خوانده از ثبت آن خودداری نموده و لذا تقاضای محکومیت وی را به شرح ستون خواسته دارد. خوانده با وجود ابلاغ واقعی در جلسه حاضر نشده و لایحه‌ای هم ارسال نکرده است.
با بررسی اوراق پرونده و اظهارات خواهان و دادخواست تقدیمی و نظر به اینکه ثبت چک از حقوق صادرکننده است چرا که ثبت سبب انتقال چک و بار شدن آثار تجاری بدان است و نمی‌توان صادرکننده را ملزم به این تعهد بدون رضایت وی نمود بر فرض وجود رابطه قراردادی میان دو طرف و وجود دین برای صادرکننده چک اعطای چک به خواهان تغییر نحوه پرداخت وجه است و این تغییر بدون توافق طرفین امکان‌پذیر نیست و عدم ثبت چک دلالت بر عدم رضایت دارد و نشانگر این امر است که صادرکننده نمی‌خواهد آثار و امتیازات اسناد تجاری به نفع دارنده به وجود آید. لذا دادگاه خواسته خواهان را مقرون به صحت ندانسته و مستندا به مواد ۲۱۹ قانون مدنی و ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی حکم به بطلان دعوای خواهان صادر و اعلام می‌نماید رای صادره ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدید نظر استان تهران میباشد.»
گواهی عدم ثبت چک در سامانه صیاد
برای مطالبه وجه چک ثبت نشده باید اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد را نیز از بانک دریافت کنید. طبق بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ بانک مرکزی، این اعلامیه بدون درج «کد رهگیری» و در قالب و شکلی متمایز از گواهی‌نامه‌های مرسوم با عنوان گواهی عدم ثبت چک صادر می‌شود و صرفاً مؤید و متضمن عدم امکان اقدام بر روی چک به دلیل ثبت نشدن چک در سامانه صیاد است.
سخن پایانی
دریافت چک ثبت نشده در سامانه صیاد شما را از مطالبه وجه این چک همانند سایر انواع چک بلامحل محروم میکند. بنابراین، توصیه می‌کنیم که در وهله اول پیش از دریافت چک صیادی از ثبت آن در سامانه صیاد مطمئن شوید. در صورتی که این چک را به هر دلیلی دریافت کردید، پس از آن فقط می‌توانید از طریق ارائه دادخواست به دادگاه حقوقی وجه آن را مطالبه کنید.
تنظیم این دادخواست نیز بهتر است با مشورت و کمک یک وکیل باتجربه در زمینه قوانین چک تنظیم شود تا تمام تغییرات جدید در قوانین و مقررات مربوط به این حوزه در نظر گرفته شود.
از مطلب بسیار مفید شما کمال تشکر را دارم
سلام خواستم بپرسم یه چک مبلغ ۲۰۰میلیون بهم دادن که ثبت نشده وطرف هم جوابمو نامیده یعنی خیال ثبت کردن ندارد حالا بنده از الان باید شکایت کنم یا زمانی که باید چکو نقد کنم ممنون
سلام
در صورتی که شخص مزبور قصد ثبت چک را ندارد، باید گفت الزام به ثبت چک صیادی از طریق محاکم قضایی یکی از موضوعاتی است که حقوقدانان درباره آن اختلاف نظر دارند. از سوی دیگر، بدون ثبت چک در سامانه صیاد، از امتیازات مربوط به آن محروم خواهید شد و این چک در حکم یک سند حقوقی عادی خواهد بود.
بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که ابتدا دادخواست الزام به ثبت چک صیادی را به محاکم قضایی ارائه دهید و در صورت عدم پذیرش دادخواست توسط دادگاه، اقدام به تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده در سامانه صیاد کنید.
من سه تا چک از یه نفر دارم که ثبت نشده هستن و از تاریخشون گذشته و برگشون زدمه حالا باید چطوری حکمشه بگیرم لطفا کمکم کنید
۴ فقره چک ثبت شنشده دارم نیاز به راهنمایی دارم
باسلام وعرض ادب،چک ثبت نشده ایی بمبلغ۳۱۲۱۰۰۰۰۰۰ریال بتاریخ۲۵لهمن۱۴۰۳دارم که صادرکننده ازپرداختش امتناع میکند،لطفاراهنمایی بفرمایید،سپاسگزارم
سلام
دادخواست مطالبه وجه بدین
۵۷۵ میلیون چک از یک شخص دارم که ثبت نشده است و تاریخش گذشته است و میخواهم سکایت بکنم
سلام دو فقره چک ثبت نشده دارم وتاریخش گذشته ک خط خورده میباشد ولی پشت نویسی شده چک هاهم از طرفی صاحب چک بمن نداده و بهش زنگ میزنم میگه من ضمانت دادم در وجه یکی ک اون بمن داده
کسی هست بتونه کمکم کنه ممنون میشم