وصیت کردن سنتی قدیمی است؛ اما این یک موضوع دائمی نیست و عزل وصی از وصایت غیرمالی و مالی برای هر فردی ممکن است. وصیت کردن در حقیقت توصیه‌هایی است که فردی برای بازماندگان خود دارد. این کار مدت‌هاست شکلی رسمی به خود گرفته و در دفاتر ثبت اسناد رسمی انجام می‌شود.
نگاه عموم جامعه این است که وصیت کردن صرفا مالی است، اما واقعیت غیر از این است. وصایت غیرمالی را می‌توان یک نقشه راه معرفی کرد. فرد می‌تواند به وراثش توصیه‌هایی داشته باشد یا از سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌هایی که برای آینده داشته بگوید.
در این حالت وصی باید به خواسته‌های کسی که وصیت کرده جامه عمل بپوشاند، مگر اینکه از این مقام برکنار یا عزل شود. در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو، درباره عزل وصی از وصایت غیرمالی، شرایط آن و مراحل قانونی که باید به این منظور طی شوند، توضیح می‌دهیم.
وصیت چیست؟
هر گاه فردی پیش از فوت، تکلیف امور مالی و غیرمالی خود پس از مرگ را مشخص کند، به این اقدام، وصیت می‌گویند. فردی که وصیت می‌کند، باید هنگام وصیت شرایطی را داشته باشد.
باید هنگام وصیت اهلیت داشته باشد و بتواند در اموال خود تصرف کند. در نتیجه، وصیت مجنون، کودک، فرد در هنگام مستی، شخصی که مجبور به نوشتن وصیت‌نامه شده و کسی که به موجب قانون نمی‌تواند در اموال خود تصرفی داشته باشد، صحیح و معتبر نیست. اگر هم فردی پیش از خودکشی وصیت کرده و از دنیا برود، وصیت او از نظر قانون باطل است. حالا باید ببینیم شرایط عزل وصی از وصایت غیرمالی از منظر قانون چگونه است.
وصی کیست؟
وصی به فردی گفته می‌شود که وصیت‌کننده (موصی) او را مأمور انجام وصیت خود می‌کند. وصی باید فردی باشد که علاوه بر بالغ و عاقل بودن و اهلیت داشتن، بتواند اموری که به او محول شده را به خوبی انجام دهد. یعنی توانایی انجام آنها را داشته باشدو نداشتن توانایی یکی از مواردی است که موجب عزل وصی از وصایت غیرمالی می‌شود.
نگارش قراردادهات رو به متخصصش بسپر تا با کمترین هزینه و در کمترین وقت انجام بشه …
انواع وصیت
وصیت مطابق با ماده ۸۲۵ قانون مدنی دو نوع دارد؛ تملیکی و عهدی. وصیت تملیکی درباره مالکیت اموال و دارایی‌های فرد وصیت‌کننده (موصی) است. در مقابل، به موجب وصیت «عهدی» یا «وصایت»، مالکیت مال یا دارایی فرد پس از فوت او به دیگری داده نمی‌شود، بلکه فرد یا افرادی مأمور انجام اقداماتی از سوی متوفی میشوند.
مصادیق وصایت
بیشترین مواردی که موجب می‌شود افراد وصیت عهدی یا وصایت به کسی بدهند، این موارد است:
- نگهداری و تربیت فرزندان صغیر
- پرداخت بدهی‌ها و دیون متوفی
- اداره اموال متوفی
- انجام امور خیریه با استفاده از اموال متوفی
- انجام امور مذهبی متوفی مثل خواندن نمازهای قضا
- تصمیم گرفتن درباره اهدای اعضای متوفی
نکته مهمی که باید درباره وصیت عهدی بدانید این است که مطابق با ماده ۸۳۴ قانون مدنی، برای صحیح بودن وصیت عهدی، قبول کردن وصی، شرط معتبر بودن وصیت نیست. تا زمانی که وصیت‌کننده در قید حیات است، وصی می‌تواند وصایت را رد کند، اما پس از فوت او حق رد کردن وصیت را ندارد؛ حتی اگر از وصیت عهدی یا وصایت آگاه نبوده باشد. عزل وصی از وصایت غیرمالی در زمان حیات وصیت‌کننده ممکن است.
شرایط عزل وصی
هر گاه منافع افرادی که وصیت به نفع آنها شده تضییع شود یا کارهای وصی موجب تضییع حقوق وراث متوفی شود، ممکن است عزل وصی از وصایت غیرمالی رخ دهد. مهم‌ترین شرایطی که در نهایت، عزل وصی را در پی دارند، عبارت است از:
- وصی مرتکب خیانت در امانت شود.
- وصی به وظایفی که طبق وصیت به وی محول شده، عمل نکند.
- وصی در مدیریت اموری که به عهده وی گذاشته شده، کوتاهی کند یا نتواند آن امور را به نحو احسن انجام دهد.
- وصی دچار جنون شود.
- وصی محجور شود.
با احراز حداقل یکی از این شرایط، عزل وصی از وصایت غیرمالی اتفاق میفتد. البته، شرایط عزل وصی باید از طریق مراجع قضایی احراز شود.
تا زمانی که وصیت‌کننده در قید حیات است، وصی می‌تواند وصایت را رد کند، اما پس از فوت او حق رد کردن وصیت را ندارد؛ حتی اگر از وصیت عهدی یا وصایت آگاه نبوده باشد.
مراحل قانونی عزل وصی
برای عزل یک وصی از وصایت غیرمالی باید این مراحل طی شود:
- ثبت دادخواست عزل وصی همراه با مدارک و مستندات لازم در دفتر خدمات قضایی الکترونیک: برای این کار باید دلایل و مدارکی که ضمیمه دادخواست میشوند، محکمه‌پسند باشند. این مدارک باید صلاحیت نداشتن وصی برای اجرای وصایت غیرمالی را کامل به اثبات برساند.
- رسیدگی به پرونده و بررسی دلایل و شواهد ارائه شده برای عزل شدن وصی: فردی که تقاضای عزل یک وصی را دارد، باید بتواند از این موضوع در دادگاه دفاع کند. در مقابل، وصی نیز می‌تواند از حق خود دفاع کند. در نهایت دادگاه در این باره تصمیم می‌گیرد.
- صدور حکم دادگاه مبنی بر عزل یا عدم عزل وصی: در صورتی که وصی به موجب حکم دادگاه عزل شود، نتایجی در پی دارد. ممکن است به موجب حکم دادگاه فرد دیگری به عنوان وصی مشخص شود یا اقداماتی به نفع کسانی که وصیت به نفع آنهاست، انجام شود. اگر هم عدم صلاحیت وصی خسارتی به بار آورده باشد، وی با حکم دادگاه مسئول جبران این خسارات خواهد شد.
مدارک لازم برای عزل وصی از وصایت غیرمالی
مستندات و مدارکی که به منظور عزل شدن وصی از وصایت غیرمالی باید ضمیمه دادخواست شوند، به این شرح است:
- مدارک هویتی فرد ارائه‌کننده دادخواست
- رونوشت برابر اصل شده گواهی فوت متوفی
- رونوشت برابر اصل شده وصیت‌نامه متوفی
- مدارک و مستنداتی که سوءمدیریت یا صلاحیت نداشتن وصی را به اثبات می‌رسانند. (مانند شهادت شهود)
مراجع صالح برای رسیدگی به عزل وصی
عزل شدن وصی از وصایت غیرمالی یک دعوای غیرمالی و مربوط به امور شخصی افراد محسوب می‌شود و مطابق با ماده ۴ قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده مسئول رسیدگی به این دسته از پرونده‌هاست.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
وصایت غیرمالی به وصیت عهدی گفته می‌شود که طبق آن تکلیف مالکیت اموال فرد وصیت‌کننده مشخص نمی‌شود، بلکه درباره امور غیرمالی او پس از مرگ از سرپرستی فرزندان گرفته تا اداره اموال تعیین تکلیف می‌شود. در صورتی که وصی نتواند مطابق با وصیت عمل کند یا به نحوی موجب تضییع حقوق و منافع وراث موصی شود، می‌توان با تنظیم شکایت و دادخواست، از شکایت و او را عزل کرد. روند رسیدگی به این موضوع کمی زمان‌بر است. از طرفی چون وصی ممکن است فامیل و از اقوام باشد، سپردن چنین پرونده‌هایی به وکیل زبده، از مشکلاتی مانند دلخوری یا قع ارتباط با اقوام هم جلوگیری می‌کند.