معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور، در اظهاراتی جدید به تشریح مفهوم قصور و تقصیر پزشکی و تفاوت آنها با تخلفات انتظامی پرداخته است. به گفته‌ی دکتر «بابک سلحشور» به‌کار بردن واژه «قصور پزشکی» منوط به وجود رابطه درمانی میان بیمار و پزشک است؛ در حقیقت فقط در صورتی می‌توان پزشک را مقصر دانست که بیمار به‌طور رسمی تحت درمان او قرار گرفته و پزشک وظیفه مراقبت از او را پذیرفته باشد.
تعریف قصور و تقصیر پزشکی
در مجموعه قوانین ایران، قصور پزشکی زمانی محرز می‌شود که پزشک به علت بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، نداشتن مهارت یا عدم رعایت قواعد کاری خود، باعث ایجاد آسیب یا مرگ بیمار شود. در حقیقت قصور پزشکی اشتباهی است که برخلاف استانداردهای حرفه‌ای رخ می‌دهد و نتیجه‌ی آن ضرر جسمی یا جانی برای بیمار است.
در مقابل، تخلفات انتظامی حوزه پزشکی به رفتارهایی گفته می‌شود که اگرچه ممکن است آسیبی به بیمار وارد نکند، اما با شأن حرفه پزشکی در تضاد است؛ مانند رفتار غیرمحترمانه با بیمار یا افشای اسرار پزشکی او.
مهم‌ترین علل شکایت بیماران از پزشکان
به گفته‌ی دکتر سلحشور، نارضایتی بیماران از رفتارهای پزشک شامل بی‌توجهی، بی‌احترامی یا عدم اطلاع‌رسانی کافی درباره روند درمان و عوارض آن از بیشتری علت های شکایت از پزشکان است. عوامل بعدی به ترتیب شامل این موارد است:
- ندادن آگاهی لازم به بیمار درباره خطرات درمان
- مشکلات مالی و اختلاف بر سر هزینه‌ها
- دخالت و تحریک سایر همکاران یا مراکز درمانی
- عدم تکمیل دقیق پرونده و بی‌دقتی در شرح حال بیمار
- قصور در مراقبت‌های بعد از عمل جراحی
مسئولیت قانونی پزشک
طبق نظر کارشناسان پزشکی قانونی و حقوقدانان حوزه سلامت، مسئولیت پزشک با انجام عمل جراحی یا درمان تمام نمی‌شود. پزشک موظف است تا بهبود کامل بیمار، اوضاع او را پیگیری کند و در دسترس باشد.
مجازات قصور پزشکی در قانون
مطابق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، اگر پزشک بدون اخذ رضایت از بیمار یا با بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی سبب آسیب یا فوت بیمار شود، ضامن دیه و در مواردی مشمول مجازات کیفری محسوب می‌شود. در صورت احراز تقصیر، پزشک ممکن است به پرداخت دیه، حبس تعزیری تعلیق یا لغو پروانه طبابت از سوی نظام پزشکی محکوم شود.
رشته‌های پرشکایت در پزشکی
به گفته دکتر سلحشور آمارها نشان می‌دهد بیشترین پرونده‌های قصور پزشکی مربوط به رشته‌های زنان و زایمان، دندانپزشکی، جراحی عمومی، بیهوشی، جراحی پلاستیک و زیبایی و جراحی مغز و اعصاب هستند.
جمع‌بندی
قصور پزشکی تنها نتیجه اشتباه علمی نیست، بلکه بیشتر مواقع از ضعف ارتباط، کمبود اطلاع‌رسانی یا بی‌توجهی به اصول اخلاق حرفه‌ای ناشی می‌شود. آگاهی پزشکان از مسئولیت قانونی خود، مستندسازی دقیق پرونده‌ها و گفت‌وگوی صادقانه با بیمار، از عوامل اصلی برای کاهش شکایت و حفظ اعتماد عمومی به جامعه پزشکی است. همراهی و مشاوره با یک وکیل در کنار طبابت، می‌تواند بسیاری از مشکلات جامعه پزشکی را کاهش دهد و آنها را از حقوق متقابل خود و بیماران‌شان آگاه سازد. مشاوره با وکلای پلتفرم حقوقی ترازو می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات حرفه‌ای متخصصان علوم پزشکی جلوگیری کند.