ممنوعیت ازدواج؛ ازدواج با چه کسانی ممنوع است؟

در ادیان، جوامع و فرهنگ‌های متنوع، افراد در انتخاب همسر دارای محدودیت‌هایی هستند که باید آنها را رعایت کنند. مثلا ازدواج با محارم در برخی فرهنگ‌ها ممکن است پذیرفته شده باشد، اما در بسیاری از فرهنگ‌ها این امر مذموم و ناپسند است. ممنوعیت ازدواج بین افراد یکی از موارد مهم است که در این مطلب به نکات حقوقی آن می‌پردازیم.

انواع ازدواج‌های ممنوعه

ممنوعیت ازدواج برای افرد در چند دسته تعریف می‌شود:

1. ازدواج با برخی از محارم نسبی. البته تفاوتی نمی‌کند که این نسبت به واسطه ازدواج ایجاد شده باشد یا به واسطه نزدیکی از روی شبهه و یا حتی زنا. مثلا اگر فرد تصور کند که ازدواج با برادرزاده زنش، بدون نیاز به اذن زنش ممکن است و زن نیز بعدا اذن ندهد.

• نکاح با پدر و اجداد و با مادر و جدات هر قدر که بالا برود؛
• نکاح با اولاد هر قدر که پایین برود؛
• نکاح با برادر و خواهر و اولاد آن‌ها تا هر قدر که پایین برود؛
• نکاح با عمه، خاله، دایی و عموی خود و عمات و خالات پدر و مادر و اجداد و جدات.

۲. ازدواج با برخی از محارم رضاعی. قرابت رضاعی یا قرابتی که ناشی از شیرخوردن است، از جهت ممنوعیت ازدواج مانند قرابت نسبی است. به عنوان مثال همانطور که ازدواج با مادر حقیقی انسان ممنوع است، ازدواج با مادر رضاعی نیز ممنوع است. البته ایجاد قرابت رضاعی شرایط خاصی دارد:

• شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد.
• شیر مستقیما از پستان مکیده شده باشد.
• طفل لااقل یک شبانه روز و یا ۱۵ دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون این که در این بین غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.
• شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد.
• مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد. بنابراین اگر طفل در شبانه‌روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر‌زن دیگر بخورد، موجب حرمت نمی‌شود؛ اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و همچنین اگر یک زن یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک‌ را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد، آن پسر و یا آن دختر برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آن‌ها از این حیث ممنوع نیست.

۳. ازدواج با برخی افراد به واسطه قرابت سببی و ازدواج‌. باید توجه داشت که نزدیکی به شبهه یا زنا نیز از جهت جاری کردن احکام ممنوعیت ازدواج، مانند ازدواج صحیح خواهد بود. یعنی اگر فردی با زنی زنا کند، دیگر نمی‌تواند با مادر یا دختر آن زن ازدواج کند. همچنین فرقی نمی‌کند که ازدواج دائم باشد یا موقت. همچنین باید دانست که این حرمت‌ها مانند قرابت نسبی، ابدی بوده و تحت هیچ شرایطی برداشته نخواهد شد.

• ازدواج با مادرزن و جدات مادرزن هرچقدر بالا برود اعم از نسبی و رضاعی.
• بین مرد و زنی که سابقا زن پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از نوادگان او بوده است، هر چند قرابت رضاعی باشد.
• بین مرد با اناث از اولاد زن از هر درجه که باشد ولو رضاعی مشروط بر اینکه بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد.

۴. دلایل متفرقه که در تیترهای بعد به آنها اشاره خواهد شد.

ممنوعیت‌‌های مشروط در ازدواج

ممنوعیت ازدواج در برخی موارد موقتی یا مشروط است.

1. ممنوعیت ازدواج با دو خواهر به شکل همزمان. این ممنوعیت پس از جدایی از یک خواهر و پایان یافتن عده او برداشته شده و مرد می‌تواند با خواهر همسر سابقش ازدواج کند.
2. ممنوعیت ازدواج با برادرزاده یا خواهرزاده زن. این ازدواج مشروط به اذن زن بوده و اگر زن اذن ندهد این ازدواج باطل است. البته اگر زن پس از اطلاع به این امر رضایت دهد، ازدواج صحیح خواهد بود. همچنین ازدواج با خاله یا عمه زن نیاز به اذن او ندارد.
3. نکاح زن مسلمان با غیرمسلمان جایز نیست. بنابراین اگر فرد تغییر دین دهد می‌تواند با زن مسلمان ازدواج کند.
4. ازدواج زن ایرانی با تبعه‌ی خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه‌ی مخصوص از طرف دولت است.
5. زنی که سه مرتبه متوالی زوجه‌ی یک نفر بوده و مطلقه شده بر آن مرد حرام می‌شود مگر این که به عقد دائم به زوجیت مرد دیگری در آمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه‌ی طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد.
6. دولت می‌تواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مأمورین رسمی و محصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجه باشد موکول به اجازه‌ی مخصوص نماید.(مانند برخی از کارکنان دیپلماتیک)

ممنوعیت‌های ابدی ازدواج

برخی از کارها سبب می‌شود که زن و مرد بر همدیگر، تا ابد حرام شوند و ممنوعیت ازدواج آنها همیشگی باشد. یعنی در ابتدا زن و مرد می‌توانند تحت شرایطی با هم ازدواج کنند. اما به واسطه اموری دیگر این امکان نخواهد بود. این امر با حرمت ازدواج با محارم نسبی قدری تفاوت دارد. به این معنا که در حرمت به قرابت نسبی اشخاص از ابتدا بر یکدیگر حرام بوده و تا ابد نیز حرام باقی خواهند ماند. اما در اینجا زن و مرد ابتدا بر هم حرام نبوده ولی بعدا تا ابد بر هم حرام می‌شوند.

1. هر کس زن شوهردار را با علم به وجود علقه‌ی زوجیت و حرمت نکاح و یا زنی را که در عده طلاق یا در عده وفات است با علم به عده و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل و آن زن مطلقاٌ بر آن شخص حرام ابدی می‌شود.
2. حکم مذکور فوق در موردی نیز جاری است که عقد از روی جهل به تمام یا یکی از امور فوق بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد. در صورت جهل و عدم وقوع نزدیکی عقد باطل ولی حرمت ابدی حاصل نمی‌شود. یعنی پس از رفع مانع (مانند اتمام عده) مجدد می‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند.
3. عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است.
4. زنای با زن شوهردار یا زنی که در عده‌ی رجعیه است موجب حرمت ابدی است.
5. اگر کسی با پسری لواط کند نمی‌تواند با مادر یا خواهر یا دختر او را ازدواج کند.
6. زن هر شخصی که به نه طلاق که شش تای آن‌ها عدی است مطلقه شده باشد بر آن شخص حرام ابدی می‌شود.
7. جدایی‌ای که با لعان حاصل می‌شود موجب حرمت ابدی است.

سخن پایانی

ازدواج امری مهم است که عدم آگاهی به قواعد و قوانین آن ممکن است نتایج نامطلوبی در پی داشته باشد. بنابراین بهتر است قبل از اقدام در مورد مواردی مانند ممنوعیت ازدواج با افراد مختلف، اطلاعات کافی کسب کنید. توصیه ما به شما این است که درصورتیکه نیاز به مشاوره در مورد مسایل حقوقی ازدواج دارید، حتما از خدمات مشاوران و وکلای ما در پلتفرم حقوقی ترازو بهره‌مند شوید.

سوالات متداول