مهریه از مهمترین و جنجالیترین حقوق مالی زن در ازدواج است. اگر زوج از پرداخت مهریه خودداری کند، زوجه میتواند از مسیرهای قانونی برای توقیف اموال او اقدام کند. توقیف اموال از روشهای موثر وصول مهریه است، اما شرایط و محدودیتهایی خاص دارد. در این مقاله از بلاگ پلتفرم حقوقی ترازو، مسیر حقوقی توقیف اموال برای مهریه بر اساس قوانین فعلی را شرح دادهایم.
شکلهای مختلف وصول مهریه
برای مطالبه و دریافت مهریه، زوجه ۲ مسیر اصلی قانونی پیش رو دارد که میتواند به صورت همزمان نیز آنها را دنبال کند:
۱- مطالبه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: مهریه مندرج در عقدنامه رسمی، به عنوان یک سند لازمالاجرا شناخته میشود. زوجه میتواند با مراجعه به اداره اجرای ثبت محل وقوع عقد، درخواست صدور اجرائیه کند. در این روش، بدون نیاز به طرح دعوی در دادگاه، اموال زوج توقیف میشود.
۲- مطالبه از طریق دادگاه خانواده: در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، مطالبه خود را مطرح میکند. پس از تشکیل پرونده و با معرفی اموال، یا پس از صدور حکم قطعی، امکان توقیف اموال برای وصول مهریه فراهم میشود.
مراحل قانونی توقیف اموال برای دریافت مهریه
روند قانونی توقیف اموال برای مهریه بسته به اینکه از طریق اداره ثبت یا دادگاه پیگیری شود، کمی متفاوت است، اما مراحل کلی عبارت است از:
| مرحله | مرجع اقدام | شرح اقدام |
| مطالبه و صدور اجرائیه | اداره اجرای ثبت | زوجه با در دست داشتن عقدنامه، به اداره اجرای ثبت مراجعه و تقاضای صدور اجرائیه میکند. |
| ابلاغ به زوج و شروع مهلت قانونی | اداره اجرای ثبت | اجرائیه به زوج ابلاغ میشود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا دین (مهریه) را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت بدهد. |
| معرفی و توقیف اموال | اداره اجرای ثبت / دادگاه | در صورت عدم پرداخت در مهلت قانونی، زوجه میتواند لیست اموال قابل توقیف (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) را به اجرای ثبت یا دادگاه ارائه دهد. |
| صدور دستور توقیف | مرجع مربوطه | دستور توقیف مال صادر و به نهادهای ذیربط (مانند اداره ثبت اسناد، بانک، پلیس راهور و…) ابلاغ میشود. |
| ارزیابی و مزایده | اجرای احکام | مال توقیفشده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده و برای پرداخت مهریه به مزایده گذاشته میشود. |
تعرفههای خدمات قضایی دقیق و مشخص است. هرچند هزینه ثبت دادخواست مطالبه مهریه بسته به میزان خواسته (مهریه) متغیر است، اما درصد مشخصی دارد. همچنین برای توقیف اموال، معمولا مبلغی به عنوان نیمعشر (۵ درصد) هزینه اجرایی در نظر گرفته میشود که در صورت وصول مهریه، از زوج دریافت و به خزانه دولت واریز میشود. اگر درباره جزئیات اقدام حقوقی برای توقیف اموال برای مهریه سوالاتی دارید یا نمیدانید از کجا باید برای انجام این کار اقدام کنید، میتوانید سوالات و ابهامات خود را با کارشناسان ترازو در هر ساعتی از شبانهروز در میان بگذارید.
اموال قابل توقیف چیست؟
در روند توقیف اموال برای مهریه تعیین تکلیف اموال بسیار مهم است. به طور کلی، تمامی اموال و داراییهایی که در مالکیت زوج بوده و جز «مستثنیات دین» نباشد، قابل توقیف برای مهریه است. این اموال شامل:
۱- اموال غیرمنقول: آپارتمان، زمین، باغ و … (با استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک شناسایی میشود.)
۲- اموال منقول: خودرو، موتورسیکلت، وسایل نقلیه سنگین، سهام و اوراق بهادار
۳- وجوه نقد و حسابهای بانکی: کلیه مبالغ موجود در حسابهای سپرده، جاری و پسانداز زوج (باید شماره حساب یا کد ملی و نام بانک به مرجع قضایی/ثبتی ارائه شود.)
۴- حقوق و مزایای استخدامی: بخشی از حقوق و دستمزد کارمندان دولت و بخش خصوصی و همچنین بازنشستگان
۵- مطالبات زوج از اشخاص ثالث: مانند طلبهایی که زوج از دیگران دارد یا ودیعهای که بابت اجاره ملک نزد موجر است.
بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱)، صدور حکم جلب زوج فقط تا سقف ۱۱۰ سکه مهریه اعمال میشد اما بر اساس قانون جدید مهریه، این تعداد به ۱۴ سکه کاهش یافته است. البته این قانون جدیدی تا زمان تنظیم این مطلب هنوز به تایید شورای نگهبان نرسیده و لازمالاجرا نیست. با این حال برای وصول مازاد بر این مقدار، زن میتواند از طریق توقیف اموال (حقوقی یا ثبتی) اقدام کند؛ به شرط آنکه بتواند تمکن مالی مرد را در دادگاه اثبات کند.
نقش «مستثنیات دین» در دریافت مهریه
مستثنیات دین اموالی هستند که قانونگذار با هدف حفظ حداقلهای زندگی و شأن مدیون (زوج) و افراد تحت تکفل وی، آنها را از شمول توقیف برای پرداخت بدهی (مهریه) مستثنی کرده است. بنابراین، این اموال حتی با وجود مطالبه مهریه، قابل توقیف نیستند. تشخیص مصادیق مستثنیات دین (مانند شأن عرفی و ضرورت)، به عهده قاضی اجرای احکام است؛ بر اساس جزئیات هر پرونده، رای در این مورد متفاوت است. پس توقیف اموال برای مهریه شامل همه داراییهای فرد نمیشود.
توقیف حقوق و مزایای کارمندان و بازنشستگان
حقوق و مزایای دریافتی کارمندان دولت و بخش خصوصی نیز با رعایت سقفهای قانونی، از اموال قابل توقیف برای مهریه است. این توقیف با ارسال نامه از سوی مرجع قضایی یا ثبتی به اداره یا سازمان محل اشتغال یا صندوق بازنشستگی زوج انجام میشود. بر اساس ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، میزان قابل توقیف از حقوق کارمندان به شرح زیر است:
- کارمندان متأهل و دارای فرزند (یا سایر اشخاص تحت تکفل): یکچهارم (۲۵%) حقوق و مزایای خالص
- کارمندان مجرد یا بدون افراد تحت تکفل: یکسوم (۳۳%) حقوق و مزایای خالص
حقوق خالص شامل مبلغ دریافتی پس از کسر کسورات قانونی (مانند بیمه، مالیات و بازنشستگی) است. توقیف حقوق بازنشستگان در راستای توقیف اموال برای مهریه، تحت شرایط مشابه و از طریق صندوقهای بازنشستگی انجام میشود.
توقیف حساب انفرادی و حساب مشترک
شناسایی حسابهای بانکی زوج یا حسابهای وکالتی یکی از آسانترین اقدامات در روند توقیف اموال برای مهریه است. توقیف این حسابها با دستور توقیف توسط مرجع قضایی یا ثبتی، به بانک مرکزی یا شعبه بانک مربوطه در این ۲ حالت انجام میشود:
- حساب انفرادی: کلیه وجوه موجود در حساب انفرادی زوج، تا سقف میزان مهریه مورد مطالبه و هزینههای اجرایی، قابل توقیف است.
- حساب مشترک: در خصوص حساب مشترک، فرض بر آن است که موجودی حساب به تساوی (۵۰-۵۰) متعلق به شرکاست، مگر اینکه خلاف آن با سند رسمی (مانند مبایعهنامه یا قرارداد) اثبات شود. بنابراین، سهم زوج (مدیون) از حساب مشترک، معمولا تا سقف ۵۰ درصد موجودی، قابل توقیف برای مهریه است.
انتقال اموال برای فرار از پرداخت مهریه
در روند توقیف اموال برای مهریه، هرگونه انتقال اموال توسط زوج به نام فرد دیگری، با هدف دست پیدا نکردن زوجه به اموال، تحت شرایطی جرم «معامله به قصد فرار از دین» محسوب میشود. مطابق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی (مصوب ۱۳۹۴) «انتقال مال به دیگری به هر نحو به وسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقیمانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری درجه ۶ یا جزای نقدی معادل نصف محکومبه یا هر دو مجازات میشود.» چطور میتوان معامله به قصد فرار از دین را ثابت کرد:
۱- وجود دین قطعی: مهریه یا باید به موجب سند رسمی (عقدنامه) یا حکم قطعی دادگاه، بر ذمه زوج مستقر شده باشد.
۲- قصد و انگیزه فرار از دین: انتقال مال باید با نیت عدم پرداخت مهریه باشد.
۳- عدم کفایت باقیمانده اموال: پس از انتقال، باقیمانده اموال زوج برای پرداخت مهریه کافی نباشد.
در صورت اثبات این شرایط در دادگاه، معامله انجام شده، باطل است و مال به داراییهای زوج بازگردانده میشود. اگر گیرنده مال نیز با علم به قصد فرار از دین زوج، طرف معامله قرار گرفته باشد، شریک در جرم محسوب میشود. پس میبینید که در روند رسیدگی به توقیف اموال برای مهریه ممکن است درگیر پروندههای دیگری هم شوید. همراهی و حضور یک وکیل آگاه به مسائل بهروز قانون خانواده، میتواند نگرانیها و اشتباهات شما در این روند را کاهش دهد. وکلای پلتفرم حقوقی ترازو در این مسیر همواره در کنار شما هستند. با چند کلیک ساده و در کمتر از ۱۰ دقیقه، میتوانید از یکی از این وکلا دعوت به همکاری کنید.
پرداخت مهریه و اعسار
تنها راه قانونی و مؤثر برای زوجی که توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و اموالش توقیف شده، ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه است. اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت دیون است. به شرط آنکه زوج ثابت کند که مالی جز مستثنیات دین نداشته و درآمد کافی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
دادگاه با بررسی مدارک و استماع شهادت شهود، حکم به قسطبندی (تقسیط) مهریه صادر میکند. با صدور حکم اعسار و تعیین پیشپرداخت و اقساط ماهیانه، دستور رفعتوقیف از اموال غیر از مستثنیات دین، صادر میشود. پرداخت به موقع اقساط مهریه، از صدور دستور جلب زوج و توقیف مجدد اموال جلوگیری میکند.
سخن پایانی
وصول مهریه و توقیف اموال برای این منظور، یک فرآیند پیچیده و دقیق حقوقی است که نیازمند آگاهی کامل از قوانین مدنی، اجرای احکام و رویههای قضایی است. هر گونه اقدام اشتباه یا تأخیر در معرفی اموال یا پیگیری مراحل، میتواند روند وصول حق شما را طولانی و با مشکل مواجه سازد. در چنین پروندههایی که مسائل مالی و خانوادگی در هم تنیده شدهاند، حضور یک متخصص حقوقی میتواند تعیینکننده باشد. شما میتوانید با استفاده از خدمات مشاورهای و وکالتی متخصصان ترازو، از صحت و سرعت اقدامات خود در پروندههای مطالبه مهریه و توقیف اموال مطمئن شوید.
سؤالات متداول
آیا میتوان ملک مشترک زن و شوهر را توقیف کرد؟
بله، در صورت مشترک بودن ملک، سهم زوج از آن (معمولا نصف، یا به هر اندازه که باشد) قابل توقیف است. سهم زوجه از ملک توقیف نمیشود.
اگر مرد اموال خود را قبل از درخواست مهریه به نام دیگری منتقل کند، چه میشود؟
اگر انتقال مال با هدف فرار از پرداخت مهریه (پس از ایجاد دین) باشد و ثابت شود، مشمول «معامله به قصد فرار از دین» بوده و قابل ابطال است و زوج نیز مشمول مجازات حبس یا جزای نقدی میشود.
چه مقدار از حقوق ماهانه مرد قابل توقیف است؟
برای مرد متأهل و دارای فرزند، یکچهارم (۲۵%) حقوق خالص و برای مرد مجرد (یا بدون افراد تحت تکفل)، یکسوم (۳۳%) حقوق خالص قابل توقیف است.