مهریه، یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در عقد دائم است اما می‌دانید در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. تصور غلطی در جامعه وجود دارد که تصور می‌شود، مهریه در هر شرایطی به زن تعلق می‌گیرد. این در حالی است که قانون در شرایطی خاص، پرداخت مهریه را محدود یا حتی کاملا منتفی می‌داند.
در این مقاله از ترازو به صورت جامع و دقیق به این موضوع می‌پردازیم که در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. در ادامه با بررسی دقیق شرایط قانونی، ابهامات پیرامون این حق را برطرف می‌کنیم. همچنین به موضوعاتی مانند طلاق قبل از برقراری رابطه جنسی، شرایط فسخ نکاح، طلاق خلع و بخشیدن مهریه خواهیم پرداخت.
مهریه در چه صورت به زن تعلق نمی‌گیرد؟
یکی از رایج‌ترین مواردی که مهریه به طور کامل به زن تعلق نمی‌گیرد، طلاق قبل از نزدیکی است. در قانون مدنی، ماده ۱۰۹۲ به این موضوع اشاره کرده است. طبق این قانون، اگر طلاق میان زوجین قبل از وقوع رابطه جنسی کامل باشد، مهریه زن به نصف کاهش پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، زن فقط نیمی از مهریه تعیین شده را دریافت خواهد کرد.
برای مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه طلا باشد، در صورت طلاق قبل از نزدیکی، زن مستحق دریافت ۵۰ سکه طلا است. این حکم قانونی، برای حفظ تعادل در روابط مالی زوجین در شرایطی که زندگی مشترک به طور کامل آغاز نشده، وضع شده است. پس می‌توان با قطعیت گفت که یکی از مواردی که می‌توان در پاسخ به سوال در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد، برقراری رابطه کامل جنسی است.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
تکلیف عدم تعیین مهریه در عقد چیست؟
گاهی اوقات، در زمان عقد نکاح، مهریه به طور صریح تعیین نمی‌شود. در این شرایط، بسته به نوع عقد و رابطه جنسی زوجین، نظر قانون متفاوت است.
- اگر عقد دائم باشد و مهریه تعیین نشود: در این حالت، اگر طلاق قبل از نزدیکی رخ دهد، زن مستحق مُتعه است. مُتعه مبلغی است که با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد، توسط دادگاه تعیین و به زن پرداخت می‌شود.
- اگر عقد دائم باشد، مهریه تعیین نشود و رابطه جنسی برقرار شود: در این شرایط، زن مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل مبلغی است که با توجه به شان و جایگاه خانوادگی، تحصیلات و وضعیت اجتماعی زن، توسط کارشناس و دادگاه تعیین می‌شود.
بنابراین، این موضوع که در چه صورت به زن مهریه تعلق نمی‌گیرد، در حالت تعیین نشدن مهریه، به شرایط دیگری هم بستگی دارد.
فوت زوجه و تکلیف مهریه
مهریه زن با فوت او از بین نمی‌رود. مهریه حقی است که به محض وقوع عقد، به صورت دین بر گردن مرد قرار می‌گیرد. با فوت زن، این حق به ورثه او منتقل می‌شود و وراث می‌توانند از مرد مهریه را مطالبه کنند. حتی اگر زن قبل از دریافت مهریه خود فوت کند، وراث قانونی او می‌توانند آن را از همسرش طلب کنند. تنها در یک صورت مهریه با فوت زن از بین می‌رود و آن زمانی است که زن قبل از فوت، مهریه خود را به همسرش بخشیده باشد.
عدم تعلق مهریه در فسخ نکاح به دلیل عیوب
فسخ نکاح با طلاق متفاوت است؛ زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از زوجین دارای عیبی باشد که ادامه زندگی را غیرممکن می‌سازد. طبق مواد ۱۱۲۲ و ۱۱۲۳ قانون مدنی، هر یک از زوجین می‌توانند در صورت وجود عیوب خاص در طرف مقابل، نکاح را فسخ کنند.
اگر فسخ نکاح قبل از برقراری رابطه جنسی باشد و عیب از جانب زن باشد، او حقی از مهریه ندارد. مثلا اگر مرد پس از عقد متوجه شود زن دچار جنون یا بیماری‌های خاصی است که قانون آن‌ها را از موجبات فسخ می‌داند، و پیش از رابطه جنسی نکاح را فسخ کند، زن مستحق مهریه نخواهد بود.
با این حال اگر بعد از رابطه جنسی، فسخ نکاح انجام شود، زن مستحق مهریه است. در این شرایط، اگر مرد درخواست فسخ کند، زن می‌تواند مهریه خود را دریافت کند.
نکاح باطل و شرایط تعلق مهرالمثل
نکاح باطل به عقدی گفته می‌شود که از ابتدا باطل و بی‌اعتبار بوده است؛ مانند ازدواج با محارم یا ازدواج زن شوهردار. در این شرایط، اگر زوجین از بطلان عقد بی‌خبر بوده و رابطه جنسی برقرار شده باشد، زن مستحق مهرالمثل است. در اینجا زن از مهرالمسمی (مهریه تعیین شده) حقی ندارد.
اما اگر زن و مرد از بطلان عقد آگاه بوده باشند، هیچ حقی به زن تعلق نمی‌گیرد. این هم یکی از پاسخ‌ها به این سوال است که در چه صورت هایی مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد.
بخشیدن مهریه توسط زن
بخشیدن مهریه توسط زن یک فرآیند حقوقی است که تحت عنوان «هبه» یا «ابراء» انجام می‌شود. اگر زن به صورت رسمی و با رضایت کامل، مهریه خود را به همسرش ببخشد، دیگر هیچ حقی نسبت به آن ندارد. این بخشش می‌تواند به صورت یک سند رسمی در دفترخانه تنظیم شود.
اگر زن مهریه را «هبه» کند، ممکن است بتواند از آن رجوع کند، مگر اینکه صلح بلاعوض یا بذل مهریه برای طلاق انجام شده باشد.
در صورتی که مهریه را «ابراء» کند، حق او به طور کامل از بین رفته و دیگر نمی‌تواند آن را مطالبه کند. پس در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟ یکی از مهم‌ترین موارد، بخشیدن مهریه توسط خود زن است. شرایط گرفتن مهریه بعد از بخشیدن آن را در این مقاله مطالعه کنید.
طلاق خلع و مبارات
طلاق خلع و مبارات از دیگر مواردی است که مهریه در آن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.
- طلاق خلع: طلاقی است که زن به دلیل کراهت و تنفر از همسر خود، مالی را به او می‌بخشد (که می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه باشد) تا مرد راضی به طلاق شود. در این صورت، زن در ازای طلاق، از حق مهریه خود می‌گذرد.
- طلاق مبارات: این نوع طلاق زمانی است که کراهت دوطرفه و از سوی هر دو نفر باشد. در این شرایط نیز زن با بخشیدن مالی (که نباید بیشتر از مهریه او باشد) به مرد، طلاق می‌گیرد.
در هر دو نوع طلاق، زن با بخشیدن مهریه، از حق خود می‌گذرد و همین امر یکی از پاسخ‌های کلیدی به این پرسش است که مهریه در چه صورت به زن تعلق نمی‌گیرد.
تکلیف مهریه با درخواست طلاق از طرف زن
برخلاف باور عمومی، درخواست طلاق از سوی زن باعث از بین رفتن حق مهریه او نمی‌شود. زن می‌تواند با داشتن دلایل موجه مانند عسر و حرج، درخواست طلاق دهد و همزمان مهریه خود را مطالبه کند.
البته استثنا هم وجود دارد؛ اگر زن برای طلاق از همسرش (مانند طلاق خلع یا مبارات) تمام یا بخشی از مهریه خود را به او ببخشد تا مرد راضی به طلاق شود، در این صورت از حق خود نسبت به مهریه گذشته است.
آیا خیانت زن باعث از بین رفتن مهریه می‌شود؟
یکی از باورهای غلط و رایج در جامعه این است که اگر زن مرتکب خیانت شود، مهریه به او تعلق نمی‌گیرد. این باور از نظر قانونی کاملا اشتباه است. مهریه حقی است که به محض وقوع عقد به زن تعلق می‌گیرد و هیچ ارتباطی با مسائل اخلاقی یا رفتارهای خارج از چارچوب خانواده، مانند خیانت، ندارد. خیانت یک جرم است که مجازات قانونی خود را دارد، اما به هیچ وجه باعث از بین رفتن حق مهریه زن نمی‌شود. بنابراین، مرد نمی‌تواند با طلاق به دلیل خیانت زن، از پرداخت مهریه خودداری کند.
چه زمانی زوجه می‌تواند مطالبه مهریه کند؟
زن می‌تواند از زمان جاری شدن صیغه عقد، هر لحظه که بخواهد، مهریه خود را از شوهرش مطالبه کند. این حق، محدود به زمان خاصی نیست و حتی قبل از شروع زندگی مشترک نیز قابل مطالبه است. زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده یا ادراه ثبت اسناد، درخواست مطالبه مهریه را ثبت کند.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
مهریه، حق قانونی و شرعی زن است که با وقوع عقد نکاح به او تعلق می‌گیرد. با این حال، همانطور که بررسی شد، شرایطی وجود دارد که ممکن است این حق به طور کامل یا جزئی به زن تعلق نگیرد. آگاهی از این شرایط برای هر دو طرف، زن و مرد، بسیار مهم است تا از بروز اختلافات حقوقی و مشکلات بعدی جلوگیری شود. مجموعه حقوقی ترازو با معرفی وکیل مجرب و متخصص، در کنار شماست. ما با ارائه مشاوره حقوقی رایگان، به شما کمک می‌کنیم تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرید و از حقوق خود دفاع کنید. برای دریافت مشاوره، کافی است با ما تماس بگیرید.