حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

حقوق از کار افتادگی یکی از راهکارهای قانون برای تامین خاطر نیروی کار در کشور است که دارای قوانین و قواعد خاصی است. فردی که به عنوان نیروی کار در یک کارگاه مشغول به کار می‌شود، ممکن است در معرض آسیب‌های جسمی قرار بگیرد و به طور موقت یا همیشگی توان کار کردن خود را از دست بدهد. طبیعی است که خطراتی که نیروی کار را تهدید می‌کند، در برابر منافعی که توسط او برای جامعه محقق می‌شود، باید مورد تضمین بیمه‌های تامین اجتماعی قرار بگیرد تا نیروی کار با خیالی آسوده اقدام به فعالیت کند.

این امر جلوه‌های مختلفی مانند بیمه بیکاری، بیمه و مرخصی زایمان، بیمه درمانی و … پیدا می‌کند. نوعی از این بیمه که در صورت از دست دادن توان کار نیروی کار باید مورد توجه قرار گیرد، بیمه از کار افتادگی است. در این مقاله با ما همراه باشید تا در مورد بیمه و حقوق از کار افتادگی و شرایط آن قدری بیشتر سخن بگوییم.

قانون حقوق از کار افتادگی چیست؟

بر اساس قانون، چنانچه کارگر به هر دلیل توانایی خود را به صورت کلی یا جزئی از دست دهد، بسته به میزان کاهش توانایی‌اش در دسته‌بندی‌های مختلفی از لحاظ میزان آسیب قرار می‌گیرد. در برخی موارد چنانچه کاهش توانایی کارگر ناشی از کار باشد، مورد حمایت بیمه تأمین اجتماعی خواهد بود و چنانچه این کاهش توانایی مربوط به دلیلی غیر از کار باشد، مورد حمایت بیمه تأمین اجتماعی نخواهد بود.

این امر در قانون اساسی و قوانین تامین اجتماعی و کار بازتاب و نمود دارد. بر این اساس، تامین اجتماعی حق تمام افراد جامعه بوده و دولت موظف به انجام امور مربوط به آن است. همچنین درصورتی‌که نیروی کار در اثر کاری که انجام می‌دهد، توانایی خود را در کار از دست دهد، مستحق حمایت قانونی خواهد بود. این حمایت به شکل پرداخت مستمری در قانون جلوه یافته است.

اقسام از کار افتادگی

از کار افتادگی نیروی کار ممکن است به سه شکل باشد:

1. از کار افتادگی کلی: بر اساس بند ۱۳ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، از کار افتادگی کلی عبارت است از کاهش قدرت کار بیمه‌شده به نحوی که نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری، بیش از یک سوم از درآمد قبلی خود را به دست آورد. در چنین مواردی مطابق با ماده ۷۰ قانون تأمین اجتماعی، به تشخیص کمیسیون پزشکی باید درجه کاهش قدرت کار بیمه‌شده ۶۶ درصد و بیشتر باشد. به عبارت دیگر، کارگر در این نوع از کار افتادگی دو سوم نیروی کار خود را از دست می‌دهد، به‌طوری‌که نمی‌تواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری، بیش از یک سوم درآمد قبلی خود را به دست آورد. پس با ایجاد این نوع از کار افتادگی، رابطه کارگر و کارفرما خاتمه پیدا‌ می‌کند و کارگر، دیگر قادر نیست به کار خود ادامه دهد.
2. از کار افتادگی جزئی: بر اساس بند ۱۴ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، از کار افتادگی جزئی عبارت است از کاهش قدرت کار بیمه‌شده به نحوی که با اشتغال به کار سابق یا کار دیگر، فقط قسمتی از درآمد خود را به دست آورد. در چنین مواردی به تشخیص کمیسیون پزشکی، باید میزان کاهش قدرت کار بیمه‌شده بین ۳۳ تا ۶۶ درصد باشد و باید این نوع از کار افتادگی به علت حادثه ناشی از کار باشد. بنابراین فقط از کار افتادگی جزئی در اثر حادثه ناشی از کار، مشمول حمایت بیمه تامین اجتماعی است و درصورتی‌که ناشی از حادثه خارجی یا بیماری، اعم از حرفه‌ای یا غیرحرفه‌ای باشد، شامل این قانون نمی‌شود.
3. غرامت مقطوع نقص عضو: طبق بند ۱۷ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی: «غرامت مقطوع نقص عضو مبلغی است که بطور یک‌جا برای جبران نقص عضو یا جبران تقلیل درآمد بیمه‌شده به شخص او داده می شود.» مطابق بند ج ماده ۷۵ قانون تأمین اجتماعی، اگر درجه کاهش قدرت کار بیمه‌شده به تشخیص کمیسیون پزشکی، بین ۱۰ تا ۳۳ درصد و دلیل آن حادثه ناشی از کار باشد، بیمه‌شده استحقاق دریافت غرامت نقص مقطوع را خواهد داشت و میزان آن عبارت است از ۳۶ برابر مستمری استحقاقی مقرر در بند الف ماده ۷۰ قانون تأمین اجتماعی ضرب در درصد از کار افتادگی.

عوامل ایجاد از کار افتادگی

کارگر ممکن است بر اثر بیماری (عادی یا حرفه‌ای) یا حادثه (حوادث ناشی از کار یا غیرناشی از کار)، امکان ادامه فعالیت خود را به صورت موقت یا دائم از دست بدهد.

1. بیماری: طبق بند ۷ ماده ۲ قانون: «بیماری وضع غیرعادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت در اشتغال به کار می شود یا این که موجب هر دو مورد در آن واحد می شود.» بیماری خود بر دو قسم است: گاهی بیماری عادی است؛ مانند این که هر شخصی دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌شود. اما بیماری حرفه‌ای یا همان شغلی در واقع نوعی از بیماری است که به واسطه محیط شغلی برای کارگران ایجاد می‌شود. به عنوان مثال، کاگران کارخانه مواد شیمیایی ممکن است با نوعی از بیماری‌های ریوی روبرو شوند که این امر به دلیل محیط خاص کاری ایشان است.
2. حادثه: طبق بند ۸ ماده ۲ قانون: «حادثه از لحاظ این قانون اتفاقی پیش‌بینی‌نشده است که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدمه بر جسم یا روان فرد بیمه‌شده می‌شود.»

بر اساس ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار، حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد.‌ مقصود از «حین انجام وظیفه»، تمام اوقاتی است که بیمه‌شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور‌ کارفرما در خارج از محوطه کارگاه، عهده‌دار انجام مأموریتی باشد.‌

مدت زمان مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه، جزء اوقات انجام ‌وظیفه محسوب می‌شود، مشروط بر این که حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.‌ حوادثی که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد نیز حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود. طبیعی است که هر حادثه‌ای غیر از این برای کارگر رخ دهد، حادثه غیرناشی از کار خواهد بود.

غرامت دستمزد برای از کار افتادگی ناشی از بیماری

بر اساس قانون، غرامت دستمزد به وجهی اطلاق می‌شود که در ایام بارداری، بیماری و عدم توانایی موقت، اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق به حکم ‌این قانون و به جای مزد یا حقوق، به بیمه‌شده پرداخت می‌شود. بیمه‌شدگانی که تحت معالجه و یا درمان‌های توان‌‌بخشی قرار می‌گیرند و بنا به تشخیص سازمان تأمین خدمات درمانی، موقتاً قادر به کار‌ نیستند، به شرط عدم اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، با رعایت شرایط زیر، استحقاق دریافت غرامت دستمزد را خواهند داشت:

• بیمه‌شده بر اثر حوادث ناشی از کار و غیرناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌‌ای تحت درمان قرار گرفته باشد؛
• درصورتی‌که بیمه‌شده به سبب بیماری و طبق گواهی پزشک، احتیاج به استراحت مطلق یا بستری شدن داشته باشد و در تاریخ اعلام ‌بیماری، مشغول به کار بوده و یا در مرخصی استحقاقی باشد.

باید توجه داشت که غرامت دستمزد با حقوق از کار افتادگی تفاوت دارد و زمانی پرداخت می‌شود که هنوز از کار افتادگی کارگر تایید نشده است.

نحوه محاسبه حقوق از کار افتادگی

بیمه‌شدگانی که مشکل جسمی آنها طبق نظر پزشک معالج، غیرقابل علاج تشخیص داده شود، پس از انجام خدمات توان‌‌بخشی و اعلام نتیجه توان ‌بخشی ‌یا اشتغال، چنانچه طبق نظر کمیسیون‌های پزشکی مذکور در ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی، توانایی خود را کاملا یا بعضاً از دست داده باشند، مستحق دریافت حقوق از کار افتادگی هستند. مبلغ این مستمری متناسب با نوع از کارافتادگی کارگر محاسبه می‌شود که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

حقوق از کار افتادگی کلی

بیمه‌شده‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری حرفه‌ای از کار افتاده کلی شناخته شود، بدون در نظر گرفتن مدت پرداخت حق بیمه، ‌استحقاق دریافت حقوق از کار افتادگی ناشی از کار را خواهد داشت.

میزان حقوق از کار افتادگی کلی ناشی از کار عبارت است از یک سی‌ام مزد یا حقوق متوسط بیمه‌شده، ضرب در سنوات‌ پرداخت حق بیمه، مشروط بر این که این مبلغ از پنجاه درصد مزد یا حقوق متوسط ماهانه او کمتر و از صد درصد آن بیشتر نباشد.‌ در مورد بیمه‌شدگانی که دارای همسر بوده یا فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل دارند و مستمری استحقاقی آنها از شصت درصد مزد یا حقوق‌ متوسط آنها کمتر است، علاوه بر آن معادل ده درصد مستمری استحقاقی به عنوان کمک، مشروط بر آن که جمع مستمری و کمک از ۶۰% تجاوز نکند‌، پرداخت خواهد شد.

به عنوان مثال اگر کسی ۲۰ سال سنوات پرداخت حق بیمه داشته باشد و متوسط حقوق او ۶ میلیون تومان باشد، ماهانه ۴ میلیون تومان به عنوان حقوق از کار افتادگی دریافت خواهد کرد.

حقوق از کار افتادگی جزئی

به بیمه‌شده‌‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار بین ۳۳ تا ۶۶ درصد توانایی کار خود را از دست داده باشد، حقوق ‌از کار افتادگی جزئی ناشی از کار پرداخت خواهد شد. ‌میزان مستمری عبارت است از حاصل ضرب درصد از کار افتادگی در مبلغ حقوق از کار افتادگی کلی استحقاقی که در بالا بیان شد. در مثال بالا، اگر از کار افتادگی کارگر، ۴۰ درصد باشد، میزان مستمری او ۴۰ درصد از مبلغ ۴ میلیون تومان خواهد بود که معادل یک میلیون و ششصد هزار تومان است.

غرامت نقص عضو

بیمه‌شده‌‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار بین ۱۰ تا ۳۳ درصد توانایی کار خود را از دست داده باشد، استحقاق دریافت غرامت نقص ‌عضو را خواهد داشت. میزان این غرامت عبارت است از ۳۶ برابر حقوق از کار افتادگی کلی ضرب در درصد از کار افتادگی. در مثال بالا اگر میزان نقص عضو ۲۰ درصد باشد، میزان غرامت عبارت است از ۲۰ درصد ۱۴۴ میلیون تومان یا همان ۲۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان.

حقوق از کار افتادگی حوادث غیرناشی از کار و بیماری

در مورد بیماری حرفه‌ای و حوادث ناشی از کار طبق ماده ۷۱ قانون تأمین اجتماعی، مدت پرداخت حق بیمه ملاک عمل نبوده و به کارگر مستمری تعلق خواهد گرفت. اما در مورد حوادث غیرناشی از کار و بیماری، بیمه‌شده‌‌ای که ظرف ده سال قبل از وقوع حادثه غیرناشی از کار یا ابتلاء به بیماری، حداقل حق بیمه یک سال کار را که متضمن حق بیمه ‌نود روز کار ظرف یک سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری منجر به از کار افتادگی باشد، پرداخت نموده باشد، در صورت از کار افتادگی کلی حق استفاده از‌ حقوق از کار افتادگی کلی غیرناشی از کار ماهانه را خواهد داشت.

اشتغال بعد از از کار افتادگی

طبق قانون تأمین‌ اجتماعی، درصورتی‌که میزان از کار افتادگی بیمه‌شده به سبب وقوع حادثه ناشی از کار بین ۳۳ تا ۶۶ درصد باشد و فرد حقوق از کار افتادگی جزئی دریافت کند، اشتغال به ‌کار مجدد وی بلامانع است. اما درصورتی‌که فرد حقوق از کار افتادگی کلی دریافت کند، نمی‌تواند همزمان با دریافت حقوق از کار افتادگی کلی، اشتغال مجدد داشته باشد. بدیهی است در صورت اشتغال به کار مجدد، پرداخت مستمری مربوطه متوقف و برقراری مجدد آن منوط به تأیید مجدد از کار افتادگی توسط کمیسیون پزشکی است.

تفاوت از کار افتادگی جزئی و کلی

همانطور که در بالا گفته شد، تفاوت از کار افتادگی کلی و جزئی در میزان از دست دادن توانایی فرد در انجام کار است. اگر فرد بین ۳۳ تا ۶۶ درصد از توانایی کار خود را از دست داده باشد، از کار افتادگی جزئی و اگر بیش از ۶۶ درصد را از دست داده باشد، از کار افتادگی کلی خواهد بود. همچنین نحوه محاسبه مستمری در این دو مورد با هم متفاوت است.

شرایط دریافت حقوق از کار افتادگی چیست؟

فرد بیمه‌شده ابتدا باید تحت مداوای پزشک قرار بگیرد و مراحل درمانی او طی شود. در صورت عدم بهبودی، پزشک، وی را به کمیسیون پزشکی ارجاع می‌دهد. فرد با تکمیل فرم درخواست معرفی به کمیسیون پزشکی و ارائه مدارک خود، باید به یکی از شعب تامین اجتماعی مراجعه کند. شعبه مربوطه، پس از احراز هویت و بررسی وضعیت بیمه‌شده، مانند نوع بیمه، سابقه پرداخت بیمه، سوابق شرکت در کمیسیون‌های پزشکی، پرسش از پزشک مربوطه و مراکز درمانی و …، وی را به کمیسیون مربوطه پزشکی می‌فرستد. بیمه‌شده وظیفه دارد در روز و ساعت تعیین‌شده در محل کمیسیون حاضر شود.

کمیسیون پزشکی، بیمه‌شده را معاینه کرده و طبق قانون، درصد از کار افتادگی او (کلی، جزئی و غرامت مقطوع نقص عضو) را مشخص کرده و در همان روز به بیمه‌شده ابلاغ می‌کند. اگر بیمه‌شده نسبت به رای صادره معترض باشد، می‌تواند طی مدت یک ماه اعتراض خود را به صورت مکتوب به شعبه تامین اجتماعی مذکور اعلام کند. اگر آراء کمسیون پزشکی، جهت ادامه درمان صادر شده باشد، قابل اعتراض نخواهد بود. اعتراض بیمه‌شده به همراه مدارک لازم، توسط شعبه تامین اجتماعی، به کمیسیون تجدید نظر ارسال می‌شود. آراء این کمیسیون قطعی است و نمی‌توان به آن اعتراض کرد.

تفاوت از کار افتادگی و بازنشستگی

باید توجه داشت که از کار افتادگی و بازنشستگی دو امر متفاوت از هم هستند. قانون افراد را بعد از سنی خاص بازنشسته می‌کند. یعنی افراد تا به سن مشخص‌شده در قانون نرسند، نمی‌توانند از مزایای بازنشستگی بهره ببرند. پس ممکن است یک فرد بازنشسته از نظر توانایی جسمی در شرایط مناسبی باشد. شرایط از کار افتادگی کاملا متفاوت با شرایط بازنشستگی است. برای از کار افتادگی شرط سنی تعیین نشده و افراد بیمه‌شده می‌توانند در هر سنی حقوق از کار افتادگی دریافت کنند. بازنشستگی یک حق قانونی برای تمامی بیمه‌شدگان است و پس از رسیدن به یک سن قانونی، مشمول دریافت آن می‌شوند.

مرجع تشخیص ازکارافتادگی

طبق ماده ۷۰ قانون تأمین اجتماعی، مرجع تشخیص از کار افتادگی، کمیسیون‌های پزشکی مذکور در ماده ۹۱ قانون هستند. یعنی اگر پزشک معالج پس از انجام خدمات توان‌بخشی و درمان، فرد بیمه‌شده را غیرقابل علاج تشخیص دهد، این امر را گواهی می‌‌کند و سپس کمیسیون‌های پزشکی بر اساس آن اعلام نظر و اقدام به صدور رأی می‌کنند.

در ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی، جایگاه کمیسیون‌های پزشکی مشخص و مقرر شده است:‌ «برای تعیین میزان از کار افتادگی جسمی و روحی بیمه‌شدگان و افراد خانواده آنها، کمیسیون‌های بدوی و تجدیدنظر پزشکی تشکیل خواهد شد. ترتیب تشکیل و تعیین اعضا و ترتیب رسیدگی و صدور رأی بر اساس جدول میزان از کار افتادگی، طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب شورای‌ عالی رسیده است.»

آخرین آیین‌نامه در تاریخ ۱۳۶۶/۰۳/۰۶ به تصویب شورای‌عالی تأمین اجتماعی رسیده که در تاریخ ۱۳۷۱/۰۵/۱۹ اصلاحاتی در آن اعمال شده است. این آیین‌نامه که مشتمل بر ۱۲ ماده و ۷ تبصره است، در یکصد و هشتاد و ششمین جلسه شورای عالی مورخ ۱۳۶۶/۰۶/۰۶ تصویب شده و به مرحله اجرا درآمده است. طبق ماده یک آیین‌نامه اجرایی مذکور، تشکیل کمیسیون‌های پزشکی بدوی و تجدیدنظر، به عهده سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود .

بر حسب فراهم بودن امکانات در یکی از واحدهای سازمان و یا یکی از مراکز درمانی مشخص‌شده توسط سازمان تامین اجتماعی، این کمیسیون‌ها طبق ماده ۲ این آیین‌نامه باید تشکیل گردند. چنانچه امکان تشکیل کمیسیون‌های پزشکی بدوی و تجدیدنظر با توجه به شرایط مندرج در این آیین نامه فراهم نباشد، لازم است سازمان فرد بیمه‌شده را به یکی از نزدیکترین کمیسیون‌های متشکله در سایر شهرستانها معرفی کند. (ماده ۳)

نحوه درخواست دریافت حقوق از کار افتادگی

برای بهره‌مندی از حقوق و شرایط از کار افتادگی تامین اجتماعی، مدارک و گواهی شما باید توسط پزشک معالج، تامین اجتماعی و کمیسیون پزشکی مورد تأیید قرار بگیرد. این مراحل به ترتیب زیر است:

• ارائه گواهی پزشک معالج و مدارک درمانی بیمه‌شده به شعبه‌ بیمه تامین اجتماعی؛
• تأیید مدارک از سوی تامین اجتماعی و ارجاع مجدد بیمه‌شده به پزشک معالج؛
• تأیید مجدد بیماری و مدارک توسط پزشک معالج و معرفی بیمه‌شده به کمیسیون پزشکی؛
• اختصاص نوبت به بیمه‌شده برای حضور در کمیسیون پزشکی؛
• بررسی و تعیین میزان و نوع از کار افتادگی جسمی و یا روحی بیمه‌شده در کمیسیون‌های پزشکی؛
• ابلاغ رأی کمیسیون بدوی پس از صدور در همان روز.

مدارک لازم برای دریافت حقوق از کار افتادگی

درصورتی‌که از کار افتادگی فرد توسط کمیسیون تأیید شد، وی باید مدارک زیر را برای برقراری مستمری به شعبه تامین اجتماعی خود ارائه کند:

• نظر کمیسیون‌های پزشکی بدوی یا تجدیدنظر؛
• تصویر شناسنامه بیمه‌شده و افراد تحت تکفل وی؛
• کارت ملی؛
• تصویر سند ازدواج.

حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

قانون مربوط به تعیین حقوق از کار افتادگی در سال ۱۴۰۲ هیچگونه تغییری نداشته است. بنابراین مبلغ آن طبق مواردی که پیش‌تر گفته شد، محاسبه می‌شود.

سخن پایانی

قانون برای حمایت از کارگران در راستای حقوق انسانی ایشان و ارج نهادن به کار، برای کارگرانی که در اثر کار دچار از کار افتادگی شوند، حقوق و مزایایی مانند حقوق از کار افتادگی تعیین کرده است که در بالا به برخی از قوانین آن اشاره شد. البته قوانین کار بسیار پیچیده و دارای جزئیات بسیار است که برای آگاهی از آنها در هر مورد بهتر است به وکیل خبره در این زمینه مراجعه کرد. اگر شما نیز در این مورد سوالی دارید، بهتر است آن را با وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.

سوالات متداول