بسیار رخ داده که زندگی‌های مشترک در همان آغاز به جدایی ختم می‌شوند و طرفین ترجیح می‌دهند قبل از ورود کامل به زندگی، آن را بر هم زنند. برخی نیز با نگاهی خاص به ازدواج، مهریه را حق زن دانسته و حتی بدون وجود اختلاف یا قصدی برای طلاق، به دنبال اخذ آن هستند. در اینجا سوالی پیش می‌آید: حال که زندگی مشترک به طور رسمی آغاز نشده، آیا زن مستحق دریافت مهریه است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال و بررسی شرایط گرفتن مهریه در دوران عقد، با ما همراه باشید.
آنچه در عرف به عنوان دوران عقد مطرح است، دورانی است که با وقوع عقد ازدواج آغاز شده و تا زمانی که زن و شوهر در زیر یک سقف زندگی مشترک خود را آغاز کنند، ادامه می‌یابد. به این زمان، دوران عقد یا عقد بستگی گفته می‌شود.
دوران عقد را نباید با زمان نامزدی اشتباه گرفت. نامزدی تنها و صرفا وعده ازدواج محسوب شده و هیچ کس نمی‌تواند دیگری را مجبور به انجام ازدواج کند. اما در دوران عقد طرفین رسما زن و شوهر بوده و حقوق و تکالیف زوجیت بر عهده آن‌ها خواهد بود.
امکان گرفتن مهریه در دوران عقد وجود دارد؟
از زمانی که عقد ازدواج بین زن و شوهر اجرا می‌شود، زن مالک مهریه شده و می‌تواند آن را مطالبه کند. مگر اینکه مهریه عندالاستطاعه بوده یا دارای مهلت خاصی باشد. معمولا این کار در حالت عادی به دلایل عاطفی و اخلاقی صورت نمی‌گیرد و اگر شما به دنبال مطالبه مهریه خود هستید، حتما به عواقب عاطفی و اخلاقی این کار توجه کنید. طبیعی است که کسانی که قصد جدایی دارند حق گرفتن مهریه در دوران عقد را دارا خواهند بود. البته این امر با توجه به باکره بودن یا نبودن زن دارای احکامی است که بدان خواهیم پرداخت.
گرفتن مهریه در دوران عقد: باکره بودن دختر
گفتیم که مطالبه مهریه حق زن است. در دوران عقد معمولا زن دوشیزه است و بنابراین باید دید مطالبه مهریه به چه میزان مقدور است. در این مورد دو حالت ممکن است رخ دهد. گاه زن باکره، همراه با تقاضای طلاق در دوران عقد، مهریه را نیز مطالبه می‌کند و گاه بدون تقاضای طلاق، تنها خواهان مهریه است.
در حالت اول زن تنها می‌تواند نصف مهریه را مطالبه کند و نسبت به بیش از آن هیچ حقی ندارد. اما در حالت دوم زن می‌تواند تمام مهریه را مطالبه کند. البته اگر بعدا زن بخواهد طلاق بگیرد و کماکان باکره باشد، باید نصف آنچه که به عنوان مهریه از مرد گرفته را به مرد برگرداند. اما اگر پس از گرفتن تمام مهریه، زناشویی بین او و همسرش برقرار شد و سپس طلاق واقع شد، تمام مهریه برای زن خواهد بود.
گرفتن مهریه در دوران عقد: باکره نبودن دختر
اگر زن در زمان عقد یا پس از عقد دیگر باکره نباشد، می‌تواند تمام مهریه را مطالبه کند و دیگر فرقی بین دوران عقد و غیرعقد یا مطالبه مهریه همراه طلاق یا به طور مستقل نخواهد بود.
گرفتن مهریه در دوران نامزدی
همانطور که گفتیم، دوران نامزدی با دوران عقد بستگی متفاوت است و نامزدی صرفا وعده نکاح است و آثار نکاح از جمله مهریه را ندارد. بنابراین ممکن است در دوران نامزدی بر مقدار مهریه نیز توافق شده باشد، اما چون هنوز عقد ازدواج صورت نگرفته، مهریه نیز در هیچ صورتی به زن تعلق نخواهد گرفت.
گرفتن مهریه در دوران عقد در صورت فسخ نکاح
یکی از اسباب انحلال نکاح، فسخ نکاح است که امری متفاوت از طلاق است. ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، بیان می دارد: «هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی، به جهتی فسخ شود، زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.» بنابراین، چنانچه نکاح در دوران عقد که آمیزش جنسی بین زن و شوهر انجام نگرفته، به واسطه عنن فسخ شود، زوجه باکره، مستحق نیمی از مهریه است، اما در صورت فسخ نکاح به هر علتی غیر از عنن، زن باکره مهریه‌ای نخواهد داشت.
اما اگر ازدواج پس از نزدیکی بین زن و شوهر به هر علتی فسخ شود، بر اساس مفهوم ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، زن مستحق تمام مهریه خواهد بود.
مهرالمثل چیست؟
آنچه در عرف متدوال است این است که زن و مرد قبل از وقوع عقد نکاح، میزان مهریه را مشخص می‌کنند که به این مهریه در اصطلاح مهرالمسمی گفته می‌شود. اما گاه عقد ازدواج بدون تعیین مهریه واقع می‌شود که این عقد صحیح است و در شرایطی خاص، مهریه ای بر اساس ویژگی‌های زن در نظر گرفته می‌شود که در اصطلاح مهرالمثل نام دارد و زن مستحق آن خواهد بود.
بر اساس ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی، برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود. بنابراین سطح تحصیلات، موقعیت شغلی، موقعیت خانوادگی و … زن در تعیین مهرالمثل دخیل خواهد بود.
اما این مهریه در چه مواردی به کار می‌رود؟ در این موارد زن مستحق مهرالمثل خواهد بود:
- مهرالمسمی مجهول بوده یا مالیت نداشته باشد؛
- نزدیکی بین زوجین؛
- بدون تعیین مهریه نکاح واقع شود و قبل از تعیین مهریه بین زن و شوهر نزدیکی واقع شود؛
- در صورت باطل بودن نکاح و جهل زن به این بطلان و وقوع نزدیکی بین زن و شوهر.
سخن پایانی
در پایان باید گفت که اخذ مهریه گرچه حق زن است اما مطالبه آن با ملاحظات عاطفی و اخلاقی باید صورت بگیرد. همچنین اگر در دوران عقد زن باکره باشد و طلاق واقع شود نیاز به نگه داشتن عده نبود و زن با گواهی بکارت می‌تواند اقدام به حذف نام همسر سابق از شناسنامه کند. با توجه به پیچیدگی قوانین در حوزه خانواده بهتر است برای گرفتن مهریه در دوران عقد، با وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو مشورت کنید.