برای آن که در مورد ابطال علامت تجاری سخن بگوییم، لازم است ابتدا کمی در مورد خود علامت تجاری صحبت کنیم. علامت تجاری در قانون ثبت اختراعات و علائم عبارت از هر نوع علامتی مثل نقش، تصویر، رقم، حرف، عبارت و مهر است که در واقع نشانه‌هایی برای معرفی کالا یا محصولات صنعتی و خدماتی است. ویژگی باارزش علامت تجاری این است که باعث تمایز و تشخیص محصول هر تاجر یا تولیدکننده، از محصولات دیگر می‌شود.
هر فرد یا شرکت که در زمینه تولید، توزیع، بسته‌بندی، خرید و فروش یا واردات و صادرات فعالیتی دارد، می‌تواند با ارائه مدارک مورد نیاز به اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی در تهران یا اداره ثبت محل فعالیت متقاضی در شهرستان‌ها، علامت تجاری خود را ثبت کند. ثبت علامت تجاری در ایران اختیاری است، مگر در مواردی که دولت آن را الزامی بداند. مدت اعتبار علامت، ۱۰ سال از تاریخ ثبت و هر ۱۰ سال با پرداخت هزینه مربوطه، قابل تمدید است. حق استفاده انحصاری از علامت تجاری، ویژه کسی است که آن را ثبت کرده است. با این حال این علامت قابل نقل و انتقال به دیگری است.
ابطال علامت تجاری به چه معناست؟
ابطال علامت تجاری به این معنی است که گواهینامه ثبت علامت از تاریخی که به ثبت رسیده است، باطل شود. ابطال آن نیاز به تقدیم دادخواست دارد. ممکن است در موردی که صاحب علامت از آن سوءاستفاده کرده باشد، هر شخص دارای نفع برای ابطال آن، در دادگاه طرح دعوا کند.
چه زمانی می‌توان علامت تجاری را باطل کرد؟
ابطال علامت تجاری مطابق آنچه در قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی وعلائم تجاری آمده است، از طریق دادگاه ممکن است. برای این کار، هر ذی‌نفع با ثابت کردن مواردی که در بند الف ماده ۳۰ و ماده ۳۲ قانون مذکور آمده است، می‌تواند ابطال آن را بخواهد.
موارد ابطال علامت تجاری:
- علامت تجاری نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها یا خدمات موسسه دیگر متمایز کند.
- علامت تجاری خلاف موازین شرعی، نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.
- کاملا شبیه یا به طرز گمراه کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالا یا خدمات مشابه متعلق به موسسه دیگری در ایران، باشد. به بیان ساده‌تر، اگر فرد یا شرکتی، علامت تجاری شبیه به علامتی که قبلا ثبت شده است را مورد استفاده قرار دهد، شخصی که ابتدا آن علامت را ثبت کرده می تواند ابطال علامت بعدی ثبت‌شده را درخواست کند.
همچنین فردی که در ابطال علامت نفع دارد (ذی‌نفع)، اگر ثابت کند که مالک علامت ثبت‌شده خودش است یا این علامت به وسیله شخصی که از طرف او مجاز بوده است ثبت شده و آن علامت را حداقل به مدت ۳ سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از درخواست ذی‌نفع استفاده نکرده و دلیل آن قوه قاهره نبوده است، می‌تواند لغو و ابطال آن را از دادگاه بخواهد. اگر علامت ثبت‌شده شرایط قانونی را نداشت یا در ثبت رعایت نشده بود، می‌توان ابطال گواهینامه آن را از دادگاه تقاضا کرد. بنابراین زمانی می‌توان علامت تجاری را باطل کرد که آن علامت به ثبت رسیده باشد.
نمونه رأی ابطال علامت تجاری
رأی در مورد ابطال علامت تجاری مشابه:
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی آقای … به وکالت از … به طرفیت آقای … مبنی برابطال جزئی از علامت تجاری شماره ۱۶۷۹۱۸ نسبت به کلمات … و دعوی خوانده با وکالت خانم …. به طرفیت خواهان و اداره مالکیت صنعتی، مبنی بر الزام خواندگان به حذف کلمه ترکیبی… از علامت ثبت شده خوانده ردیف اول به شماره ثبت ۱۸۸۴۹۲ مورخ ۹۹/۷/۲۶ و الزام خوانده ردیف دوم « اداره مالکیت صنعتی» به ثبت علامت و نام تجاری … که قرار رسیدگی توام به لحاظ ارتباط دو دعوی صادر گردیده است.
ماحصل دعوی هر یک از خواهان‌ها به شرح دادخواست تقدیمی، ادعای مالکیت نسبت به کلمات … است که شرکت … به لحاظ سابقه ثبت آن طی شماره ۱۸۸۴۹۲ مورخ ۹۹/۷/۲۶ علامت را متعلق به خود می داند و در مقابل آقای … مدعی سابقه استفاده مستمر از کلمات مذکور است که در این راستا اسناد و مدارک مثبته ای تقدیم نموده است.
علی هذا دادگاه از توجه به مستندات تقدیمی خواهان, آقای … که مصون ازایراد و تعرض خوانده باقی مانده است، نظر به اینکه اسناد ارائه شده مجموعا دلالت بر استفاده مقدم نام برده از کلمات … به عنوان علامت تجاری، تحت موسسه … دارد که درنتیجه دارای حقوق مقدم و مکتسبه‌ای است و ثبت موخر کلمات به عنوان علامت تجاری ، به نام … معارض حقوق مقدم نام برده است و موضوع مشمول بند ز ماده ۳۲ قانون ثبت اختراعات طرح های صنعتی و علائم تجاری است که به موجب آن ثبت علامت درصورتی که معارض حقوق مقدم دیگری برای همان کالا و یا برای کالا و خدماتی که به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی می شود، ممنوع گردیده، بنابراین با احراز سبق استفاده آقای … از علامت متنازع فیه و تشخیص تعارض اقدامات … با حقوق مکتسبه نام برده، ضمن ردّ دعوی … دعوی آقای … را وارد و ثابت تشخیص داده، مستندا به بند الف ماده ۳۰ و بندهای الف و ز ماده ۳۲ و ۴۱ از قانون مذکور حکم به حذف کلمه ترکیبی… از علامت ثبت شده ۱۸۸۴۹۲ و الزام اداره مالکیت صنعتی به ثبت کلمات … به نام آقای ح.د با رعایت تشریفات قانونی، صادر و اعلام می دارد. رأی صادره حضوری و ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ، قابل تجدید نظرخواهی در محاکم تجدیدنظر تهران می باشد.
ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری
حق استفاده اختصاصی از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون ثبت کرده باشد.
وکیل علامت تجاری
وکیل در به ثبت رساندن علامت تجاری می‌تواند به نمایندگی از طرف صاحب علامت اقدام کند و اظهارنامه ثبت را همراه نمونه علامت و فهرست کالاها یا خدماتی که ثبت علامت برای آنها درخواست شده، به اداره مالکیت صنعتی تقدیم کند.
وکیل علامت تجاری می‌تواند در بررسی مواد قانونی و تطبیق علامت مورد درخواست برای ثبت با مقررات قانونی، برای مثال در این مورد که علامت درخواستی مشابه علامت دیگری نباشد، خلاف موازین شرعی نباشد یا تقلید نشان نظامی نباشد و سایر مواردی که در ماده ۳۲ قانون ثبت اختراعات آمده است، موکل خود را راهنمایی کند تا در به ثبت رساندن علامت تجاری خود به مشکل برنخورد.
نقش دیگر وکیل در طرح دعوای ابطال است، دادخواست ابطال علامت تجاری ثبت شده را با آگاهی و شناختی که ازمواد قانونی دارد و پیدا کردن موارد تخلف از مقررات، تنظیم و تقدیم دادگاه می‌کند یا در دعوایی که برای ابطال علامت تجاری ثبت‌شده مطرح است، از موکل خود دفاع می‌کند.
دادگاه رسیدگی به ابطال علامت تجاری
رسیدگی به اختلافات در زمینه علائم تجاری، مطابق ماده ۵۹ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، در صلاحیت شعبه یا شعب خاصی از دادگاه‌های عمومی تهران است. باید گفت که فقط دادگاه عمومی حقوقی تهران صالح به رسیدگی است و دادگاه‌های سایر شهرستان‌ها این صلاحیت را ندارند. تصمیمات اداره مالکیت صنعتی توسط اشخاص ذی‌نفع قابل اعتراض است و دادخواست آن باید ظرف ۲ ماه (۶۰ روز) از تاریخ ابلاغ یا اطلاع، به دادگاه عمومی تهران تقدیم شود. مرجع تجدیدنظر از آرای دادگاه عمومی، دادگاه تجدید نظر استان تهران است. آنچه گفته شد مربوط به دعوای حقوقی ابطال علامت تجاری است و این دعوا را می‌توان به صورت کیفری ابتدا در دادسرا مطرح کرد و پس از طی مرحله تحقیقات مقدماتی، برای صدور رأی به دادگاه کیفری ۲ تهران ارجاع می‌شود.
سخن پایانی
علامت تجاری نشان دهنده هویت یک مجموعه و تفکر پنهان آن در کسب و کار است و معرفی‌کننده یک محصول یا خدمت برای تمایز آن از سایر محصولات است. ثبت علامت تجاری برای شرکت‌ها ابزاری برای کسب شهرت و بازاریابی بوده و باعث جلوگیری از سوءاستفاده متقلبان عرضه‌کننده کالا با نام و علامت مشابه می‌شود. دارندگان علامت تجاری باید حقوق ویژه و اختصاصی خود را در داشتن علامت تجاری بشناسند تا در موارد ضروری اقدام قانونی مناسب برای جلوگیری از تضییع حقوق خود، مانند تقاضای ابطال علامت تجاری مشابه علامت خود را از مراجع قضایی بخواهند.