اعتیاد را چه معضل و چه بیماری بنامیم، موضوعی مهم در زندگی شخصی و مشترک افراد است. همیشه این سوال مطرح میشود در نهایت و بر اساس قوانین موجود، آیا اعتیاد جرم است؟ قانونگذار معمولا در پی اصلاح افراد معتاد و بازگشت آنها به جامعه است و تلاش میکند تا ساز و کارهای لازم در این زمینه را مهیا کند. با این حال، هنوز برای بسیاری از افراد این پرسش مهم مطرح است. پاسخ به این سؤالات را در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو میخوانید.
وضعیت حقوقی اعتیاد در قانون مبارزه با مواد مخدر
در حال حاضر، طبق بند ۵ ماده یک قانون مبارزه با مواد مخدر، استعمال مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیردارویی به هر شکل و طریق، مگر در مواردی که قانون مستثنی کرده باشد، جرم است؛ مرتکب طبق همین قانون مجازات میشود. البته، در قانون هدف اصلی، ترک اعتیاد است. آنچه به عنوان مجازات فرد معتاد مطرح میشود، بیشتر با هدف درمان و بهبود معتادان است.
احتمالاً پس از رسیدن به پاسخ این سؤال که آیا اعتیاد جرم است یا خیر، آگاهی از آنچه طبق قانون به عنوان مواد مخدر شناخته میشود، برایتان جالب باشد. برای آشنایی با فهرست مواد مخدر میتوانید به مصوبهای که با عنوان «فهرست مواد مخدره» تصویب شده و طی سالیان اخیر اصلاحاتی داشته مراجعه کنید. این فهرست شامل انواع مواد مخدر سنتی و صنعتی و روانگردانها میشود.
مصرف مواد مخدر چه مجازاتی دارد؟
با اینکه طبق ماده یک قانون مبارزه با مواد مخدر، استعمال مواد افیونی جرم شناخته شده، اقداماتی که به عنوان تنبیه و مجازات معتادان پیشبینی شده، بیش از هر چیزی با هدف اصلاح معتادان است. طبق ماده ۱۵ قانون مذکور، معتادان در صورتی که تجاهر به اعتیاد کنند (به صورت علنی و آشکار مواد مخدر استعمال کنند) یا برای درمان و ترک اعتیاد اقدام نکنند، مجرم شناخته خواهند شد. در غیر این صورت، از تعقیب کیفری معاف خواهند شد. پس در حقیقت مهمترین جواب در برابر سوال آیا اعتیاد جرم است؟ به این موضوع ربط پیدا میکند.
به موجب این ماده قانونی، آنچه به عنوان تکلیف معتادان پیشبینی شده به این ترتیب است:
- مراجعه به مراکز مجاز دولتی، غیردولتی، خصوصی یا سازمانهای مردم نهاد برای ترک اعتیاد
- دریافت گواهی تحت درمان و کاهش آسیب از مراکز مورد اشاره
اگر در این باره سوالاتی دارید، میتوانید از کارشناسان حقوقی ترازو به رایگان بپرسید و پاسخهای دقیق و قانونی دریافت کند.
سوال حقوقی داری؟ همین الان رایگان بپرس
کارشناسان ترازو آماده پاسخگویی سریع و دقیق هستن
آیا معتادانی که اقدام به ترک نمیکنند، مجازات میشوند؟
اگر افراد معتاد نسبت به ترک اعتیاد و دریافت گواهی درمان اقدام نکنند، طبق ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر با آنها برخورد خواهد شد. در این صورت، فرد معتاد با دستور مقام قضایی برای یک تا ۳ ماه در مراکز دولتی و مجاز درمان اعتیاد و کاهش آسیبهای آن نگهداری میشود. ممکن است مهلت درمان این فرد با درخواست مرکز مذکور برای یک دوره ۳ ماهه دیگر تمدید شود.
پس از آن، اگر مرکز مورد نظر گزارش دهد که فرد معتاد آماده ادامه درمان طبق فرایند ذکر شده در ماده ۱۵ است، به تشخیص مقام قضایی میتوان درمان وی را طبق این ماده قانونی ادامه داد. پس در برابر سوال آیا اعتیاد جرم است؟ باید گفت که نداشتن تلاشی برای ترک ممکن است به ورود قانون منجر شود.
مجازات استعمال مواد مخدر و روانگردان
نکته مهمی که باید درباره موضوع اعتیاد در قانون مبارزه با مواد مخدر به آن اشاره کنیم این است که قانونگذار مجازاتهای متفاوتی برای استعمال مواد و مخدر و اعتیاد به آن در نظر گرفته است. اولاً طبق ماده یک این قانون، هر گونه استعمال مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیر دارویی جرم شناخته شده است. بنابراین، میتوان افرادی که معتاد نیستند، اما این مواد افیونی را استعمال میکنند، طبق این قانون مجرم دانست.
علاوه بر این، در ماده ۱۹ قانون مذکور برای افراد غیرمعتادی که مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیردارویی استعمال کنند، مجازاتهایی به این شرح در نظر گرفته شده است:
۱- استعمال بنگ، چرس، گراس، تریاک، شیره، سوخته، تفاله تریاک و یا سایر مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیردارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد: ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق و ۵۰ میلیون تا ۲۳۰ میلیون ریال جزای نقدی
۲- استعمال هروئین، مرفین، کوکائین و دیگر مشتقات شیمیایی مورفین و کوکائین یا لیزرژیک اسید دی اتیل آمید (ال.اس.دی)، متیلن دی اکسی مت آمفتامین (ام.دی.ام.آ. یا آکستاسی)، گاما هیدروکسی بوتیریک اسید (جی.اچ.بی)، فلونیترازپام، آمفتامین، مت آمفتامین (شیشه) یا سایر مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیردارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد: ۵۰ تا ۷۴ ضربه شلاق و ۸۲ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال تا ۳۳۰ میلیون ریال جزای نقدی
اینکه آیا اعتیاد جرم است یا نه به این موارد و نوع موادمخدر و مصرف هم بستگی دارد. در صورت مصرف این مواد افراد به جزا محکوم میشود.
آیا از نظر قانونی میتوان افراد را به زور به ترک وادار کرد؟
از منظر قانون، ۲ روش برای مراجعه معتادان به کمپهای ترک اعتیاد و مراکز درمانی مربوطه پیشبینی شده است:
- حالت اول: زمانی است که افراد معتاد به صورت داوطلب به این مراکز مراجعه میکنند که طبق ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر با آنها برخورد میشود.
- حالت دوم: وقتی که این افراد به صورت علنی و آشکار مواد مخدر استعمال کنند یا برای درمان و ترک اعتیاد اقدام نکنند. در این حالت مطابق با ماده ۱۶ قانون مذکور با آنها برخورد خواهد شد. در این حالت، معتاد با دستور مقام قضایی به مراکز درمانی معرفی میشود و برای اصلاح و درمان وی در این مراکز اقدام خواهد شد.
طبق تبصره ۲ ماده ۱۶ این قانون، مقام قضایی میتواند برای یک مرتبه با اخذ تأمین مناسب و تعهد به ارائه گواهی تحت درمان اعتیاد، نسبت به تعلیق تعقیب به مدت ۶ ماه اقدام و معتاد را به یکی از مراکز درمان اعتیاد معرفی کند. این مراکز نیز موظف هستند ماهیانه گزارش روند درمان معتاد را به مقام قضایی یا نماینده وی ارائه کنند.
در صورت تأیید درمان و ترک اعتیاد با صدور قرار موقوفی تعقیب توسط دادستان، پرونده بایگانی و در غیر این صورت، طبق مفاد ماده ۱۶ اقدام خواهد شد. تمدید مهلت موضوع این تبصره با درخواست مراکز ذیربط برای یک دوره ۳ ماهه امکانپذیر است. اگر فردی بدون عذر موجه این تکالیف را انجام ندهد، طبق تبصره ۳ این ماده قانونی، به حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه محکوم خواهد شد.
همه اینها مواردی است که نشان میدهد تحت میتوان به سوال آیا اعتیاد جرم است، پاسخ داد. بیتوجهی افراد به ترک اعتیاد، مهمترین موضوعی است که به آن توجه شده است.
تفاوت معتاد با قاچاقچی و توزیعکننده مواد از نظر حقوقی
در نظام حقوقی ایران، مجازات اعتیاد با مجازات افرادی که نسبت به قاچاق یا توزیع مواد مخدر اقدام میکنند، بسیار متفاوت است. در واقع، هدف از مجازات معتادان در درجه اول درمان آنهاست. در صورتی که این افراد از درمان خودداری کرده یا به صورت آشکار و علنی مواد مخدر استعمال کنند، مجازات حبس در انتظار آنها خواهد بود؛ وگرنه با دستور مقام قضایی به مراکز ترک اعتیاد معرفی خواهند شد.
در مقابل، مجازات قاچاقچیان و توزیعکنندگان مواد مخدر بازدارندگی شدیدتری دارد. طبق ماده ۴ قانون مبارزه با مواد مخدر، توزیع و قاچاق بنگ، چرس، گراس، تریاک، شیره، سوخته، تفاله تریاک و یا سایر مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیردارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد، بسته به میزان این مواد از ۲۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی و تا ۵۰ ضربه شلاق تا اعدام و مصادره اموال ناشی از این جرم در پی خواهدداشت.
به موجب ماده ۸ قانون مذکور نیز توزیع و قاچاق هروئین، مرفین، کوکائین و دیگر مشتقات شیمیایی مورفین و کوکائین و یا لیزرژیک اسید دی اتیل آمید (ال.اس.دی)، متیلن دی اکسی مت آمفتامین (ام.دی.ام.آ. یا آکستاسی)، گاما هیدروکسی بوتیریک اسید (جی.اچ.بی)، فلونیترازپام، آمفتامین، مت آمفتامین (شیشه) و یا سایر مواد مخدر یا روانگردانهای صنعتی غیر دارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد، بسته به میزان این مواد ۵۰ میلیون تا ۱۱۵ میلیون ریال جریمه نقدی و ۲۰ تا ۵۰ ضربه شلاق تا اعدام و مصادره اموال ناشی از این جرم را در پی دارد.
سخن پایانی
پاسخ به این سؤال که آیا اعتیاد جرم است یا خیر، مثبت است. با این حال، قانونگذار تلاش کرده تا رویه اصلاحی و درمانی برای معتادان اتخاذ کند. این افراد معمولاً به صورت داوطلبانه یا با دستور مقام قضایی به مراکز درمان اعتیاد و بازپروری معرفی میشوند.
در این مقاله، درباره شرایط قانونی اعتیاد و روشهایی که در قانون برای مقابله با این معضل پیشبینی شده، توضیح داده شد. اگر هنوز هم در این زمینه سؤال یا ابهامی دارید، میتوانید آن را با وکلا و مشاوران حقوقی ترازو در میان بگذارید. این کارشناسان حقوقی باتجربه همواره آمادهاند تا به شکل آنلاین به شما مشاوره حقوقی دهند.
وقت کم داری؟ راهحل نزدیکه
مشاوره فوری و آنلاین با وکلای ترازو، بدون نیاز به مراجعه حضوری
سؤالات متداول
آیا حکم زندان برای معتادان قابل تخفیف یا تبدیل است؟
به نظر مقام قضایی بستگی دارد.
آیا فرد معتاد به صورت خوداظهاری میتواند از مجازات قانونی معاف شود؟
بله.