مسئولیت هیات مدیره و مدیرعامل در صدور چک

هیات مدیره و مدیرعامل به عنوان مدیران شرکت، در قبال چک‌هایی که برای شرکت تجاری صادر می‌کنند، دارای مسئولیت خواهند بود. اما ممکن است ما به عنوان مدیر یک شرکت تجاری و یا کسی که از چنین شرکتی طلب داریم، با این سوال مواجه شویم که مسئولیت مدیر در چه حدی است؟ آیا می‌توان طلب را از اموال او وصول کرد؟ یا صرفا اموال شرکت پاسخگوی وجه چک خواهد بود؟ آیا مدیران دارای مسئولیت کیفری نیز خواهند بود یا خیر؟ برای پاسخ به این سوالات با ما در این مقاله همراه باشید.

صدور چک توسط شخص حقوقی

با توجه به این که شخص حقوقی دارای شخصیت مستقل است، اموال و دارایی‌های او مختص به خودش خواهد بود. اما طبیعتا اراده شخص حقوقی توسط اشخاص حقیقی که نماینده شخص حقوقی هستند، بروز خواهد کرد. صدور سند تجاری مانند چک نیز همینطور است. مدیران شرکت به عنوان کسانی که نماینده شخص حقوقی هستند، به نمایندگی از شرکت اقدام به صدور سند تجاری خواهند کرد.

مدیرعامل به عنوان نماینده شخص حقوقی در قانون شناخته شده است. بر اساس ماده ۱۲۵ لایحه اصلاح قانون تجارت، مدیرعامل شرکت در حدود اختیاراتی که توسط هیات مدیره به او تفویض شده است، نماینده شرکت محسوب می‌شود و از طرف شرکت حق امضاء دارد. همچنین ممکن است حق امضا به یکی از اعضای هیات مدیره نیز اعطا شود. در این حالت ممکن است اسناد تجاری با امضای یک یا چند نفر از جمله مدیرعامل صادر شود و یا هر یک به تنهایی چنین اختیاری داشته باشند.

بنابراین مدیرعامل و یا هیات مدیره که اجازه صدور اسناد تجاری را دارند، می‌توانند اقدام به صدور چک برای شخص حقوقی کنند.

مسئولیت پرداخت وجه چک صادرشده توسط شخص حقوقی

برای مطالبه وجه چکی که توسط شخص حقوقی صادر شده، دو راه وجود دارد. یعنی بر اساس قانون هم می‌توانید به اموال خود شرکت برای مطالبه وجه رجوع کنید و هم می‌توانید از مدیری که زیر چک را امضا کرده است، مطالبه وجه کنید. بر اساس ماده ۱۹ قانون صدور چک، درصورتی‌که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادرکننده چک و صاحب امضاء متضامنا مسئول پرداخت وجه چک هستند و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن، علیه هر دو نفر صادر می‌شود.

پس اگر چک بلامحل از یک شرکت تجاری دارید، می‌توانید گواهی عدم پرداخت علیه شرکت و مدیر دریافت کنید و علیه هر دو اقدام قضایی کنید. دادگاه نیز در صورت درخواست علیه هر دو حکم صادر خواهد کرد. یعنی وجه چک را می‌توان تماما از اموال شرکت و یا مدیر صاحب امضاء، وصول کرد.

مسئولیت کیفری مدیران و شرکت تجاری

برای مطالبه وجه چک ممکن است از طریق حقوقی و مطالبه وجه اقدام کنید و یا از طریق شکایت کیفری اقدام نمایید. برای این که بتوان وجه چک را به صورت کیفری مطالبه کرد، باید قانون این حق را برای شما به رسمیت شناخته باشد. بر اساس ماده ۱۹ قانون صدور چک، امضاکننده چک مسئولیت کیفری خواهد داشت، مگر این که ثابت کند که عدم پرداخت، مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است. در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده، از نظر کیفری مسئول خواهد بود.

پس اگر مدیری چک را امضا کرد، می‌توان علیه او اقدام به شکایت کیفری و در ضمن مطالبه وجه کرد. البته مدیر نیز می‌تواند با اثبات این که عدم پرداخت در نتیجه اقدامات شرکت بوده است، خود را از مسئولیت کیفری مبرا کند.در این صورت تنها مسئولیت کیفری مدیر از بین خواهد رفت، اما مسئولیت مدنی او کماکان برقرار خواهد بود. یعنی حتی در صورت مبرا شدن از مسئولیت کیفری، به نحو حقوقی می‌توان وجه چک را از مدیر امضاکننده مطالبه کرد.

مسئولیت مدیران دارای حق امضا که چک را امضا نکرده‌اند

گفته شد که ممکن است علاوه بر مدیرعامل، برخی از مدیران هم دارای حق امضای اسناد تجاری باشند. ممکن است سوال پیش آید که اگر این مدیران دارای حق امضا، چک را امضا نکنند، آیا مسئولیتی خواهند داشت یا خیر؟ بر اساس قانون در صورتی مدیر دارای مسئولیت خواهد بود که چک را امضا کرده باشد. پس مدیری که حتی دارای حق امضا باشد، در این مورد مسئولیتی نخواهد داشت.

مراجعه به دایره اجرای ثبت در مورد چک‌های صادره توسط شرکت تجاری

در مورد چک‌ها علاوه بر شکایت کیفری و حقوقی، می‌توان با مراجعه به دوایر اجرای ثبت اقدام به مطالبه وجه چک کنند. اما در مورد چک‌های صادرده توسط شخص حقوقی آیا چنین کاری ممکن است یا خیر؟ بر اساس آیین‌نامه اجرایی مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا، در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب صادر شده باشد، صادر کننده چک و صاحب حساب متضامنا مسئول پرداخت وجه چک خواهند بود. گرچه این آیین‌نامه این امر را محدود به شخص حقیقی نکرده است، اما در عمل دوایر اجرای ثبت اقدام به صدور اجراییه علیه اشخاص حقوقی نمی‌کنند. در واقع برداشت ایشان از قانون این است که نمایندگی و وکالت، تنها در مواردی محقق است که صاحب حساب شخص حقیقی باشد.

سخن پایانی

مسئولیت هیئت مدیره و مدیرعامل را در صدور چک بررسی کردیم و دانستیم که ممکن است ایشان دارای مسئولیت کیفری یا حقوقی باشند. البته بهتر است با توجه به پیچیدگی و فراوانی مقررات در این حوزه، حتما از وجود متخصصین این امور استفاده کنید. اگر در این زمینه سوالی دارید، پیشنهاد می‌کنیم آن را با وکلای ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.