با آغاز زندگی مشترک، زن و شوهر نسبت به یکدیگر حقوق و تکالیف پیدا می‌کند. جدای از قول و قرارهای شخصی و فردی، حقوق و تکالیفی که در مراجع رسمی به آنها استناد می‌شود، تلفیقی از قوانینی است که شرع و حقوق خانواده به آنها اشاره کرده‌اند. در این مقاله از بلاگ حقوقی ترازو، تفاوت‌های حقوق و تکالیف زنان در ازدواج را بررسی کرده‌ایم. همچنین، به بررسی وظایف زن نسبت به شوهر از دیدگاه اسلام و حقوق خانواده ایران می‌پردازیم و به این سؤال مهم پاسخ می‌دهیم که آیا کارهای خانه وظیفه زن است؟
تفاوت حقوق و تکالیف زن در خانه چیست؟
حقوق و تکالیف دو موضوع متفاوت هستند که ممکن است با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. زمانی که صحبت از حقوق زن در ازدواج می‌شود، منظور حقوق مالی نظیر مهریه، نفقه و اجرت‌المثل ایام زوجیت و حقوق غیرمالی مانند حسن معاشرت شوهر با وی، حق حبس و در برخی موارد حق وکالت بلاعزل طلاق به عنوان یکی از شروط ضمن عقد ازدواج است.
در مقابل، زن هم تکالیف یا وظایفی نسبت به شوهرش دارد؛ مواردی مانند تمکین از شوهر و احترام متقابل. به این وظایف در قوانین شرع اسلام و حقوق خانواده اشاره شده است. در صورتی که زن به وظایف خود به درستی عمل نکند، ممکن است از برخی حقوق خود در ازدواج محروم شود.
همانطور که گفته شد، بین حقوق و تکالیف زن در ازدواج تفاوت‌هایی وجود دارد. آگاهی از این موارد می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات حقوقی افراد در پرونده‌هایی مانند انواع طلاق یا اجرا گذاشتن مهریه کمک کند. بنابراین، اگر در این زمینه ابهام یا سؤالی دارید، می‌توانید رایگان از مشاوران حقوقی پلتفرم حقوقی ترازو کمک بگیرید. با کلیک روی گزینه «سؤالتو بپرس» سؤال خود در این زمینه را مطرح کنید تا بهترین وکلا و مشاوران حقوقی ایران در اسرع وقت به آن پاسخ دهند.
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
وظایف زن نسبت به شوهر از نظر قانون
در پاسخ به این سؤال که وظایف زن نسبت به شوهر چیست، باید به ۲ دسته قوانین حقوق خانواده و قواعد اسلامی اشاره کنیم. از آنجایی که قوانین خانواده جمهوری اسلامی ایران از قواعد شرعی استنباط شده‌اند، وظایف زن نسبت به شوهر از نظر اسلام تفاوت چندانی با وظایف قانونی وی ندارد.
۱- تمکین خاص از شوهر
مطابق با ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، ریاست خانواده با مرد است؛ به این معنا که او باید اموری که با توافق همسر یا طبق قانون مشخص شده را اداره و کنترل کند. زن نیز باید از وی تمکین کند. تمکین به معنای همراهی زن با شوهر و انجام وظایفی است که در قانون برای زن مشخص شده‌اند.
«تمکین» به دو نوع عام و خاص دسته‌بندی می‌شود. تمکین عام به انجام وظایف کلی زن در زندگی مشترک می‌گویند و تمکین خاص به همراهی او با همسر در زندگی و روابط زناشویی گفته می‌شود.
۲- حسن معاشرت
بر اساس آنچه در ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی آمده است، زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند. بنابراین، زن هم همانند مرد، باید با همسر خود به درستی رفتار کند؛ درک و احترام متقابل.
۳- همکاری با شوهر در تربیت فرزندان
یکی دیگر از وظایفی که زن و شوهر هر دو بر عهده دارند، تلاش برای حفظ بنیان خانواده و تربیت صحیح فرزندان است. این وظیفه در ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است. بی‌توجهی به این مورد، از سوی زن یا شوهر می‌تواند آنها را از برخی حقوق خود نظیر حضانت فرزندان محروم کند.
۴- زندگی در اقامتگاهی که مرد انتخاب می‌کند
این وظیفه را می‌توان یکی از مصادیق تمکین عام زن از شوهر دانست. با این حال، از آنجایی که نکات مهمی را دربرمی‌گیرد، به شکل جداگانه بررسی می‌شود.
به طور کلی و بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، زن باید در منزلی که همسر انتخاب می‌کند، زندگی کند. با وجود این، اگر زن به عنوان یکی از شروط ضمن عقد خود، حق تهیه مسکن را داشته باشد، امکان انتخاب مسکن توسط وی وجود دارد. علاوه بر این، طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر زندگی کردن زن با شوهر در یک منزل موجب ترس وی از آسیب‌ها و ضررهای جسمی، مالی یا شرافتی باشد، می‌تواند با حکم دادگاه در منزل جداگانه زندگی کند. البته، در این مدت زمان، شوهر ملزم به پرداخت نفقه اوست.
وظایف زن در دوران عقد
نکته مهمی که باید درباره وظایف زن نسبت به شوهر در دوران عقد بدانید این است که او در دوران عقد نیز باید وظایف قانونی خود را انجام دهد. در واقع، طبق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، همین که صیغه نکاح جاری شود، میان طرفین رابطه زوجیت برقرار خواهد شد. پس خیلی مهم است که افراد از تمام آنچه قانون بر عهده آنها می‌گذارد آگاه باشند. با این وجود، تمکین خاص معمولاً بعد از شروع زندگی مشترک و سکونت در منزل شوهر محقق می‌شود، نه صرفاً بعد از عقد. (بحث تمکین خاص، به عرف و شرایط زندگی مشترک وابسته است.)
موارد مجاز برای نقض
وظایف قانونی زن نسبت به شوهر موضوعی است که در اسلام و قوانین خانواده جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره شده است. انجام این وظایف می‌تواند بنیان خانواده را حفظ کند. با این حال، در برخی موارد، زنان مجاز به نقض وظایف خود هستند.
در صورتی که شوهر از زن توقعاتی داشته باشد که حد و حدود الهی را زیر پا می‌گذارند، انجام تکالیف قانونی و شرعی برای زن خطرات جانی و مالی داشته باشد یا آبروی وی را به خطر بیندازد، وی امکان نقض قوانین شرعی و قانونی خود را دارد.
کارهای خانه وظیفه زن است؟
شاید در گذشته‌ای نه چندان دور، انجام کارهای خانه فقط بر عهده زنان بود، اما در جامعه مدرن امروزی ایران، زنان و مردان در کنار یکدیگر اداره امور منزل را در دست دارند. ضمن اینکه از منظر حقوق خانواده ایران، انجام تمام کارهای خانه جزو وظایف زن نیست. طبق تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، اگر زن در خانه کارهایی که شرعاً بر عهده ندارد و عرفاً برای آنها اجرت‌المثل پرداخت می‌شود را انجام دهد، می‌تواند با حکم دادگاه از شوهر بهای انجام آن کارها را با عنوان اجرت‌المثل ایام زوجیت دریافت کند.
در عرف جامعه، خیلی از کارهای خانه را زن انجام می‌دهد، اما چون این کارها وظیفه شرعی او نیستند، می‌تواند بابت آنها مطالبه اجرت کند؛ کارهایی مانند کارهای خانه و امور روزمره، مراقبت از فرزندان (نگهداری، تربیت و حتی شیردادن)، پذیرایی و کارهای خانوادگی و حتی خرید مایحتاج منزل. اثبات این موارد در قالب آنچه مورد قبول قانون است، کار ساده‌ای نیست. برای بررسی این موارد در پرونده‌هایی مانند دریافت نفقه یا طلاق، با وکلای پلتفرم حقوقی ترازو در تماس باشید.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
وظایف زن نسبت به شوهر یکی از موضوعاتی است که آگاهی از آن می‌تواند به بهبود زندگی مشترک و دریافت حقوق قانونی زنان کمک کند. زنان از دیدگاه اسلام و حقوق خانواده جمهوری اسلامی ایران موظف به همراهی و تمکین از شوهر هستند و باید در کنار همسر خود به تربیت صحیح فرزندان و اداره زندگی مشترک بپردازند.