می‌دانید که قانون‌گذار برای تمام محصولات و پروژه‌های اقتصادی که تولید یا ابداع می‌شوند، مشروط بر قواعد مربوط به آن حقوقی در نظر گرفته است که از آن حمایت قانونی به عمل می‌آید؛ یکی از این پروژه‌ها طرح صنعتی است که در این مقاله به تعریف، نحوه ثبت و مسایل مربوط به آن خواهیم پرداخت.
مفهوم طرح صنعتی
طبق تعریف قانونی، هر گونه ترکیب خطوط و رنگ‌ها یا اشکال سه‌بعدی با استفاده یا بدون استفاده از خط و رنگ، به طوری که شکل یا ترکیب یک فرآورده صنعتی را تغییر دهد، طرح صنعتی می‌گویند. به عبارتی طرح صنعتی جنبه تزئینی دارد و شکل ظاهری یک کالا را تغییر داده و با روشی نوآورانه آن را عرضه می‌کند.
باید بدانید که در صورت ایجاد یک طرح صنعتی باید حتما آن را در مراجع قانونی به ثبت برسانید تا از حقوق مربوط به آن برخوردار شوید.
قابلیت ثبت طرح صنعتی
طبیعتا هر طرحی را نمی‌توان به ثبت رساند و یک طرح صنعتی باید دارای ویژگی‌هایی باشد که از نظر قانون قابلیت ثبت داشته باشد:
- جدید بودن: پیش از اینکه برای ثبت طرح خود اظهارنامه تهیه و آن را تقدیم کنید، نباید این طرح به صورت محسوس برای عموم و در هیچ جای جهان منتشر یا افشاء شده باشد.
- اصالت: یعنی طرح صنعتی لزوما باید توسط خود فرد ابداع شده باشد و به هیچ عنوان نباید رونوشت یا تقلید از طرح‌های موجود باشد.
- شخصیت فردی: یعنی طرح شما باشد حس متفاوتی را از دیگر طرح‌های مشابه به مصرف‌کننده القاء کند، به عبارت دیگر تأثیری که طرح شما بر ذهن مخاطب می‌گذارد باید با تأثیر نمونه‌های قبل متفاوت باشد.
- استفاده نکردن از نمادهای رسمی: طرح صنعتی جدید نباید از نشان‌ها و نمادهای شناخته شده بهره برده باشد تا مردم برای انتخاب آن تحت تأثیر آن نماد قرار نگیرند.
- رعایت ضوابط: طرح نباید با نظم عمومی جامعه و موازین عرفی و اخلاقی آن در تضاد باشد.
روش ثبت طرح صنعتی
برای این کار با همراه داشتن اظهارنامه مخصوص ثبت و نقشه، تصویر و سایر مشخصات طرح صنعتی خود باید مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرده و نوع محصولی که طرح شما برای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد را مشخص کنید؛ گقتنی است اگر طرح به صورت سه‌بعدی باشد شاید مرکز مالکیت معنوی از شما بخواهد که نمونه یا ماکت آن را نیز همراه مدارک تحویل دهید.
اگر طرح صنعتی شما شرایط لازمی که در بخش قبل ذکر شد را داشته باشد، این طرح پس از بررسی به ثبت رسیده و قانون تمام حقوق بهره‌برداری از آن را برای مدت مشخص به شما خواهد داد. گفتنی است که پس از تأیید، سی روز فرصت دارید تا مراحل ثبت را تکمیل کنید، یعنی تشکیل پرونده، چاپ آگهی ثبت در روزنامه، پرداخت حق ثبت و دریافت گواهینامه.
اعتبار و تمدید طرح صنعتی
از تاریخ تقدیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی، مدت اعتبار گواهی ثبت به مدت پنج سال است؛ البته این گواهی را می‌شود برای دو دوره دیگر نیز تمدید کرد که مدت هر دوره پنج سال است. پس از اتمام هر دوره، شش ماه فرصت دارید تا با مراجعه به مرکز مربوطه و پرداخت حق ثبت، گواهی خود را تمدید کنید که البته در صورت تأخیر، مبلغی بابت جریمه لحاظ می‌شود.
طرح دعوی برای طرح صنعتی
گفتیم که ثبت طرح باعث می‌شود که قانون‌گذار از مالک آن حمایت قانونی به عمل آورد؛ بنابراین اگر شخصی حقوق مربوط به طرح صنعتی متعلق به شما را نقض کند، شما می‌توانید با مراجعه به مراجع قضایی طرح شکایت کرده و حقوق خود را مطالبه کنید، حتی اگر شخصی محصولی مانند طرح شما را از خارج کشور وارد کند، تحت شرایطی می‌توانید جلوی واردات آن را بگیرید.
باید بدانید که طبق قانون فقط دادگاه‌های تهران صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های مربوط به اختراعات و طرح صنعتی، اعم از مدنی و کیفری را دارند و اگر برای مثال جرمی خارج از تهران رخ بدهد، تحقیقات مربوط برای تکمیل پرونده در محل جرم انجام شده و برای رسیدگی به محاکم تهران تحویل می‌شود.
مزایای ثبت طرح صنعتی
بزرگترین مزیت ثبت طرح صنعتی حمایت قانون از بهره‌برداری مالک آن است، در ادامه مهم‌ترین این مزایا را بیان می‌کنیم:
- اعطای حق انحصاری فروش برای مالک طرح.
- جلوگیری از هر گونه کپی‌برداری و تقلب رقیبان.
- برخورداری از مزایای ثبت مانند: معروفیت و برند شدن طرح صنعتی.
- افزایش میزان فروش و مزایای شخصی دیگر مانند: استفاده از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان.
جمع‌بندی
تا اینجا سعی کردیم قواعد کلی پیرامون طرح صنعتی و مزایای آن، نحوه ثبت و طرح دعوی برای طرح صنعتی را برای شما بیان کنیم. وقتی از قواعد و مزایای ثبت طرح صنعتی آگاه باشید، بهتر می‌توانید برای این کار اقدام کنید امّا بهتر است در این راه از راهنمایی کارشناسان خبره مشاورین حقوقی ترازو بهره ببرید.