سال‌هاست که بیمه به عنوان یکی از عقود پرکاربرد مطرح شده است و از آنجا که به دلیل اجباری شدن بعضی از آنها، عموم مردم با آن کم و بیش سر و کار دارند، باید از شرایط و قوانین آن آگاهی کافی داشته باشند. در این مقاله با ما همراه شوید تا با مفهوم قرارداد بیمه و شرایط آن در قانون آشنایی پیدا کنید.
مفهوم عقد بیمه
در قانون مدنی از این عقد به عنوان یکی از عقود معیّن نام برده نشده است امّا مشمول ماده ۱۰ قانون مدنی می‌شود و از قوانین خاص خود که در قانون بیمه از آن یاد شده است پیروی می‌کند و تابع شرایط درج شده در قانون مدنی نیز هست.
عقد بیمه طبق ماده یکم قانون آن، قراردادی است که در آن یک طرف متعهد می‌شود در ازای دریافت مبلغی از طرف دیگر، در صورت بروز حادثه، خسارت را به او پرداخت کند یا مبلغ مشخصی را بپردازد. در این قرارداد متعهد را بیمه‌گر، و طرف دوم را بیمه‌گذار نام‌گذاری کرده‌اند، هم‌چنین وجهی که بیمه‌گذار می‌پردازد حق بیمه و آنچه بیمه می‌شود، موضوع بیمه نام دارد.
خصوصیّات قرارداد بیمه
با توجه به آنچه گفته شد با آنکه در قانون مدنی از این عقد به عنوان یکی از عقود معیّن نام برده نشده است، می‌تواند خصوصیات بسیاری از آنها را داشته باشد و با این حساب مشمول قوانین و مقررات یاد شده در قانون مدنی می‌شود. به عنوان مثال: عقد قرارداد در تمام بیمه‌ها معمولا به صورت لازم تنظیم می‌شود، یعنی هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند آن را بر هم بزنند مگر در شرایط خاص، مثلا در صورتی که حق بیمه‌ای که استفاده نشده است به صورت کامل برگشت داده نشود.
در مثال دیگر ممکن است این قرارداد به صورت عقد جایز بسته شود یعنی هر یک از طرفین می‌توانند آن را فسخ کنند، مثلا در بیمه عمر، که بیمه‌گذار اختیار فسخ دارد امّا این قرارداد برای بیمه‌گر لازم است و نمی‌تواند آن را منحل کند. نمونه‌های زیادی می‌توان برای این مطابقت‌ها ذکر کرد: عقد معوّض، عقد معوّق و… البته بیشتر این عقود به صورت عقد اتفاقی هستند یعنی زمان دقیقی برای انجام تعهد وجود ندارد، مانند: بیمه آتش‌سوزی.
تعهّدات در قرارداد بیمه
همان‌طور که در اول بحث اشاره شد، طبق قرارداد بیمه‌گر و بیمه‌گذار در قبال یکدیگر تعهداتی دارند که باید آنها را انجام دهند و هر زمان یکی از آنها به تعهدات خود عمل نکند قرارداد باطل یا فسخ خواهد شد.
تعهّدات بیمه‌گر:
کارهایی که انجام آنها پس از عقد قرارداد بر بیمه‌گر لازم می‌شود به شرح زیر هستند:
- آگاه کردن بیمه‌گذار از تکالیف و وظایفش.
- حفظ اسرار بیمه‌گذار.
- پرداخت کامل و سریع خسارات.
- درج کردن مسائلی که باعث از بین رفتن حقوق بیمه‌گذار می‌شود در قرارداد.
- تمام تعهداتی که طبق قانون قرارداد بر عهده طرفین معامله است.
تعهّدات بیمه‌گذار:
در ادامه اقداماتی که بیمه‌گذار باید در زمان نوشتن قرارداد و بعد از آن رعایت کند را بیان می‌کنیم:
- پرداخت حق بیمه در زمان مقرر.
- اعلام تشدید خطر (یعنی اگر خطری که به خاطر آن قرارداد منعقد شده به وسیله خود فرد یا شخص ثالث شدید شود، باید به بیمه‌گر اطلاع داده شود.)
- اعلام دقیق کیفیت خطری که به موجب آن قرارداد منعقد شده است.
- حفاظت کردن از مورد بیمه به صورت متعارف.
- اعلام به موقع حادثه‌ای که موجب خسارت شده است.
صندوق تأمین خسارت‌های بدنی
گاهی خسارت‌های بدنی به وجود آمده در حوادث در شرایط بیمه‌نامه قید نشده است یا به دلایل دیگری مانند: انقضای بیمه‌نامه و باطل شدن آن، تعلیق تأمین بیمه‌گر یا ورشکستی آن، فرار کردن مسئولین حادثه وناشناس ماندن مقصّر اصلی، هیچ خسارتی از سوی بیمه‌گر به حادثه‌دیده تعلق نمی‌گیرد.
در این حالت با هدف حمایت از قربانیان حوادث رانندگی، صندوق مستقلی به نام صندوق تأمین خسارت‌های بدنی به وجود آمده است که این خسارات را به آنها پرداخت می‌کند. گفتنی است که این صندوق در صورتی به اشخاص ثالث زیان‌دیده، خسارت پرداخت می‌کند که حتما در صورت بروز یکی از مشلات ذکر شده در قسمت پیش باشد.
منابع مالی صندوق تأمین خسارت‌های بدنی:
برای تحقق اهداف این صندوق باید بودجه‌ای وجود داشته باشد، به همین دلیل منابعی برای آن پیش‌بینی شده است؛ مثلا: پنج درصد از حق بیمه اجباری شخص ثالث، جریمه‌هایی که از تأخیر بیمه‌گذاران برای بیمه کردن وسیله نقلیه دریافت می‌شود، بیست درصد از جرایم وصولی توسط راهنمایی و رانندگی و…
کلام آخر
برای امضاء قرارداد بیمه در هر زمینه‌ای ابتدا تمام بندهای آن را به خوبی مطالعه کنید تا از شرایط آن مطلع باشید و برای دریافت خسارت یا اموری از این قبیل دچار مشکل نشوید و اگر سوالی در این رابطه دارید حتما با مشاورین حقوقی ترازو در میان بگذارید.