حق‌الوکاله، دستمزد وکیل در قبال ارائه خدمات حقوقی به موکل است که به او امکان ادامه فعالیت حرفه‌ای را می‌دهد. گاهی اوقات، موکل به تعهدات مالی خود عمل نمی‌کند و وکیل ناچار به پیگیر حقوق قانونی خود می‌شود. مطالبه حق‌الوکاله نه تنها یک حق برای وکلا، بلکه یک ضرورت برای حفظ ارزش کار آنها و پایداری فعالیت حرفه‌ای است. در این مقاله، به صورت جامع و دقیق به بررسی تمامی جوانب قانونی مطالبه حق‌الوکاله خواهیم پرداخت؛ از تعریف حق‌الوکاله و مبنای قانونی آن گرفته تا شرایط، مراحل، و مراجع صالح برای رسیدگی. مخاطب این مقاله از بلاگ ترازو، وکلا هستند.
حق‌الوکاله چیست؟
حق‌الوکاله در ساده‌ترین بیان، دستمزدی است که وکیل در قبال ارائه خدمات حقوقی از موکل دریافت می‌کند. مبنای آن در قانون مدنی پیش‌بینی شده است:
- به موجب ماده ۶۵۶، وکالت عقدی است که طی آن یک شخص دیگری را برای انجام امری نایب خود قرار می‌دهد.
- طبق ماده ۶۵۹، وکالت می‌تواند مجانی یا با اجرت باشد. در صورتی که وکالت با اجرت باشد، مبلغ یا مالی که به وکیل پرداخت می‌شود همان حق‌الوکاله است.
این حق معمولا به‌صورت توافقی میان وکیل و موکل تعیین می‌شود و ممکن است در قالب قرارداد کتبی یا حتی شفاهی منعقد شود. با این حال، برای جلوگیری از اختلافات احتمالی، توصیه می‌شود مبلغ و شرایط پرداخت در قرارداد وکالت به‌طور مکتوب قید شود.
در صورت نبود توافق مشخص، تعرفه‌های مصوب کانون وکلا و آیین‌نامه‌های مربوطه مبنای محاسبه قرار می‌گیرد. بر اساس ماده ۲ آیین نامه تعرفه حق الوکاله، حق المشاوره و هزینه سفر وکلای دادگستری مصوب ۱۳۹۸، قرارداد کتبی میان وکیل و موکل در تعیین دستمزد معتبر و لازم‌الاتباع است.
شرایط قانونی مطالبه حق‌الوکاله
برای اینکه وکیل بتواند مطالبه حق‌الوکاله را به صورت قانونی پیگیری کند، باید شرایط زیر فراهم باشد:
۱- انجام تعهدات وکیل: وکیل باید تمامی تعهدات خود را نسبت به موکل انجام داده باشد. این تعهدات شامل ارائه خدمات حقوقی مورد توافق در قرارداد وکالت است.
۲- عدم پرداخت کامل وجه از سوی موکل: موکل باید از پرداخت تمام یا بخشی از حق‌الوکاله خودداری کرده باشد.
۳- وجود قرارداد کتبی یا شفاهی: توافق بر سر حق‌الوکاله باید به صورت کتبی (در قالب قرارداد) یا به صورت شفاهی وجود داشته باشد. البته، همانطور که اشاره شد، قرارداد کتبی از اعتبار بیشتری برخوردار است.
اگر در این باره سوال یا ابهامی دارید، همکاران شما در بخش پرسش و پاسخ رایگان پلتفرم ترازو، همراه و در کنار شما هستند.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
مراحل اقدام و طرح دعوا برای مطالبه حق‌الوکاله
در صورتی که موکل از پرداخت حق‌الوکاله امتناع کند، وکیل می‌تواند با طی مراحل زیر درخواست حق‌الوکاله خود را به صورت قانونی مطرح کند:
۱- ارسال اظهارنامه: اولین اقدام، ارسال یک اظهارنامه رسمی به موکل است. در این اظهارنامه، وکیل مبلغ بدهی، جزئیات خدمات ارائه شده، و مهلت پرداخت را مشخص می‌کند. این اقدام نه تنها جنبه اطلاع‌رسانی دارد، بلکه در مراحل بعدی دادرسی به عنوان یک مدرک قانونی استفاده می‌شود.
۲- تنظیم و ثبت دادخواست: در صورت پاسخگو نبودن موکل یا پرداخت نشدن بدهی پس از ارسال اظهارنامه، وکیل باید یک دادخواست حقوقی با عنوان مطالبه حق‌الوکاله تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح ارائه دهد.
۳- مراحل دادرسی: دادگاه پس از دریافت دادخواست، جلسه رسیدگی تشکیل می‌دهد و طرفین (وکیل و موکل) باید در این جلسه حضور یافته و از ادعاهای خود دفاع کنند.
۴- صدور حکم: پس از بررسی مدارک و اظهارات طرفین، قاضی حکم نهایی را صادر می‌کند.
مدارک لازم برای مطالبه حق‌الوکاله
برای اینکه دادخواست مطالبه حق‌الوکاله با موفقیت پیش برود، وکیل باید مدارک زیر را به دادگاه ارائه دهد:
- قرارداد وکالت: این قرارداد، مهم‌ترین مدرک برای اثبات توافق بر سر حق‌الوکاله است.
- نسخه برابر اصل اوراق پرونده: برای اثبات انجام تعهدات وکیل، باید مدارک و اوراق مربوط به پرونده اصلی (مثل رونوشت آرای دادگاه‌ها) ضمیمه دادخواست شود.
- اظهارنامه ارسال‌شده به موکل: به عنوان مدرکی برای اثبات مطالبه حق‌الوکاله.
- رسیدهای مالی (در صورت وجود): در صورتی که بخشی از مبلغ حق‌الوکاله پرداخت شده باشد.
- مدارک هویتی: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی وکیل و موکل.
مراجع صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه حق‌الوکاله
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه حق‌الوکاله، دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (موکل) است. البته، اگر در قرارداد وکالت محل مشخصی برای حل و فصل اختلافات تعیین شده باشد، رسیدگی به آن دعوا در همان محل انجام می‌شود.
نحوه محاسبه حق‌الوکاله
نحوه محاسبه حق‌الوکاله وکیل به دو صورت انجام می‌شود:
۱- بر اساس قرارداد: اگر بین وکیل و موکل توافق کتبی وجود داشته باشد، مبلغ حق‌الوکاله بر اساس همان قرارداد تعیین می‌شود. این مبلغ می‌تواند به‌صورت درصدی از ارزش خواسته، مبلغ ثابت یا ترکیبی از هر دو باشد.
۲- بر اساس تعرفه قانونی: در صورتی که قرارداد کتبی وجود نداشته باشد یا قرارداد مبهم باشد، دستمزد حق‌الوکاله طبق تعرفه‌های قانونی مشخص می‌شود. این تعرفه‌ها هر ساله توسط کانون وکلا و قوه قضائیه اعلام می‌شود و بر اساس عوامل مختلفی مانند میزان خواسته (مالی یا غیرمالی بودن دعوا) و مراحل رسیدگی (بدوی، تجدیدنظر، دیوان عالی) تعیین می‌شود.
طبق آیین نامه تعرفه حق الوکاله، حق المشاوره و هزینه سفر وکلای دادگستری، اگر بین وکیل و موکل توافقی در خصوص مبلغ حق‌الوکاله نباشد، مبلغ طبق تعرفه‌های اعلام‌شده محاسبه خواهد شد.
در صورتی‌که توافق وکیل و موکل کمتر از تعرفه رسمی باشد، مبلغ کمتر ملاک قرار می‌گیرد. همچنین اگر شخصی در دعوا محکوم شود و با وکیل خود قرارداد نداشته باشد، باید حق‌الوکاله وکیل طرف مقابل را مطابق تعرفه آیین‌نامه پرداخت کند. چنانچه در نتیجه توافق، مبلغ حق‌الوکاله بیشتر از تعرفه آیین‌نامه تعیین شده باشد، دادگاه تا سقف تعرفه رسمی تصمیم‌گیری خواهد کرد.
هزینه‌ها و زمان‌بندی رسیدگی
هزینه‌های مطالبه حق‌الوکاله شامل موارد زیر است:
- هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس مبلغ مورد مطالبه و طبق تعرفه قانونی پرداخت می‌شود.
- هزینه اوراق قضایی: مبلغ ثابتی است که برای ثبت دادخواست پرداخت می‌شود.
- حق‌الوکاله وکیل (در صورتی که وکیل دیگری برای پیگیری مطالبه حق‌الوکاله استخدام شود).
زمان‌بندی رسیدگی به دعوای مطالبه حق‌الوکاله به عواملی مانند حجم کاری دادگاه، پیچیدگی پرونده و زمان ارسال ابلاغ‌ها بستگی دارد. این فرآیند ممکن است از چند ماه تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
مطالبه حق‌الوکاله یک حق قانونی برای وکلا است که در صورت عدم پرداخت از سوی موکل، با طی مراحل قانونی قابل پیگیری است. برای وکلا، تنظیم قرارداد وکالت به صورت کتبی و دقیق، بهترین راه برای جلوگیری از بروز اختلافات در آینده است. با آگاهی از شرایط، مراحل و مدارک لازم، می‌توان این فرآیند را به درستی مدیریت کرد و از حقوق خود دفاع نمود. اگر برای دریافت کامل حق‌الوکاله خود نیاز به مشاوره دارید، می‌توانید به بخش مشاوره حقوقی و معرفی وکیل با تجربه در مجرب پلتفرم ترازو مراجعه کنید تا شما را در احقاق حق خود یاری کنند.