در قوانین و مقررات خانواده جمهوری اسلامی ایران، معمولا مردان حق طلاق دارند اما آیا محدود کردن حق طلاق زوج ممکن است؟ اگر زن و شوهری به این نتیجه برسند که باید حق طلاق مرد محدود شود، آیا پشتوانه قانونی برای این اقدام وجود دارد؟ در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو، درباره محدود کردن این حق طبق قوانین خانواده ایران می‌خوانید.
حق طلاق در قوانین ایران
به طور کلی، در قوانین و مقررات خانواده ایران که از قوانین شرع اسلام استنباط شده‌اند، حق طلاق با مرد است؛ حقی که با عنوان طلاق از طرف مرد هم از آن یاد می‌شود. مطابق با ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مردان می‌توانند با رعایت شرایط مقرر در این قانون، با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسر خود را ارائه دهند. بر اساس ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، ثبت طلاق از سوی مرد موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه نظیر مهریه، نفقه و اجرت‌المثل ایام زوجیت است.
آیا امکان محدود کردن حق طلاق زوج وجود دارد؟
سؤال مهمی که معمولاً زنان از وکلا می‌پرسند این است که آیا امکان سلب حق طلاق از مرد وجود دارد؟ حق طلاق مرد را نمی‌توان به طور کلی از زوج سلب کرد. با این حال، امکان ایجاد محدودیت برای مرد در طلاق وجود دارد. زنان می‌توانند با رعایت شرایطی که در ادامه، درباره آنها توضیح می‌دهیم، وکالت در طلاق پیدا کنند؛ به این معنا که هر زمان که بخواهند، بدون نیاز به حضور مرد، از وی طلاق بگیرند.
ذکر این نکته ضروری است که حتی در صورتی که زن وکالت بلاعزل در طلاق داشته باشد، به این معنا نیست که حق طلاق مرد از بین رفته است. در این شرایط، مرد همچنان حق ارائه دادخواست طلاق را طبق مواردی که قانون مشخص کرده، دارد.
درباره شرایطی که به محدود شدن حق طلاق زوج منجر می‌شوند، توضیح داده شد. اگر در این زمینه، سؤال یا ابهامی دارید، می‌توانید رایگان از کارشناسان حقوقی ترازو کمک بگیرید. آنها در اسرع وقت به سؤالات شما در این خصوص پاسخ می‌دهد.
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
محدود کردن حق طلاق زوج در قوانین ایران
به موجب قوانین خانواده در ایران، در ۳ حالت امکان محدود کردن حق طلاق زوج وجود دارد. لازم به ذکر است که در حالت اول به صورت مستقیم به زن اختیار طلاق گرفتن از شوهر داده می‌شود، اما حالت‌های دوم و سوم اوضاع و احوالی هستند که زن در آنها امکان تقاضای طلاق را پیدا می‌کند؛ در مقابل، حق طلاق مرد به نوعی محدود می‌شود.
۱- شرط محدود کردن حق طلاق زوج
در پاسخ به این سؤال که آیا مرد می‌تواند حق طلاق را از خود سلب کند، باید گفت خیر؛ اما امکان ایجاد محدودیت‌هایی برای مرد وجود دارد. وی با دادن وکالت در طلاق به همسر، حق طلاق خود را محدود می‌کند. در واقع، بهترین راهی که می‌توان برای محدود کردن حق طلاق زوج به کار برد، استفاده از شروط ضمن عقد ازدواج است.
مطابق با ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی: «طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند: مثل این که شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد یا سوءرفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.»
بر این اساس، زن و شوهر می‌توانند با شرطی که خلاف مقتضای عقد نیست یا به زبان ساده‌تر، اصل ازدواج را زیر سؤال نمی‌برد، به عنوان یکی از شروط ضمن عقد توافق کنند. یکی از این شروط می‌تواند دادن وکالت در طلاق به زن از سوی مرد یا آنچه امروزه به حق طلاق زن شهرت یافته، باشد. البته اصطلاح حق طلاق زن از نظر حقوقی چندان دقیق نیست. حق طلاق مرد به زن واگذار نمی‌شود، بلکه مرد به زن وکالت در طلاق می‌دهد.
درباره اعتبار شرطِ محدود کردن حق طلاق زوج می‌توان به نمونه‌هایی از رویه‌های قضایی نیز استناد کرد. به عنوان مثال، در خلاصه رأی صادره از شعبه ۲۶ دیوان عالی کشور مورخ ۱۳۹۳/۲/۲۹ می‌خوانیم: «اگر در ضمن عقد نکاح شرط شده باشد که «زوج، زوجه را طلاق ندهد مگر با موافقت وی»؛ چنین شرطی خلاف شرع نیست زیرا زوج، حق طلاق دارد و با اختیار و رضای خود ضمن عقد این حق را محدود به موافقت زوجه کرده است.»
۲- خودداری از پرداخت نفقه توسط مرد
بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی: «در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می‌تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می‌نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.»
بنابراین، اگر پس از ارائه دادخواست مطالبه نفقه از سوی زن، دادگاه به نفع زن حکم دهد و مرد از پرداخت نفقه خودداری کند یا توان مالی انجام این کار را نداشته باشد، به نوعی حق طلاق مرد محدود خواهد شد؛ از این منظر که زن نیز این حق را پیدا خواهد کرد که با ارائه دادخواستی از دادگاه صدور حکم طلاق را تقاضا کند. دادگاه پس از بررسی موضوع، مرد را مجبور به طلاق خواهد کرد. این هم یکی از راه‌های محدود کردن حق طلاق زوج است.
۳- عسر و حرج زن در ازدواج
عسر و حرج زن در ازدواج نیز می‌تواند به محدود شدن حق طلاق زوج منجر شود؛ به این معنا که زن هم امکان درخواست طلاق پیدا می‌کند. عسر و حرج به شرایط دشواری گفته می‌شود که زن در ازدواج دارد و ادامه زندگی مشترک را برای وی غیرقابل تحمل کرده است.
مطابق با ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی: «در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.»
در تبصره این ماده قانونی به نمونه‌هایی از عسر و حرج زن در ازدواج اشاره شده است. از جمله مصادیق عسر و حرج طبق این ماده قانونی، ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت ۶ ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه و محکومیت قطعی زوج به حبس ۵ سال یا بیشتر (که با عنوان طلاق از شوهر زندانی مورد توجه قرار گرفته) است.
از آنجایی که اثبات عسر و حرج زن در ازدواج، یکی از مسائل پیچیده در پرونده‌های طلاق است، پیشنهاد می‌کنیم که برای ارائه دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج، قبل از هر اقدامی با یک وکیل یا مشاور حقوقی با تجربه مشورت کنید. وکلا و مشاوران حقوقی باتجربه پلتفرم حقوقی ترازو همواره آماده هستند تا به رایگان به سؤالات شما در این زمینه پاسخ دهند. همچنین، می‌توانید از تخصص و تجربه این وکلای موفق برای دفاع از حقوق قانونی خود بهره ببرید.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
اثرات محدود کردن حق طلاق زوج
نکته مهمی که باید همواره به آن توجه داشته باشید این است که با توافق بر وکالت زن در طلاق به عنوان یکی از شروط ضمن عقد نکاح، امکان سلب حق طلاق از مرد به طور کامل وجود نخواهد داشت. در این صورت نیز مرد کماکان حق طلاق خواهد داشت و می‌تواند هر زمان که بخواهد با رعایت شرایط مندرج در قانون مدنی از دادگاه تقاضای طلاق همسر خود را داشته باشد.
سخن پایانی
با اینکه نمی‌توان حق طلاق مرد را به طور کامل سلب کرد، اما امکان محدود کردن حق طلاق زوج با توافق زوجین و به عنوان یکی از شروط ضمن عقد ازدواج وجود دارد. همچنین، ممکن است با عدم پرداخت نفقه یا عسر و حرج زن در ازدواج، دادگاه مرد را مجبور به طلاق کند و به نوعی حق طلاق وی محدود شود. آشنایی با شرایطی که حق طلاق مرد را محدود می‌کنند، می‌تواند به برقراری توازن در ارتباط زوجین کمک کند. به‌علاوه، در بسیاری از پرونده‌های طلاق، با آگاهی از شرایط حق طلاق مرد، می‌توان به موفقیت بیشتری دست یافت.