مشاغل سخت و زیان آور
مشاغل سخت و زیان آور به دلیل این که فشار بیشتری به نیروی کار می‌آورند، نیازمند حمایت بیشتری نسبت به مشاغل عادی خواهند بود. در هر جامعه‌ای، مشاغلی وجود دارد که فرد با انجام آنها نسبت به افراد عادی، زودتر دچار فرسایش خواهد شد. به همین دلیل طبیعی است که قانون‌گذار باید از این قشر حمایت بیشتری داشته باشد تا اینگونه مشاغل بدون متصدی نمانند. این مشاغل در زمینه بازنشستگی و برخی موارد دیگر، دارای قوانین ویژه‌ای هستند که در این مطلب به بررسی آنها می‌پردازیم.
مشاغل سخت و زیان آور چیست؟
در تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، مشاغل سخت و زیان آور اینگونه تعریف شده‌اند: «کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و بتوان با به‌کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره، صفت سخت و زیان آور بودن را از آن مشاغل کاهش یا حذف نمود.»
همچنین در ماده ۱ آییننامه مشاغل سخت، کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می شود، که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد. مشاغل سخت و زیان آور موضوع این ماده به دو گروه تقسیم می شوند:
- مشاغلی که صفت سخت و زیان آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد، اما می‌توان با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما، سختی و زیان آوری آنها را حذف کرد؛
- مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان آوری آنها کاهش یافته ولی کماکان سخت و زیان آوری آنها حفظ میشود.
برای مثال، کار با مواد شیمیایی می‌تواند در دسته نخست قرار بگیرد. زیرا با وجود تجهیزات مناسب دیگر خطری فرد را تهدید نخواهد کرد. اما برخی مشاغل ماهیتا دارای سختی و مخاطرات بوده و حتی در صورت تامین تجهیزات باز هم سخت به حساب خواهند آمد، مانند کار در معادن.
تشخیص مشاغل سخت و زیان آور
تعیین سخت و زیان آور بودن مشاغل و نوع آن، گروه «الف» و گروه «ب»، حسب درخواست کارگر، کارفرما، تشکل‌ها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی در هر کارگاه با بررسی سوابق، انجام بازدید و بررسی شرایط کار توسط کارشناسان بهداشت حرفه‌‌ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت کار و امور اجتماعی و با تأیید توسط کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی موضوع این آییننامه انجام میشود.
بنابراین افراد زیر می‌توانند بررسی سخت بودن یک شغل را از کمیتههای بدوی و تجدیدنظر تعیین مشاغل سخت را درخواست کنند:
- کارگر؛
- کارفرما؛
- وزرات بهداشت؛
- تشکل‌های کارگری و کارفرمایی؛
- وزارت کار و امور اجتماعی؛
- سازمان تامین اجتماعی
لیست مشاغل سخت و زیان آور
در لیست مشاغل سخت و زیان آور مصوب وزارت کار و بهداشت، ۱۱۰ شغل قرار می‌گیرند که این مشاغل، در گروه‌های زیر دسته‌بندی میشوند.
- الف) کار در معدن: معادن خواه تحت‌الارضی باشد یا سطح‌الارضی، مادامی که موجب شود کارگران در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج مشغول شوند، در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند؛
- ب) کار استخراج: مباشرت و نظارت کارگر در میله‌ها، راهروهای سرپوشیده و تونل‌های معدن، اعم از جدا کردن، منفجر کردن مواد، حمل مواد حاصل از انفجار، اداره کردن تاسیسات آب و برق در داخل معدن، به عنوان یکی از مشاغل سخت و زیان آور شناخته شده است؛
- ج) کار در مخازن سربسته: حفر قنات‌ها، چاه‌ها و فاضلاب‌ها به طور کلی از مشاغل سخت و زیان آور هستند؛
- د) کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب: به دو شرط این شغل، در لیست مشاغل سخت و زیان آور لحاظ میشود: مجاورت کارگر با بخارات زیان آور و حرارت و داشتن مسئولیت تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره‌ها؛
- ه) کارگران مشغول به کار در کارگاه‌هایی چون: سالامبورسازی، دباغی، روده پاک‌کنی در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند. همچنین کارگرانی که به طور مستمر در گندآب‌روها و مکان‌های جمع‌آوری، حمل و دفن زباله شهری مشغولند، هم در این دسته قرار دارند.
- و) کارگرهای مشغول به کار در دامداری‌ها و طیور: این کارگرها مسئولیت جمع‌آوری، انتقال و انبارکردن کود را به عهده دارند و شغل آنها در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرد.
- ز) کار در ارتفاع: کسانی که در ارتفاع بیش از ۵ متر از سطح زمین کار میکنند، مانند فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک‌های متحرک و دکل‌ها، در لیست اداره کار، شامل سختی کار میشوند.
- ح) کار بر روی دکل‌های برق: افرادی که بر خطوط و پست‌های انتقال برق فشار قوی کار میکنند، در شرایطی که فشار ۶۳ کیلو ولت و بالاتر باشد.
- ط) مشاغل مربوط به آسفالت خیابان‌ها: افرادی که به طور مداوم در مشاغلی مانند: پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن پاشی و مالچ پاشی کار میکنند، در یکی از مشاغل سخت اشتغال دارند.
- ی) مشاغل مربوط به جوشکاری: جوشکاری در مخازن از مشاغل سخت و زیان آور محسوب میشود.
- ک) کار با مواد رادیو اکتیو: در شرایطی که افراد کارشان با مواد رادیواکتیو باشد، به دلیل این که تماس مداوم با اشعه در فرد، بیماری ایجاد می‌کند، شغل آنها در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرد. برای مثال مشاغلی که در تماس مستقیم با رادیواکتیو و پرتوهای یون‌ساز هستند.
- ل) کار در محل‌های پرفشار: مشاغلی مانند، غواصی در عمق، به علت وجود فشار محیطی بیش از حد، در گروه مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند.
- م) کار در محیط‌های پر سر و صدا: اگر سر و صدای محیط کار به حدی زیاد باشد که، باعث بیماری‌های شنوایی و حتی ناشنوایی کارگر شود، آن شغل از مشاغل سخت و زیان آور محسوب میشود. البته باید تمام مقررات حفاظتی و ایمنی هم نتواند به حذف این خطرات کمک کند.
- ن) کار با مواد شیمیایی: اشتغال به کارهای زیر در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرد:
- کار در امور سم‌پاشی مزارع، باغات و اشجار؛
- ضدعفونی اماکن، طویله‌ها و آشیانه‌های مرغداری؛
- مجاورت مستقیم با سموم و حشره‌کش‌ها در هنگام تولید ترکیب مواد سمی
- س) کار در محیط پرارتعاش: اگر ارتعاش محیط، سلامتی کارگر را به خطر اندازد، در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرد.
- ع) کار در محیط‌های خاص، موارد زیر از مشاغل سخت و زیان آور هستند:
- شاغلین در ندامتگاه‌ها و زندان: به شرطی که مستقیما با زندانیان در ارتباط باشند.
- شاغلین در مراکز روان‌درمانی: به شرطی که مستقیما با بیماران روانی در ارتباط باشند.
- ف) کار در بعضی حوزه‌های پزشکی: برخی حوزه‌ها در پزشکی و پیراپزشکی در دسته مشاغل سخت و زیان آور هستند:
- هوشبری؛
- مامایی؛
- فوریت‌های پزشکی؛
- کارشناس علوم آزمایشگاهی؛
- تمام مشاغل زیرمجموعه موارد بالا
- ث) کار در حوزه‌های خاص: موارد زیر هم در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند:
- خبرنگاری؛
- آتش‌نشانی؛
- رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافران درون و برون شهری؛
- راهداران و رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها
مزایای مشاغل سخت و زیان آور
قانون برخی مزایا را برای مشاغل سخت در نظر گرفته است. از جمله این مزایا باید به امکان بازنشستگی بدون نیاز به سن خاص و بدون نیاز به سنوات حق بیمه اشاره کرد. همچنین قانون در مورد مرخصی مشاغل سخت، ساعت کاری و نیز ارجاع کار اضافی توسط کارفرما، قوانین خاصی برای اینگونه مشاغل در نظر دارد. در ادامه به این موارد اشاره خواهیم کرد.
بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور
برای بازنشستگی در مشاغل سخت، قانون تامین اجتماعی شرایطی را دز نظر گرفته است. در موارد عادی، برای بازنشستگی، باید سن خاص و میزان خاصی از حق بیمه وجود داشته باشد. در حالت عادی مردان با ۶۰ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه و زنان با ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه امکان بازنشستگی دارند. اما این محدودیت‌ها برای مشاغل سخت برداشته شده است. بر اساس قانون، در مشاغل سخت با پرداخت ۲۰ سال حق بیمه به صورت مستمر و یا ۲۵ سال بصورت متناوب بدون در نظر گرفتن سن، امکان بازنشستگی وجود خواهد داشت.
بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور بدون سنوات حق بیمه
گفته شد که قانون ۲۰ سال پرداخت حق بیمه به صورت مستمر و یا ۲۵ سال بصورت متناوب را در نظر گرفته است. اما آیا بدون این میزان سنوات می‌توان اقدام به بازنشستگی کرد؟ پاسخ مثبت است. در صورتی که بیمه‌شدگان موضوع مشاغل سخت، قبل از رسیدن به سابقه مقرر در قانون، دچار فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور شوند، با تأیید کمیسیون‌های پزشکی (موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی) با هر میزان سابقه خدمت از مزایای بازنشستگی برخوردار خواهند شد.
بازنشستگی افرادی که در مشاغل سخت و عادی دارای سابقه پرداخت حق بیمه هستند
تاکنون درباره بازنشستگی کسانی صحبت شد که در طول مدت کاری خود در مشاغل سخت مشغول به کار بوده‌اند. اما ممکن است این سوال پیش آید که اگر کسی مدتی در مشاغل عادی دارای سابقه بوده و مدتی نیز در مشاغل سخت کار کرده باشد، بازنشستگی او به چه صورت خواهد بود؟
در پاسخ باید گفت که بر اساس قانون، سابقه کار در مشاغل سخت، یک و نیم برابر حساب شده و در سابقه فرد حساب خواهد شد. درصورتیکه پس از این محاسبه، فردا دارای شرایط بازنشستگی باشد، امکان بازنشستگی برای او وجود خواهد داشت. یعنی اگر کسی ۱۰ سال سابقه کار در مشاغل سخت داشته باشد، این مدت برای او ۱۵ سال احتساب خواهد شد و اگر ۵ سال نیز سابقه کار عادی داشته باشد، می‌تواند با ۶۰ سال سن اقدام به درخواست بازنشستگی کند.
مرخصی مشاغل سخت و زیان آور
بر اساس ماده ۶۴ قانون کار، مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعاً یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه میشود. اما این مدت برای کارگران مشاغل سخت متفاوت است. بر اساس ماده ۶۵ همان قانون، مرخصی سالیانه کارگرانی که به مشاغل سخت و زیان آور اشتغال دارند، ۵ هفته است. استفاده از این مرخصی، حتی‌الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.
نحوه محاسبه مستمر بودن یا متناوب بودن ایام اشتغال به مشاغل سخت و زیان آور
گفتیم که برای استفاده از مزایای بازنشستگی در مشاغل سخت، فرد باید ۲۰ سال سابقه مستمر یا ۲۵ سال سابقه متناوب در اینگونه مشاغل داشته باشد. اما سوال اینجاست که این توالی و یا تناوب را چگونه باید حساب کرد؟ نحوه توالی و تناوب اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور به این شکل است:
- ایام زیر چنانچه در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور واقع شود، به عنوان سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب میشود:
- تعطیلات هفتگی؛
- تعطیلات رسمی؛
- ایام استفاده از مرخصی استحقاقی؛
- ایام استفاده از مرخصی بابت ازدواج یا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان به مدت ۳ روز با دریافت دستمزد در مورد مشمولان قانون کار؛
- ایام استفاده از مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی اعم از این که حقوق ایام مزبور توسط کارفرما پرداخت شود و یا این که بیمه شده از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده کرده باشد؛
- تمام یا قسمتی از خدمت نظام وظیفه در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل یا حضور داوطلبانه در جبهه؛
- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه‌شده بر اساس آن به عنوان آزاده شناخته شده باشد، حسب تقاضای وی
- ایام و موارد زیر چنانچه در فواصل اشتغال بیمه‌شده به کارهای سخت و زیان آور واقع شود، موجب از بین رفتن توالی اشتغال در کارهای سخت و زیان آور نمی‌‌شود:
- ایام خدمت وظیفه سربازی (دوران ضرورت و احتیاط) مشروط بر این که بیمه‌شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود برگشته و یا در کار دیگری که سخت و زیان آور شناخته شده، مشغول به کار شده باشد؛
- دوران توقیف بیمه‌شده درصورتیکه منتهی به محکومیت وی نگردد و یا این که کارفرما بر اساس تکلیف قانونی حقوق دوران مزبور را به بیمه شده پرداخت نماید؛
- ایام حالت تعلیق که به واسطه عوامل قهریه طبیعی و یا حوادث و مخاطرات اجتماعی (مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش‌سوزی) که خارج از اراده کارفرما و بیمه‌شده بوده و در نتیجه آن کارگاه به طور موقت تعطیل شود؛
- ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری مشروط بر این که بیمه‌شده قبل از برقراری بیمه بیکاری در مشاغل سخت و زیان آور اشتغال به کار داشته و در حین دریافت مقرری و یا حداکثر تا دو ماه پس از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان آور شناخته شده مشغول به کار شود یا طبق این آییننامه بتواند بازنشسته شود؛
- ایام خدمت در جبهه که به تأیید مراجع ذی‌‌صلاح رسیده باشد؛
- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه‌شده بر اساس آن به موجب قانون آزاده شناخته شده باشد؛
- ایام بلاتکلیفی بیمه‌شده که مستند به آرای صادره از سوی مراجع حل اختلاف و یا سایر مراجع قانونی منجر به صدور رأی بازگشت به کار یا پرداخت حقوق ایام مزبور شده باشد؛
- ایام استفاده از غرامت دستمزد ایام بیماری که در فاصله زمانی ۱۳۵۴/۰۵/۱۰ تا ۱۳۵۹/۰۱/۰۴ واقع شده باشد؛
- غیبت غیرموجه حداکثر به مدت ۱۰ روز در سال در مورد کارگاه‌های مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انظباطی، تخلفاتی و یا استخدامی مربوط در کارگاه‌های غیرمشمول قانون کار که منجر به اخراج، انفصال موقت و یا دائم نشده باشد؛
- مدت یک ماه استفاده از مرخصی بدون حقوق موضوع ماده ۶۷ قانون کار
- ایام و موارد زیر چنانچه در فواصل اشتغال بیمه‌شده به کارهای سخت و زیان آور واقع شود، توالی اشتغال او را از بین برده و موجب تناوب اشتغال وی میشود:
- استفاده از مرخصی بدون حقوق به مدت بیش از دو ماه به هر منظور و تحت هر عنوان علاوه بر مرخصی مندرج در بند «ی» ردیف ۲ که در بالا بیان شد؛
- اخراج، استعفا، انفصال و بازخریدی مشروط بر این که در مجموع حداکثر تا دو ماه پس از تاریخ موارد مزبور در مشاغلی که سخت و زیان آور شناخته شده، مشغول به کار نشده یا طبق آیین نامه مشاغل سخت نتواند بازنشسته شود؛
- اشتغال در کارها و مشاغل عادی به مدت یک ماه؛
- اشتغال در مشاغل آزاد به مدت یک ماه؛
- بیمه اختیاری به مدت یک ماه؛
- بیکاری بدون دریافت مقرری بیکاری بیش از دو ماه؛
- سایر موارد مشابه
ساعات کار در مشاغل سخت و زیان آور
بر اساس ماده ۵۲ قانون کار، در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز نماید. یعنی کارفرما ۶ روز در هفته و هر روز نهایتا ۶ ساعت می‌تواند از کارگر برای انجام مشاغل سخت استفاده کند. این در حالی است که در مشاغل عادی، این میزان ۸ ساعت در روز حداکثر و در هفته ۴۴ ساعت می‌تواند باشد.
ارجاع کار اضافی در مشاغل سخت و زیان آور
ارجاع کار اضافی با تشخیص کارفرما به شرط پرداخت اضافه‌کاری و برای مدتی که جهت مقابله با اوضاع و‌احوال ذیل ضرورت دارد، در کارهای عادی مجاز است. اما بر اساس ماده ۶۱ قانون کار، ارجاع کار اضافی به کارگرانی که کار شبانه یا کارهای خطرناک و سخت و زیان‌آور انجام می‌دهند، ممنوع است.
درخواست بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
بیمه‌شدگان تامین اجتماعی در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند از سازمان تامین اجتماعی درخواست بازنشستگی کنند. یعنی افرادی که حداقل بیست (۲۰) سال متوالی یا بیست و پنج (۲۵) سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور را احراز نمایند، می‌توانند بدون محدودیت سنی، درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تأمین اجتماعی ارائه کنند. این قبیل بیمه‌شدگان به صرف ارائه درخواست بازنشستگی مجاز به ترک کار نبوده و می باید احراز شرایط و استحقاق آنها جهت بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آور، رسماً از سوی سازمان تأمین اجتماعی به آنها ابلاغ شود و سپس ترک کار نمایند.
چنانچه بیمه‌شده شرایط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آور را طبق آییننامه مشاغل سخت و زیان آور احراز کند، سازمان تامین اجتماعی مکلف است نسبت به برقراری مستمری بازنشستگی وی از تاریخ ترک کار اقدام نماید. در حال حاضر درخواست برای بازنشستگی در مشاغل سخت از طرق سامانه مشاغل سخت و زیان آور انجام میشود.
درخواست بررسی مشاغل به عنوان شغل سخت و زیان آور
در قبل لیستی از مشاغل سخت و زیان آور برای اطلاع شما آورده شد. اما ممکن است این سوال پیش آید که آیا مشاغل سخت صرفا همین موارد هستند؟ آیا امکان بررسی شرایط شغلی یک شخص برای سخت و زیان‌آور بودن وجود ندارد؟
پاسخ این است که چنین امکانی وجود دارد. نیروی کار می‌تواند با مراجعه به سامانه مشاغل سخت و زیان آور، درخواست خود را مبنی بر بررسی محیط کارگاهی و کاری خود جهت تعیین به عنوان شغل سخت ارائه دهد. تعیین سخت و زیان آور بودن مشاغل و نوع آن یعنی گروه «الف» و گروه «ب»، حسب درخواست کارگر، کارفرما، تشکل‌ها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی در هر کارگاه با بررسی سوابق، انجام بازدید و بررسی شرایط کار توسط کارشناسان بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت کار و امور اجتماعی و با تأیید توسط کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی موضوع این آییننامه انجام میشود.
یعنی ابتدا کارشناسان وزارت کار و وزارت بهداشت اقدام به بازدید از محل خواهند کرد و در صورت احراز شرایط، این امر باید به تایید کمیتههای بدوی و استانی که در آیین نامه مشاغل سخت بیان شده است برسد و درصورتیکه چنین امری به تایید این کمیته‌ها رسید، شغل فرد به عنوان مشاغل سخت و زیان آور حساب شده و از مزایای آن بهره‌مند خواهد شد.
تکالیف کارفرمایان در مورد کارگاه‌هایی که به عنوان مشاغل سخت شناخته میشوند
کارفرمایان کارگاه‌های دایر که تمام یا برخی از مشاغل آنها در کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی یا شورای عالی حفاظت فنی، سخت و زیان آور شناخته شده یا میشود، مکلفند ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ تصمیم قطعی کمیته یا شورا، حسب مورد، نسبت به ایمن‌سازی عوامل و شرایط محیط کار، مطابق حد مجاز و استانداردهای مشخص‌شده در قانون کار و آیین‌‌نامه‌‌های مربوط (مصوب شورای عالی حفاظت فنی) و سایر قوانین موضوعه در این زمینه اقدام کنند و صفت سخت و زیان آوری مشاغل موضوع بند «الف» ماده ۱ را حذف کنند. همچنین باید نتیجه را کتباَ به کمیته بدوی موضوع ماده ۸ آییننامه مشاغل سخت، برای بررسی و تایید گزارش نمایند.
همچنین کارفرمایان مکلفند شاغلین در کارهای سخت و زیان آور را حداقل سالی یک بار، به منظور آگاهی از روند سلامتی و تشخیص به هنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی آنان، توسط مراکز بهداشتی و درمانی مورد معاینه قرار داده و نتیجه را در پرونده‌های مربوط ضبط و یک نسخه از آن را به سازمان تأمین اجتماعی ارائه نمایند.
کمیتههای بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان آور
به منظور تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور بر اساس ضوابط و سیاست‌‌گذاری‌های شورای عالی حفاظت فنی و مقررات مربوط کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی هر کدام با پنج عضو اصلی و پنج عضو علی‌البدل به تعیین قانون برای مدت سه سال منصوب میشوند. جلسات کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی در سازمان کار و امور اجتماعی استان تشکیل و با حضور چهار نفر از اعضای اصلی یا علی‌البدل رسمیت می یابد و تصمیمات جلسه با اکثریت آراء حاضرین معتبر و لازم الاجرا خواهد بود.
رأی کمیته بدوی ظرف پانزده روز اداری از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی است و درصورتیکه هر یک از طرفین (کارگر و کارفرما) به رأی بدوی اعتراض داشته باشند، درخواست تجدیدنظر خود را کتباً به سازمان کار و امور اجتماعی محل تسلیم میکنند. رأی کمیته تجدیدنظر استان از تاریخ ابلاغ قطعی و لازم‌الاجرا است. کمیتههای استانی موظفند در آراء صادره نوع سخت و زیان آوری مشاغل را که در زمره مشاغل بند «الف» یا «ب» ماده (۱) این آیین نامه است، تعیین نمایند.
وظایف کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی به شرح زیر تعیین میشود:
- وظایف کمیتههای بدوی استانی به شرح زیر است:
- بررسی، تطبیق و تشخیص مشاغل سخت و زیان آور که توسط بیمه‌شده، کارفرما، وزارتخانه‌‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی و تشکل‌ها به عنوان مشاغل سخت و زیان آور معرفی شده و اعلام نتیجه به متقاضی و سازمان‌های ذیربط از سوی رییس کمیته بدوی؛
- رسیدگی به مواردی که با اتخاذ تدابیر لازم حالت سخت و زیان آوری شغل یا مشاغل از بین رفته و در زمره مشاغل عادی درآمده‌‌اند و اعلام آن به مراجع ذیربط به منظور حذف امتیازاتی که به کار سخت و زیان آور تعلق گرفته است؛
- اجرای سیاست‌ها و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی
- وظایف کمیته های تجدیدنظر استانی عبارت است از رسیدگی، اظهارنظر و تصمیم‌‌گیری در خصوص اعتراض به آراء کمیتههای بدوی استانی که توسط بیمه‌شده یا کارفرما درخواست گردیده و اعلام نتیجه به متقاضی و سازمان‌های ذیربط از سوی رییس کمیته تجدیدنظر
امکان اعتراض به سخت و زیان‌آور دانسته شدن مشاغل توسط کارفرما
همانگونه که کارگر می‌تواند نسبت به شرایط کاری خود ادعای سخت بودن کند، کارفرما نیز می‌تواند نسبت به این حکم اعتراض کند. کارفرما در مرحله اول می‌تواند با حضور در کمیته بدوی، اقدام به ارائه ادله کرده و مشاغل موجود در کارگاه خود را از شمول مشاغل سخت خارج کند و یا به حکم کمیته بدوی در کمیته تجدیدنظر استانی اعتراض نماید. همچنین درصورتیکه کارفرما با ایمن‌سازی محیط و تغییر شرایط کارگاه، مشاغل موجود در کارگاه خود را از شمول مشاغل سخت خارج سازد، می‌تواند به ارائه درخواست به کمیته بدوی، تقاضای بررسی شرایط جدید را بنماید.
حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور
در مشاغل عادی، حق بیمه فرد ۳۰ درصد دستمزد پرداختی است. با این توضیح که ۲۳ درصد سهم کارفرما بوده و ۷ درصد نیز توسط کارفرما از حقوق کارگر کسر شده و به سازمان تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد. اما در مشاغل سخت و زیان آور بر اساس قانون، این میزان ۳۴ درصد بوده و ۴ درصد اضافه باید توسط کارفرما پرداخت گردد. به عبارت دیگر کارفرما باید ۲۷ درصد از دستمزد پرداختی را به عنوان حق بیمه بپردازد.
مشاغل سخت برای زنان
بر اساس ماده ۷۵ قانون کار، انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است.
سامانه مشاغل سخت و زیان آور
گفتیم که مشاغل سخت در قانون دارای مزایایی هستند. اما برای استفاده از این مزایا باید ابتدا از طریق سامانه مشاغل سخت، شغل خود را به عنوان مشاغل سخت ثبت کنید (ثبت نام مشاغل سخت و زیان آور). این امر حتی برای کسانی که عنوان شغلیشان در لیست‌هایی که پیش‌تر بیان شد هم ضروری است.
برای انجام این کار باید به سامانه مشاغل سخت به آدرس sakht.mcls.gov.ir مراجعه کنید. با مراجعه به این صفحه ابتدا باید در این سامانه ثبت نام کنید و سپس اطلاعات مورد نیاز از جمله نام و نام خانوادگی، کدملی، جنسیت، اطلاعات شناسنامه‌ای، اطلاعات مربوط به بیمه و … را کامل کنید. در صفحه بعد باید اطلاعات مربوط به کارگاه مورد ادعا یا کارگاه‌های مورد ادعای خود مبنی بر سخت بودن مشاغل را وارد کنید و پس از تایید نهایی، سامانه به شما یک کد رهگیری خواهد داد که نتیجه کار خود را از طریق این کد می‌توانید پیگیری کنید.
سخن پایانی
مشاغل سخت و زیان آور در قانون دارای مزایای خاصی‌اند که قانون‌گذار برای بهبود شرایط کار قوانین مربوط به آن را وضع کرده است. در مقاله حاضر به بخشی از این موارد اشاره شد، اما قوانین و جزئیات بیشماری در این رابطه وجود دارد که اشاره به همه آنها ممکن نیست. با توجه به تخصصی بودن موضوع، درصورتیکه شما نیز در این مورد سوالی دارید، بهتر است آن را با وکلا و کارشناسان مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو در میان بگذارید.
سوالات متداول
بازنشستگی مشاغل سخت چند سال است؟
در این مورد ۲۰ سال مستمر و یا ۲۵ سال متناوب به شما اجازه بازنشستگی بدون محدودیت سنی خواهد داد.
بیمه مشاغل سخت چند سال است؟
بیمه این مشاغل همانند سایر مشاغل بوده و تنها شما امکان بازنشستگی پیش از موعد را خواهید داشت.
مشاغل سخت و زیان آور کدامند؟
این مشاغل توسط کمیتههای مذکور در آیین نامه مشاغل سخت تعیین خواهد شد که در متن مقاله به طور مفصل به آنها اشاره شد.
گروه ب مشاغل سخت چیست؟
مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان آوری آنها کاهش یافته ولی کماکان سخت و زیان آوری آنها حفظ می گردد.