علامت تجاری در قانون ثبت اختراعات و علائم، هر نوع علامتی مثل نقش، تصویر، رقم، حرف، عبارت و مهر، دانسته شده است. در واقع این علامت، نشانه‌هایی برای معرفی کالا یا محصولات صنعتی و خدماتی است. ویژگی بارز آن، ایجاد تمایز و تشخیص محصول هر تاجر یا تولیدکننده از محصولات دیگر است. هر فرد یا شرکت که در زمینه تولید، توزیع، بسته‌بندی، خرید و فروش یا واردات و صادرات فعالیتی دارد، می‌تواند با ارائه مدارک موردنیاز به اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی در تهران و اداره ثبت محل فعالیت متقاضی در شهرستان‌ها، تقاضای ثبت علامت تجاری ویژه خود را اعلام کند.
ثبت علامت تجاری در ایران اختیاری است، مگر در مواردی که دولت آن را الزامی بداند. مدت اعتبار علامت ۱۰ سال از تاریخ ثبت است و هر ۱۰ سال با پرداخت هزینه، امکان تمدید آن وجود دارد. حق استفاده انحصاری علامت تجاری ویژه کسی است که آن را ثبت کرده است. با این حال این علامت قابلیت نقل و انتقال به دیگران را نیز دارد.
ثبت برند یا علامت تجاری
ثبت برند یا علامت تجاری برای تولیدکنندگان کالا و محصولات، افراد شاغل در زمینه صنعت و تجارت و موارد مرتبط با آن، مزایایی دارد. این افراد برای شناخته شدن در بازار، اسمی را انتخاب و اقدام به ثبت آن می‌کنند. در حقیقت اولین قدم برای شروع فعالیت در زمینه‌های ذکرشده، انتخاب و ثبت علامت تجاری است. داشتن برند یا علامت، موجب تمایز محصول از سایر محصولات مشابه در بازار می‌شود، به طوری که مصرف‌کنندگان با شنیدن نام آن علامت تجاری، محصول و ویژگی‌های مخصوص آن را به یاد می‌آورند. بنابراین ثبت علامت تجاری فقط داشتن یک نام نیست، بلکه شناسنامه یک محصول است که موجب شناخت آن در سطح ملّی و جهانی است.
شرایط علامت قابل ثبت
شرایط علامت قابل ثبت در قانون آورده شده است. براساس ماده ۳۲ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در ایران، در این موارد قابل ثبت نیست:
- نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه دیگر متمایز کند.
- خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.
- مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آنها گمراه کند.
- عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم، یا سایر نشان‌های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان‌های بین المللی یا سازمان‌هایی که تحت کنوانسیون‌های بین المللی تأسیس شده‌اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن که توسط مقام صلاحیت‌دار کشور مربوط یا سازمان ذی‌ربط، اجازه استفاده از آن صادر شود.
- عین یا به طرز گمراه‌کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به موسسه معروف دیگری در ایران باشد.
- عین یا شبیه آن قبلا برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد، مشروط بر آن که عرفا میان استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته باشد و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
- عین علامتی باشد که قبلا به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به لحاظ ارتباط و شباهت، موجب فریب و گمراهی شود.
بنابراین ثبت‌کنندگان برای آن که علامتشان قابلیت ثبت داشته باشد، باید به بندهای این ماده توجه داشته باشند. هر نوع تصویر یا علامتی که توسط دیگران به ثبت نرسیده، اختصاص به خود شخص داشته و متناسب با فعالیت فرد، شرایط قانونی را داشته باشد، قابلیت ثبت دارد.
مرجع ثبت برند
مرجع ثبت برند در سال‌های گذشته و در راستای گسترش دولت الکترونیک، سامانه آنلاین مالکیت معنوی است که توسط متولی این امر، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، در سایت این سازمان راه‌اندازی شده است. در سامانه مالکیت معنوی، زیرمجموعه‌ای به ثبت برند اختصاص داده شده است. پیش از این، افراد برای ثبت علامت تجاری خود چاره‌ای جز مراجعه حضوری به مرجع ثبت شهر خود و تکمیل فرم‌ها و اظهارنامه نداشتند. با مراجعه به این سامانه، تکمیل اطلاعات درخواستی، بارگذاری مدارک لازم و طی شدن روند قانونی، می‌توان اقدام به ثبت برند خود کرد.
مراحل ثبت برند
ثبت برند مراحلی دارد که در زیر شرح داده می‌شود:
۱. در اولین مرحله شما برای برند خود نامی انتخاب می‌کنید که نشان‌دهنده نوع فعالیت شما است. این نام، نشانه اختصاصی محصول شما است و باید با رعایت موازین شرع و قانونی و اصول بازاریابی انتخاب شود و به صورت یگانه و بی‌همتا باشد تا در ذهن مصرف‌کننده ماندگار شود.
پس از انتخاب نام، باید استعلام بگیرید تا نامی که انتخاب کرده‌اید، مشابه نامی که قبلا ثبت شده، نباشد. افراد شخصا می‌توانند در بخش استعلام ثبت برند تجاری از سایت قوه قضاییه، جستجوی علامت تجاری را انجام دهند.
در این مرحله، مدارک مورد نیاز برای ثبت برند را تهیه کنید.
مدارک موردنیاز اشخاص حقیقی برای ثبت برند
- تصویر شناسنامه شخص حقیقی
- تصویر کارت ملی شخص حقیقی
- تصویر کارت بازرگانی (در صورت لاتین بودن برند پیشنهادی)
- تصویر مجوز فعالیت (تاییدشده در دفاتر اسناد رسمی)
- اطلاعاتی از قبیل آدرس، کد پستی، آدرس الکترونیکی، شماره تلفن همراه و شماره تلفن ثابت شخص حقیقی
مدارک موردنیاز اشخاص حقوقی برای ثبت برند
- تصویر شناسنامه تمام افرادی که در شرکت حق امضاء دارند، اعم از مدیران، سهامداران و شرکای شرکت
- تصویر مجوز فعالیت
- کپی روزنامه رسمی تاسیس
- کپی روزنامه رسمی آخرین تغییرات
- تصویر بازرگانی
- اطلاعاتی از قبیل آدرس، کدپستی، آدرس الکترونیکی، شماره تلفن همراه و ثابت افراد دارای حق امضاء
مدارک تهیه شده باید اسکن شده و هنگام ثبت‌نام در سایت مالکیت معنوی، بارگذاری شود.
۲. مرحله دوم، ثبت اظهارنامه در سایت مالکیت معنوی است. در حقیقت، این مرحله آغاز فرایند ثبت برند تجاری است. ابتدا باید در سایت ثبت‌نام کنید و مشخصات اولیه را وارد کنید. پس از نام‌نویسی و برای تایید حساب کاربری در سایت مالکیت معنوی، همراه با برگه‌ای که سایت به شما می‌دهد، به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و گواهی امضا برای تایید حساب دریافت کنید. پس از بارگذاری این گواهی در سایت، نام کاربری و کلمه عبور را دریافت کنید. بعد از تایید حساب کاربری، به بخش ثبت اظهارنامه مراجعه و برخی مدارک لازم از جمله کپی شناسنامه، کپی کارت ملی، جواز فعالیت، نمونه برند پیشنهادی و کارت بازرگانی را در سایت بارگذاری می‌کنید. پس از بررسی و تایید کارشناسان، پیامک تایید برای شما ارسال می‌شود. برای ثبت و بررسی اظهارنامه، باید هزینه آن را پرداخت کنید.
در این مرحله پس از بررسی اظهارنامه و در صورتی که ثبت برند بلامانع باشد، درخواست ثبت به روزنامه رسمی ارسال می‌شود. هزینه آگهی تقاضای ثبت در روزنامه را نیز باید پرداخت کنید.
در صورتی که شخصی به ثبت برند شما اعتراض نداشته باشد، پس از ۳۰ روز از چاپ در روزنامه، اظهار ثبت از طرف کارشناسان تایید می‌شود. درخواست‌کننده پس از دریافت پیامک باید به صورت حضوری همراه با اصل مدارک به اداره مالکیت معنوی مراجعه و اقدام به تشکیل پرونده نماید.
پس از اینکه ثبت علامت بدون مانع بود و اصل مدارک به اداره تحویل داده شد، باید در سامانه ثبت برند حق‌الثبت را پرداخت کنید.
وضعیت اظهارنامه پس از بررسی کارشناسان اداره ثبت علامت
وقنی اظهارنامه شما ثبت شد، سه حالت ممکن است رخ دهد.
- اولین حالت صدور ابلاغیه پذیرش است که در بالا گفته شد. در این صورت ثبت علامت برای شما مجاز بوده و باید ادامه روند فوق را در پیش بگیرید. چنانچه مراحل ثبت برند را به صورت کامل و دقیق، مطابق با مواردی که در بالا ذکر نمودیم طی کرده باشید و تمامی مواردی که برای تهیه و تکمیل مدارک مورد نیاز، تنظیم صحیح و دقیق اظهارنامه ثبت علامت تجاری و ارسال آن و همچنین طبقه‌بندی علامت تجاری و موارد مهم دیگری که مورد نیاز است را به درستی انجام داده باشید، ابلاغیه پذیرش برای شما صادر می‌شود. در این مرحله، باید با مراجعه حضوری همراه با اصل مدارک، اقدام به تشکیل پرونده کنید.
- حالت دوم این است که برای شما اخطار رفع نقص صادر شود. چنانچه در مراحل ثبت برند که در بالا به تفصیل ذکر گردید، دقت لازم را نداشته باشید و در مواردی مانند تهیه مدارک و اطلاعات لازم، تکمیل دقیق اظهارنامه و مواردی مانند آن، دچار اشتباه شده باشید، با اخطار رفع نقص مواجه می‌شوید. در این حالت، ۳۰ روز زمان دارید تا موارد مطروحه و نواقص اعلامی را برطرف نمایید، در غیر این صورت اظهارنامه ثبت علامت تجاری شما رد خواهد شد.
- حالت سوم که بدترین حالت متصور است، صدور اخطار رد است. این اتفاق در مواردی نظیر عدم اقدام به موقع برای رفع نواقص اعلامی (مورد قبلی)، وجود تشابه در برند مورد تقاضا با برندی که قبلاً در همان طبقه و زمینه برای شخص دیگری ثبت شده است و یا حتی زودتر تقاضا شده (ولو یک روز زودتر تقاضا شده) و در حال طی کردن مراحل ثبت برند از سوی متقاضی آن است، عدم طبقه‌بندی صحیح برند با توجه به مجوز فعالیت، عدم انجام صحیح مراحل ثبت برند که در بالا به صورت مشروح ذکر کردیم و مواردی نظیر آن است.
مرجع اعتراض به نظریه کارشناسان ثبت علامت
اگر اظهارنامه شما توسط کارشناسان اداره رد شود، ۳۰ روز مهلت دارید تا اعتراض خود را در سامانه اداره مالکیت صنعتی ثبت کنید تا اعتراض شما در کمیسیونی که به همین منظور تشکیل می‌شود، بررسی شود. این کمیسیون متشکل از کارشناسان و رئیس اداره علائم تجاری است. اعضاء کمیسیون به اعتراض شما رسیدگی می‌کنند و نتیجه از طریق سامانه به شما اعلام می‌گردد.
اگر مجددا تقاضای فرد رد شود، می‌توانید با تقدیم دادخواست به دادگاه، اقدام به احقاق حق خود نمایید. دادگاه نیز با جلب نظر کارشناس، اقدام به صدور رای خواهد کرد. این رای در زمان‌های مجاز خود قابل اعتراض توسط طرفین دعوا خواهد بود. در چنین وضعیتی پرونده به دادگاه تجدید نظر استان تهران ارجاع می‌شود و رای دادگاه تجدید نظر، رای قطعی و نهایی است و نتیجه آن هر چه که باشد، برای طرفین دعوا لازم‌الاتباع خواهد بود.
جستجو و استعلام علائم تجاری
شما می‌توانید از طریق دو سایت اقدام به جستجو و استعلام علامت تجاری کنید. اولین سایت مربوط به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به آدرس https://iripo.ssaa.ir و دومین سایت نیز سایت روزنامه رسمی به نشانی rrk.ir است. از آنجا که مطابق قانون، کلیه علائم تجاری باید پس از تایید مراجع قانونی ثبت و در روزنامه رسمی آگهی شوند، چنانچه، علامت تجاری مورد نظر متقاضی، پیش از آن توسط فرد دیگری به ثبت رسیده و در روزنامه رسمی آگهی شده باشد، از طریق این سایت و بخش آگهی‌های قانونی آن قابل استعلام خواهد بود.
وکیل ثبت برند یا علامت تجاری
وکیل ثبت برند کسی است که دارای دانش و تخصص در این زمین است و می‌تواند کارهای ثبت برند را با دقت و سرعت به پیش ببرد. از مهم‌ترین مواردی که یک وکیل علائم تجاری باید از آن اطلاع کامل داشته باشد، نحوه صحیح تکمیل اظهارنامه ثبت علامت تجاری یا برند در سامانه مالکیت صنعتی است. اظهارنامه ثبت برند شامل مشخصات متقاضی، مشخصات دریافت‌کنندگان ابلاغیه، رشته فعالیت، مشخص نمودن طبقات کالاها، توضیح اجزاء علامت و ادعای حق تقدم است.
کلیه این مراحل نیازمند تجربه و تخصص است و همچنین وکیل موردنظر باید از نحوه صحیح ارجاع مدارک به کارشناس اداره مالکیت صنعتی در تهران مطلع باشد تا با کمترین میزان خطا و صرفه‌جویی در زمان و هزینه موکلین، ثبت برند آنها را انجام دهد.
سخن پایانی
ثبت برند از آن جهت که معرف محصول و تلاش تجاری یک مجموعه است، دارای اهمیت اقتصادی بالایی است و بنابراین، از جهات مختلف دارای حساسیت زیادی است. توصیه ما این است که اگر قصد ثبت برند خود را دارید، حتما از خدمات مشاورین و وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو بهره‌مند شوید.