با وجود پیشرفتهای فرهنگی و علمی، فالگیری و رمالی هنوز در بسیاری از جوامع از جمله در ایران رواج دارد. بعضی آن را نوعی سرگرمی میدانند و بعضی یک معضل اجتماعی. هرچه که باشد، در مواردی، این رفتار جرم شناخته شده است. افراد سودجویی هم که از این طریق مردم را فریب میدهند تا درآمد نامشروع کسب میکنند، از نگاه قانون مرتکب جرم شدهاند. در این مقاله از پلتفرم حقوقی ترازو، از نگاه قوانین موجود، به بررسی ماهیت این جرم، تفاوت آن با کلاهبرداری، مجازات رمالی و جادوگری، نحوه اثبات آن در دادگاه و همچنین حکم شرعی فالگیری میپردازیم.
جرمانگاری فالگیری و رمالی
در حقوق ایران، برخلاف برخی از جرایم شناخته شده، یک ماده قانونی واحد و صریح به نام «جرم رمالی» یا «جرم فالگیری» وجود ندارد. این موضوع باعث ایجاد این تصور شده که رمالی جرمانگاری نشده است؛ این تصور استباه است. قانونگذار این اعمال فریبکارانه را تحت پوشش قوانین کلیتری مانند فریب مردم به طریق سحر و جادو یا حتی در قالب شکایت کلاهبرداری بررسی کرده است.
قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) در ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری (۱۳۶۷)، به طور غیرمستقیم به این اعمال اشاره میکند.
فریب مردم با ادعای سحر و جادو
ماهیت اصلی جرم فالگیری و رمالی، فریبکاری و سواستفاده از سادگی یا نیازهای عاطفی و مادی مردم است. این اعمال اغلب با ادعای تواناییهای ماورالطبیعه و انجام اعمالی نظیر «سحر» و «جادو» همراه هستند. از منظر حقوقی، این رفتارها را میتوان در چارچوب ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری بررسی کرد. اگرچه این ماده به طور مستقیم از سحر و جادو نام نبرده، اما استفاده از وسایل تقلبی برای بردن مال دیگری را «کلاهبرداری» میداند.
همچنین برخی از حقوقدانان اعتقاد دارند که این اعمال مصداق بارز «فریب مردم به طریق سحر» هستند که میتواند تحت تعقیب قرار گیرد. در عرف قضایی، اگر فردی با ادعای تواناییهای ماورالطبیعه (رمالی، فالگیری، احضار روح و …) مردم را فریب دهد و از این طریق مال یا منافعی را به دست آورد، اعمال او در بیشتر موارد تحت عنوان کلاهبرداری یا تشویش اذهان عمومی و فعالیتهای خلاف عفت عمومی و نظم اجتماعی مورد رسیدگی قرار میگیرد.
تفاوت رمالی با کلاهبرداری چیست؟
برای درک بهتر ماهیت حقوقی جرم فالگیری و رمالی، باید تفاوت آن را با جرم کلاهبرداری، که شباهتهای زیادی با آن دارد، روشن کنیم. رکن اساسی کلاهبرداری، استفاده از وسایل متقلبانه برای فریب مالباخته است. در رمالی، این وسایل متقلبانه اغلب شامل ادعای دروغین داشتن قدرتهای ماورایی و انجام اعمالی شبیه به سحر و جادو است.
تفاوت کلیدی در این است که در کلاهبرداری سنتی، تمرکز بر روی استفاده از روشهای متقلبانه عینی (مانند جعل چک بانکی یا تاسیس شرکتهای دروغین) است، اما در رمالی، ابزار فریب، ادعای یک توانایی غیرواقعی (مثل طلسمشکنی، آیندهنگری یا بختگشایی) است. با این حال، رویه قضایی اغلب جرم فالگیری و رمالی منجر به کسب مال را مصداق کلاهبرداری میداند.
اگر میخواهید در این باره بیشتر بدانید، میتوانید به رایگان با کارشناسان حقوقی ترازو در بخش پرسش و پاسخ در تماس باشید و پاسخ سوالات خود را بگیرید.
مجازات رمالی و کلاهبرداری
مانند هر جرم دیگری، رکن مادی و معنوی در وقوع جرم مهم است. تفاوتهای رمالی و کلاهبرداری در انجام جرم دارای این جزئیات است:
| ویژگی | رمالی (در صورت کسب مال) | کلاهبرداری (ماده یک تشدید مجازات) |
| رکن مادی | استفاده از ادعاهای دروغین و فریبآمیز (سحر، جادو، بختگشایی) برای جلب اعتماد و دریافت وجه | استفاده از وسایل یا مانورهای متقلبانه مشخص (مانند تأسیس شرکتهای دروغین، جعل سند و…) |
| رکن معنوی | سونیت خاص: قصد بردن مال دیگری به واسطه فریب | سونیت خاص: قصد بردن مال دیگری به واسطه فریب |
| نتیجه مجرمانه | بردن مال دیگری یا کسب منفعت نامشروع | بردن مال دیگری |
| توصیف غالب حقوقی | اغلب در رویه قضایی، مصداق کلاهبرداری محسوب میشود | یک جرم مستقل مالی با ارکان مشخص قانونی |
مجازات قانونی برای فالگیری و رمالی
همانطور که اشاره شد، از آنجا که فالگیری و رمالی به طور مستقل جرمانگاری نشدهاند، مجازات آن نیز بر اساس جرمی که مصداق آن اتفاق بیفتد، تعیین میشود. در بیشتر موراد چنین مسائلی به ۲ دسته جرم و مجازات منتهی میشود:
۱- کلاهبرداری
- حبس: از یک تا ۱۰ سال
- جزای نقدی: پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است.
- رد مال: استرداد مالی که از مالباخته اخذ کرده است.
- انفصال: انفصال دائم از خدمات دولتی (اگر مرتکب کارمند دولت باشد.)
۲- اخلال در نظم عمومی
در مواردی که فرد اقدام به اخلال در نظم عمومی یا انجام اعمالی خلاف عفت عمومی کند، ممکن است مشمول مجازاتهای دیگری از جمله حبس یا شلاق مقرر در قانون مجازات اسلامی شود.
اثبات فالگیری و رمالی؛ چه مدارکی لازم است؟
اثبات جرم فالگیری و رمالی (که عمدتً با عنوان کلاهبرداری مطرح میشود) در دادگاه، مستلزم جمعآوری ادله اثبات دعوی است. در این پروندهها، به دلیل ماهیت پنهانی اقدامات رمال، جمعآوری مستندات میتواند دشوار باشد،اما بهترین ادله شامل این موارد است:
- شهادت شهود: افرادی که از نزدیک شاهد فریبکاری و دریافت وجه توسط رمال بودهاند، میتوانند شهادت دهند.
- رسیدهای بانکی یا پیامکی: تمامی مدارک مربوط به انتقال وجه (کارت به کارت، واریز نقدی و…) به حساب رمال یا فالگیر
- مکالمات و پیامها: اسکرینشات از مکالمات در فضای مجازی یا پیامهای صوتی و متنی که در آنها رمال فرد را فریب داده و درخواست وجه کرده است. (به ویژه در مورد مجازات رمالی و جادوگری در فضای مجازی)
- دلایل و مدارک سحر و جادو: اشیاء و مواد ادعایی که رمال برای اعمال خود استفاده کرده است (طلسم، نوشته، وسایل عجیب و غریب و…)
- اقرار متهم: در صورت اقرار رمال به انجام عمل فریبکارانه
- علم قاضی: قاضی میتواند بر اساس مجموع مستندات و قرائن موجود در پرونده، علم به وقوع جرم پیدا کند.
در چنین شرایطی، همراهی یک متخصص میتواند به شما در جمعآوری ادله به شکل درست کمک کند. میتوانید به شکل تلفنی یا در قالب پیام، از وکلای پلتفرم ترازو مشاوره حقوقی دریافت کنید.
جواب حقوقیات رو همین الان بگیر
ترازو سریعترین راه برای رسیدن به پاسخهای حقوقی قابل اعتماد است
مجازات فالگیری و رمالی در شبکههای اجتماعی
با گسترش شبکههای اجتماعی، فعالیت رمالها و فالگیرها نیز به فضای مجازی منتقل شده است. تبلیغات گسترده در این بسترها، علاوه بر فریب مردم، مصداق بارز اخلال در نظم اجتماعی و ترویج خرافات است. مجازات رمالی و جادوگری و تبلیغات آن در فضای مجازی را میتوان تحت عناوین زیر بررسی کرد:
۱- تشویش اذهان عمومی و فعالیتهای خلاف عفت عمومی: انتشار محتوای تبلیغاتی که خرافهپرستی را ترویج کرده و نظم عمومی را مختل میکند. این اقدامات میتواند بر اساس موادی از قانون مجازات اسلامی یا قوانین مرتبط با جرایم رایانهای (مانند قانون جرایم رایانهای) نیز مورد پیگرد قرار گیرد که مجازاتهایی از قبیل حبس و جزای نقدی را در پی دارد.
۲- کلاهبرداری رایانهای: اگر تبلیغ به قصد بردن مال مردم و با استفاده از سامانههای رایانهای انجام شود، میتواند مصداق کلاهبرداری رایانهای باشد که مجازات مشابه کلاهبرداری سنتی دارد.
حکم شرعی و قانونی فالگیری و رمالی
حکم شرعی فالگیری و کسب درآمد از آن به وضوح در فقه اسلامی تعیین شده است.
حکم شرعی: کسب درآمد از طریق رمالی و فالگیری (سحر و کهانت) به دلیل ماهیت فریبکارانه و باطل آن، حرام و نامشروع است و پولی که از این طریق به دست میآید، حرام است.
حکم قانونی: از نظر قانونی، همانطور که بیان شد، درآمد حاصل از این فعالیتها مال نامشروع تلقی میشود. بر همین اساس هم مشمول احکام کلاهبرداری یا سایر عناوین مجرمانه خواهد بود که در نهایت منجر به حکم رد مال (بازگرداندن مال به صاحبش) و نیز جزای مالی معادل مالی که اخذ کرده میشود. همچنین، صرف داشتن این اموال نامشروع میتواند مشمول قانون مبارزه با پولشویی شود.
سخن پایانی
جرم فالگیری و رمالی به وضوح نشاندهنده یک عمل فریبکارانه است که آرامش و سرمایه مردم را هدف قرار میدهد. با اینکه این جرم تحت عنوان صریحی در قانون نیامده است، اما قانونگذار با تدبیر، آن را تحت لوای کلاهبرداری و سایر عناوین کیفری مهم قرار داده است تا هیچ سودی از این اقدامهای غیرقانونی به دست نیاید. در مواجهه با چنین پروندههایی، جمعآوری دقیق مدارک و مستندات حقوقی از اهمیت حیاتی برخوردار است. اگر شما نیز قربانی این اقدامات فریبکارانه شدهاید و به دنبال احقاق حقوق خود هستید، بهترین راهکار مشورت با متخصصین حقوقی است. وکلای پلتفرم حقوقی ترازو شما را در شناسایی ابعاد حقوقی پرونده و ارائه دفاعیات مستدل در مراجع قضایی همراهی میکنند.
سؤالات متداول
آیا رمالی در فضای مجازی هم مجازات دارد؟
بله؛ جرم فالگیری و رمالی در فضای مجازی نیز مجازات دارد. این عمل اغلب تحت عنوان کلاهبرداری رایانهای یا تشویش اذهان عمومی و فعالیت خلاف قانون تعقیب میشود. دلایل اثبات این جرم شامل اسکرینشات از مکالمات و رسیدهای انتقال وجه است.
آیا این جرم قابل گذشت است؟
بله؛ اصل جرم کلاهبرداری غیرقابلگذشت است، اما طبق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی (اصلاحی ۱۳۹۹)، جرایم در حکم کلاهبرداری یا مشمول مجازات کلاهبرداری (از جمله فالگیری و رمالی در صورت داشتن بزهدیده) قابل گذشت هستند، مشروط به اینکه موضوع یا مبلغ آنها از نصاب ماده ۳۶ (۱۴ میلیارد ریال) بیشتر نباشد؛ همچنین شروع به جرم و معاونت نیز قابلگذشت است.
آیا کسی که برای گرفتن فال نزد فالگیر میرود، مرتکب جرمی شده است؟
خیر؛ صرف مراجعه به فالگیر و رمال برای دریافت فال یا خدمات دیگر، در قانون ایران جرم نیست. جرم متوجه فردی است که اقدام به فریب، کسب مال نامشروع و اخلال در نظم عمومی کرده است. البته، مراجعهکننده ممکن است به دلیل اقدام شخصی خود، در معرض خطر فریب و ضرر مالی قرار گیرد.