اگر به هر دلیلی در مراجع قضایی حاضر شده‌اید، می‌دانید که باید دادخواست یا درخواستی برای شروع دادرسی ارائه دهید. متأسفانه، به دلیل شباهت نام این اوراق حقوقی با یکدیگر، بسیاری از مردم این ۲ اصطلاح را به اشتباه به جای هم به کار می‌برند. آشنایی با تفاوت دادخواست و درخواست برای هر شخصی که درگیر امور حقوقی می‌شود، ضرورت دارد. در این مقاله از بلاگ ترازو، درباره فرق دادخواست با درخواست می‌خوانید.
درخواست چیست؟
درخواست از نظر حقوقی، به تقاضای هر یک از طرفین دعوا یا افرادی که در دعوا به نحوی ذی‌نفع هستند گفته می‌شود. فرد یا افراد مذکور با ارائه درخواست از مرجع رسیدگی به پرونده یا یک مرجع اداری می‌خواهند تا درباره موضوعی فرعی یا اجرایی که در حفظ حقوق آنها، تکمیل ادله یا حتی تنظیم روند رسیدگی به پرونده نقش دارد، تصمیم‌گیری کند.
برای دانستن تفاوت دادخواست و درخواست باید توضیحات هر یک را مدنظر داشت. به عنوان مثال، ممکن است در حین رسیدگی به یک پرونده، خواهان نگران این موضوع باشد که خوانده اموال خود را به دیگری منتقل کند و بدهی او پرداخت نشود. در این شرایط، می‌تواند برای رفع نگرانی خود به دادگاه درخواست توقیف اموال خوانده را ارائه دهد. این درخواست شروع‌کننده یک دعوای جدید نیست، بلکه در حاشیه دعوای اصلی و به موازات آن مطرح شده است.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
دادخواست چیست؟
دادخواست نوعی از درخواست است که به شکلی رسمی‌تر بیان می‌شود. مطابق ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست است. دادخواست به برگه‌ای گفته می‌شود که خواهان یک پرونده حقوقی (کسی که دعوایی را در دادگاه مطرح می‌کند) آن را تکمیل کرده و از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی به دفتر دادگاه ذی‌صلاح ارسال می‌کند. این برگه شامل توضیحاتی درباره ادعای خواهان خطاب به رئیس دادگاه یا سرپرست مجتمع قضایی است و با خطاب قرار دادن این مرجع قضایی شروع می‌شود. مطابق با ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست باید در فرم چاپی مخصوصی نوشته شود و به زبان فارسی باشد. بر این اساس، هر دادخواست شامل این موارد می‌شود:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی‌الامکان شغل خواهان (در صورتی که دادخواست توسط وکیل تنظیم و تقدیم شود، مشخصات وکیل نیز باید درج شود.)
- نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده
- تعیین خواسته و بهای آن مگر آن که تعیین بهاءممکن نبوده یا خواسته، مالی نباشد.
- تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند. (به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.)
- آنچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
- ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد.
- امضای فرد ارائه‌دهنده دادخواست یا وکیل وی (در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت ثبت می‌شود.)
مواد ۴۸ تا ۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی به شرایط دادخواست و طریقه تقدیم آن به دادگاه صالح اختصاص دارد. در حال حاضر، افراد با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست خود را به شکل الکترونیکی و آنلاین به ثبت می‌رسانند.
مهم‌ترین تفاوت درخواست و دادخواست
تفاوت دادخواست و درخواست موضوع مهمی است که اگر درگیر یک امر حقوقی یا اداری هستید، باید آن را بدانید:
| ویژگی | دادخواست | درخواست |
| نحوه طرح | به صورت کتبی و آنلاین در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به مرجع قضایی صالح ارجاع داده می‌شود. | ممکن است شفاهی یا کتبی باشد؛ در دادگاه مطرح یا از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ضمیمه پرونده شود. گاهی هم به صورت کتبی به یک مرجع اداری ارائه می‌شود. |
| کاربردها | طرح دعوا و در نهایت، صدور حکم دادگاه درباره آن | پیش از رسیدگی به دعوا برای حفظ حقوق یا دلایل یکی از طرفین پرونده است. حین رسیدگی به دعوا به منظور تکمیل تحقیقات و تنظیم روند دادرسی ارائه می‌شود. |
| تشریفات قانونی | باید شرایط و تشریفات قانونی مواد ۴۸ تا ۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی درباره آن رعایت شود | تشریفات آیین دادرسی مدنی را ندارد. ممکن است به شکل مکتوب و از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ضمیمه پرونده شود یا در جلسه دادگاه به صورت لایحه کتبی یا شفاهی مطرح شود. در صورت طرح درخواست به صورت شفاهی، در صورتجلسه دادگاه به ثبت می‌رسد. |
| مرجع رسیدگی | دادگاه ذی‌صلاح برای رسیدگی به دعوای مطرح شده توسط خواهان یک پرونده | مرجع رسیدگی ممکن است قضایی یا اداری باشد و به موضوع درخواست بستگی دارد. |
چه زمانی دادخواست و چه زمانی درخواست دهیم؟
برای شروع فرایند رسیدگی به هر دعوای حقوقی باید دادخواست حقوقی تنظیم شده و در دفتر خدمات قضایی الکترونیک به ثبت برسد. دادخواست می‌تواند در مورد مسائل خانوادگی مانند مطالبه نفقه، دعاوی ملکی، اختلافات ناشی از قراردادها و سایر مسائل حقوقی باشد.
در مقابل، درخواست حقوقی، همان‌طور که پیش از این اشاره شد، شروع‌کننده دعوا نیست، بلکه ابزاری برای تسهیل روند دادرسی، تکمیل تحقیقات یا اجرای حکم دادگاه است. به طور مثال، ممکن است فرد ذی‌نفع در یک دعوای حقوقی، بخواهد از دفاتر تجاری یک شرکت به عنوان یکی از دلایل و مستندات پرونده خود استفاده کند. در این صورت، می‌تواند طبق ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست تأمین دلیل به دادگاه ارائه دهد. هدف از ارائه این درخواست آن است که دلایل و مستندات مورد نظر توسط مقام قضایی ملاحظه و صورت‌برداری شوند. در این شرایط، مقام قضایی فقط مدارکی که باید حفظ شوند را صورت‌برداری می‌کند و آنها را مورد بررسی ماهوی قرار نمی‌دهد. تفاوت درخواست و دادخواست در این مثال به خوبی مشخص شده است.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
نقش وکیل در تنظیم درست دادخواست یا درخواست
از آنجایی که تنظیم دادخواست یا درخواست، در رسیدگی به یک پرونده نقش مؤثری دارد، بهتر است که برای تنظیم آن از یک وکیل باتجربه و آگاه به قوانین روز کشور کمک بخواهید. ارائه یک دادخواست یا درخواست دقیق و اصولی می‌تواند به تسهیل روند رسیدگی به پرونده حقوقی شما کمک کند. وکلا و مشاوران حقوقی باتجربه تفاوت درخواست و دادخواست را بهتر از هر کسی می‌دانند و مرتکب اشتباهات افراد عادی در تنظیم این دو سند نمی‌شوند. در نتیجه، با کمک این کارشناسان خبره، روند دادرسی با مشکلات بسیار کمتری مواجه خواهد شد.
ممکن است انتخاب وکلا و مشاوران حقوقی باتجربه کمی دشوار باشد. به همین دلیل، وکلای پلتفرم حقوقی ترازو را پیشنهاد می‌دهیم. در «ترازو» بهترین وکلا و مشاوران حقوقی ایران در دسترس شما هستند و از اولین تا آخرین مرحله رسیدگی به پرونده، همراه شما خواهند بود.
سوالات متداول
آیا برای درخواست هم باید هزینه دادرسی پرداخت کرد؟
درخواست هزینه‌های دادرسی دادخواست را ندارد. با این حال، برای رسیدگی به یک درخواست باید هزینه‌های مربوط به انجام اقدامات تقاضا شده پرداخت شوند.
کدام یک (دادخواست یا درخواست) الزام‌آورتر است؟
دادخواست.
آیا می‌شود دادخواست را به درخواست تبدیل کرد؟
خیر. ممکن است پیش از رسیدگی یا در حین رسیدگی به یک دادخواست یا هنگام اجرای آن، درخواستی ارائه شود و این به معنای تبدیل دادخواست به درخواست نیست.