در شهریورماه ۱۴۰۴، انتشار خبری مبنی بر صدور بخشنامه رییس قوه قضاییه درباره شرایط عفو معیاری، توجه وکلا، حقوقدانان و افراد علاقه‌مند به علم حقوق را به خود جلب کرد. افراد زیادی به واسطه این نوع عفو بخشیده و قرار است از زندان آزاد شوند، اما می‌دانید منظور از عفو معیاری چیست؟ این نوع عفو با عفو عمومی و خصوصی چه تفاوتی دارد؟ شرایط استفاده از این نوع عفو چیست؟ چه جرایمی مشمول این نوع عفو نمی‌شوند؟ در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو، هرآنچه باید درباره عفو معیاری بدانید را می‌خوانید.
عفو معیاری یعنی چه؟
همان‌طور که احتمالا از نام این اصطلاح حقوقی حدس می‌زنید، عفو معیاری به نوعی از عفو محکومان با معیارهایی خاص گفته میشود. این نوع عفو در مناسبت‌های خاص مذهبی یا ملی اعطا میشود. در این نوع عفو که بر اساس بخشنامه‌های قوه قضائیه بررسی میشود، ۴ موضوع اهمیت دارد:
- نوع جرم
- سابقه کیفری فرد محکوم
- رفتار وی در دوران محکومیت
- مدت زمان و نوع محکومیت
با بررسی این عوامل، افراد ممکن است شامل این نوع عفو شده یا در برخی موارد، تخفیف مجازات برای آنها در نظر گرفته شود.
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
عفو خصوصی چیست؟
عفو خصوصی به نوعی از عفو از سوی رهبری گفته میشود که اساس آن، بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی و ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی است. مطابق با این اصل و ماده قانونی، امکان عفو محکومانی که حکم آنها قطعی و در حال اجرا باشد یا بخشی از مجازات خود را گذرانده باشند، وجود دارد.
طبق ماده ۶ آیین‌نامه کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات مصوب ۱۳۸۷، امکان درخواست عفو خصوصی توسط این افراد وجود دارد:
- فرد محکوم یا خانواده و بستگان وی
- قاضی ناظر
- رئیس زندانی که محکوم در آن محکومیت خود را می‌گذراند.
- رئیس دادگستری یا دادستان مربوطه
عفو خصوصی، خود به ۲ نوع عفو موردی و معیاری تقسیم میشود. در عفو موردی فهرستی از افراد محکوم برای مقام رهبری فرستاده و تایید میشود، اما عفو معیاری با مشخص کردن معیارهایی توسط دستگاه قضایی و تایید رهبری انجام میشود.
عفو عمومی چیست؟
عفو عمومی به نوعی از عفو گفته میشود که مطابق با ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی انجام میشود. وقتی عفو عمومی طبق قانون برای جرایم تعزیری اعلام میشود، دیگر آن جرم پیگیری و رسیدگی نمی‌شود. اگر هم فردی قبلا به خاطر آن جرم محکوم شده باشد، مجازاتش متوقف میشود و اثرات محکومیت (مثل سوءپیشینه) هم از بین می‌رود.
تفاوت‌های عفو معیاری، عفو عمومی و عفو خصوصی
همان‌طور که اشاره شد، عفوی که با عنوان معیاری شناخته میشود، با سایر انواع عفو تفاوت دارد. برای درک بهتر این تفاوت‌ها، به جدول زیر توجه کنید.
| نوع عفو | قانون مربوطه | ویژگی‌های عفو |
| عفو عمومی | ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی | ۱- با تصویب مجلس شورای اسلامی و در وقایع و حوادث خاص مانند اعطا میشود. ۲- در مورد محکومان و متهمان تحت تعقیب یا دارای پرونده در حال رسیدگی است. ۳- درباره محکومان یا متهمان مجازات‌های تعزیری اجرا میشود. ۴-تعقیب و دادرسی را موقوف می‌کند. در صورت صدور حکم محکومیت، اجرای مجازات موقوف شده و آثار محکومیت نیز زائل می‌شوند. ۵- محکومان به مجازات‌های قصاص و دیات، به دلیل جنبه خصوصی بودن جرایم مرتبط با آنها مشمول این نوع عفو نمی‌شوند. |
| عفو خصوصی (موردی) | – بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی – ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی | ۱- برخی از محکومان با پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و تأیید مقام رهبری، مشمول عفو یا تخفیف مجازات می‌شوند. ۲- پس از صدور حکم قطعی امکان این نوع عفو وجود دارد. ۳- فقط درباره محکومانی که حکم آنها قطعی و در حال اجرا باشد یا بخشی از مجازات خود را گذرانده‌اند، اجرا میشود. ۴-شامل محکومان تمام جرایم میشود. البته، درباره محکومان جرایم با مجازات از نوع حد، دیه و قصاص باید به مقررات خاص هر یک از این مجازات‌ها نیز توجه شود. |
| عفو معیاری | – بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی – بخشنامه عفو معیاری | نوعی از عفو خصوصی است که بر اساس آن، هر کسی شرایط تعیین شده در بخشنامه عفو قوه قضائیه را داشته باشد، مشمول میشود. |
چه زمانی از عفو معیاری استفاده میشود؟
عفو خصوصی و معیاری در برخی مناسبت‌های ملی و مذهبی اعطا میشود. این مناسبت‌ها در ماده ۲۲ آیین‌نامه کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات مورد اشاره قرار گرفته و عبارت است از:
- ولادت حضرت رسول اکرم (ص)، ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول
- مبعث حضرت رسول اکرم (ص)، ۲۷ رجب
- ولادت حضرت امیرالمومنین (ع)، ۱۳ رجب
- ولادت حضرت امام حسین (ع)، ۳ شعبان
- ولادت حضرت قائم (ع)، ۱۵ شعبان
- عید سعید فطر، اول شوال
- عید سعید قربان، ۱۰ ذیحجه
- عید سعید غدیر، ۱۸ ذیحجه
- سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، ۲۲ بهمن
- سالروز جمهوری اسلامی، ۱۲ فروردین
- عید نوروز، اول فروردین
- سالروز حماسه فتح خرمشهر (ویژه عفو محکومان نیروهای مسلح)، ۳ خرداد
- ولادت حضرت فاطمه (س) (ویژه عفو محکومان زن)، ۲۰ جمادی الثانی
- سایر مناسبت‌هایی که مقام معظم رهبری با عفو موافقت کند.
شرایط استفاده از عفو معیاری چیست؟
شرایط استفاده از عفو معیاری در سال ۱۴۰۴ به موجب بخشنامه‌ای که در شهریور ماه منتشر شد، به این شرح است:
- نداشتن بیش از یک فقره سابقه محکومیت کیفری قطعی تا درجه ۶
- زندانی در مدت حبس یا مرخصی نباید مرتکب جرم جدی و سنگین (از درجه ۱ تا ۶) شود.
- تا پایان آذر ۱۴۰۴، زندانی یا محکوم یا نباید شاکی نداشته باشد، یا رضایت شاکی را جلب کند، یا خسارت را بدهد. (قول پرداخت آن را بدهد.)
البته این شرایط سالانه ممکن است تغییر کند و ثابت نیست. همچنین برای استفاده از عفو باید درخواست داد. در حال حاضر، این درخواست را می‌توان در سامانه ارائه و پیگیری درخواست عفو قوه قضائیه به نشانی به ثبت برسانید.
چه جرایمی مشمول عفو معیاری نمی‌شوند؟
جرایمی که طبق بخشنامه عفو ۱۴۰۴، محکومان به آنها مشمول عفو نمی‌شوند، شامل این موارد است:
- سرقت مسلحانه همراه با آزار و سارقانی که دارای سابقه محکومیت کیفری هستند.
- جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان به صورت مسلحانه یا عمده (منظور از قاچاق عمده مواد مخدر، بیش از ۱۰۰ کیلوگرم مواد مخدر سنتی و بیش از دو کیلوگرم مواد مخدر صنعتی است.)
- خرید فروش توزیع و قاچاق سلاح گرم جنگی و مهمات
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی درجه سه ۳ و بالاتر
- محکومانی که در زندان بر جرایم خود اصرار ورزیده یا مرتکب جرم جدیدی در زندان شده‌اند.
- آدم‌ربایی (در صورت عدم گذشت شاکی خصوصی یا محکومیت بیش از ۵ سال)
- اسیدپاشی
- دایر کردن مرکز فساد و فحشا
- اختلاس و ارتشا (مگر تا پایان مهر ۱۴۰۴ رد مال کرده و جزای نقدی را پرداخت کرده باشند.)
- جرم کلاهبرداری (در صورت عدم جلب رضایت شاکی خصوصی یا عدم رد مال)
- جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی
- مباشرت، مشارکت یا معاونت در اخلال عمده یا کلان در نظام اقتصادی (مگر آنکه ظرف ۶ ماه از تاریخ ۱۴۰۴/۶/۱۹ مبادرت به رد مال کرده و عواید ناشی از جرم را پرداخت کند.)
- قاچاق مشروبات الکلی (درباره حکم شرب خمر و حکم آن در اسلام و قانون بیشتر بدانید.)
- جرایم مستوجب مجازات حدى
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
عفو معیاری نوعی از عفو خصوصی است که طبق معیارها و شرایط مشخص شده و ابلاغ میشود. در این مقاله، درباره شرایط این نوع عفو توضیح داده شد. در صورتی که در این زمینه سؤال یا ابهامی دارید، می‌توانید آن را با وکلا مطرح یا نسبت به دریافت مشاوره حقوقی در پلتفرم حقوقی ترازو اقدام کنید. این کارشناسان خبره در اسرع وقت و به رایگان پاسخ سؤالات شما را خواهند داد.
پرسش‌های متداول
چگونه می‌توان از بخشنامه عفو معیاری مطلع شد؟
این بخشنامه در بخش بخشنامه‌های درگاه ملی قوه قضائیه منتشر شده و قابل دسترسی است.
آیا مجازات‌های مالی مانند جزای نقدی نیز شامل عفو معیاری میشود؟
محکومیت جزای نقدی با شرایط ذکر شده در بخشنامه عفو معیاری ۱۴۰۴ مشمول این عفو میشود.
با سلام
من یه قسمتی از این بخشنامه عفو ۱۴۰۴ برایم گنگ است ، ممنون میشم اگر کسی راهنمایی کنه
و مساله اینه که اگر کسی مشمول این عفو میشود و مقداری از مجازات را تحمل نموده است مثلا اینایی که دو پنجم مشمول حالشون میشه ، این دو پنجم به کل حبس شخص اعمال میشود ؟ یا نه به باقیمانده حبسی که دارد ؟
مثلا اگر شخصی ۵ سال حبس داشته از این ۵ سال ۲ سال را تحمل کرده و الان مشمول عفو میشه آیا این دو پنجم را برای کل ۵ سال حساب میکنن ،( که میشه ۲ سال مورد عفو قرار میگیره ) یا اینکه نه به باقیمانده حبس شخص یعنی به ۳ سالی که از حبسش مونده میزان دو پنجمش بخشیده میشه ؟ خواهشمندم اگر کسی دقیق اطلاع داره راهنمایی کنند .
با تشکر
سلام
اصولا از کل محسوب میشه.
سلام،
ایا عفو معیاری ۱۴۰۴ به متهم کلاهبرداری که در برج ۴ سال ۱۴۰۴ دستگیر شده و تمامی رد مال شکات(بیش از ده شاکی) و عواید حاصل از جرم در حسابش مسدود شده و قرار است با دستور قضایی به شکات پرداخت شود، اما تا کنون حکمی برایش صادر نشده آیا مشمول این عفو میشود؟
سلام
عفو معیاری به نوعی از عفو محکومان با معیارهایی خاص گفته میشود. یعنی طرف باید محکوم شده باشد نه اینکه پرونده در جریان رسیدگی باشد چون ممکن است نهایتا فرد تبرئه شود و نیازی به استفاده از عفو نباشد.
ایا متهم به کلاهبرداری که بیش از ده شاکی دارد و در برج ۴ سال ۱۴۰۴ دستگیر شده و رد مال تمام شکات و عواید حاصل از جرم را تماما پرداخت کرده اما هنوز حکمی برایشان صادر نشده،مشمول عفو معیاری ۱۴۰۴ میشود؟
سلام
عفو معیاری به نوعی از عفو محکومان با معیارهایی خاص گفته میشود. باید حتما حکم قطعی صادر شده باشد.
آیا این عفو به جرم سرقت که ردمال اداره مخابرات باشد شامل میشود یعنی ردمال بخشیده میشود یا نه
سلام
جرایمی که طبق بخشنامه عفو ۱۴۰۴، محکومان به آنها مشمول عفو نمی‌شوند، شامل این موارد است:
سرقت مسلحانه همراه با آزار و سارقانی که دارای سابقه محکومیت کیفری هستند.
جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان به صورت مسلحانه یا عمده (منظور از قاچاق عمده مواد مخدر، بیش از ۱۰۰ کیلوگرم مواد مخدر سنتی و بیش از دو کیلوگرم مواد مخدر صنعتی است.)
خرید فروش توزیع و قاچاق سلاح گرم جنگی و مهمات
جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی درجه سه ۳ و بالاتر
محکومانی که در زندان بر جرایم خود اصرار ورزیده یا مرتکب جرم جدیدی در زندان شده‌اند.
آدم‌ربایی (در صورت عدم گذشت شاکی خصوصی یا محکومیت بیش از ۵ سال)
اسیدپاشی
دایر کردن مرکز فساد و فحشا
اختلاس و ارتشا (مگر تا پایان مهر ۱۴۰۴ رد مال کرده و جزای نقدی را پرداخت کرده باشند.)
جرم کلاهبرداری (در صورت عدم جلب رضایت شاکی خصوصی یا عدم رد مال)
جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی
مباشرت، مشارکت یا معاونت در اخلال عمده یا کلان در نظام اقتصادی (مگر آنکه ظرف ۶ ماه از تاریخ ۱۴۰۴/۶/۱۹ مبادرت به رد مال کرده و عواید ناشی از جرم را پرداخت کند.)
قاچاق مشروبات الکلی (درباره حکم شرب خمر و حکم آن در اسلام و قانون بیشتر بدانید.)
جرایم مستوجب مجازات حدى
من ۲۳ ماه زندان بابت جریمه تعزیرات کشیدم سال ۹۹رفتم و۴۰۱ آزاد شدم از برج ۴ حکمم قطی شده وبه اجرای احکام رفته ویک میلیارد و دویست جریمه دارم شامل عفو میشوم ممنون اگر پاسخ بدید
سلام
اگر اون طوری که می‌فرمایید مجازات شما اجرا شده باشه دیگه عفو به شما تعلق نمی‌گیره. عفو برای جایی است که طرف محکوم شده و هنوز مجازات اجرا نشده یا بخشی از مجازات باقی مانده است.