فحاشی و توهین چه مجازاتی در قانون دارد؟

یکی از جرایمی که متاسفانه در جامعه ما رواج دارد، جرم فحاشی و توهین است. متاسفانه بسیاری افراد از جرم بودن این حرکت غیراخلاقی بی‌اطلاعند و تصور می‌کنند بیان الفاظ نامناسب، هیچ‌گونه بار کیفری ندارد. حفظ کرامت و حیثیت افراد در جامعه، امری بسیار مهم است که قانون نیز به آن اهمیت داده و در صورت لطمه دیدن حیثیت افراد، با شخص خاطی برخورد خواهد کرد.
جرم فحاشی و توهین ممکن است سبب تعزیر یا حد گوینده شود. با توجه به این که غالبا در حال عصبانیت، انسان کنترل کمتری بر رفتار و گفتار خود دارد، بهتر است با این جرم بیشتر آشنا شویم تا هم مرتکب آن نشویم و هم در صورت مواجهه با آن، از حق خویش دفاع کنیم.

جرم فحاشی و توهین چیست؟

فحاشی و توهین عبارت است از به کار بردن الفاظ یا اعمال توهین‌آمیز مانند فحاشی یا استعمال الفاظ رکیک و یا پرت کردن تخم مرغ و گوجه به سوی دیگری. البته اگر این سخنان حاوی تهمت زنا یا لواط به شخص باشد، تحت عنوان قذف بررسی خواهد شد. همچنین فرقی نمی‌کند که این سخنان بر زبان جاری شده یا از طریق پیامک، ایمیل یا تصویر به حضور فرد برسد.

ارکان جرم فحاشی و توهین

برای تحقق جرم فحاشی و توهین، شرایطی لازم است که به اختصار به آن اشاره خواهیم کرد:

• رفتار یا گفتار، باید موهن باشد و رفتار خلاف ادب، برای تحقق این جرم کافی نیست.
• فحاشی و توهین باید به یک شخص یا اشخاص معین صورت بگیرد. پس اگر کسی به شکل کلی بگوید همه کارمندان بدبخت و بیچاره‌اند، مرتکب توهین نشده است.
• فحاشی و توهین به مردگان، توهین نیست؛ مگر این که عرفا توهین به مرده، توهین به بازماندگان محسوب شود.
• توهین باید صریح بوده و حضوری یا علنی باشد.

انواع توهین

جرم توهین صرفا با الفاظ رخ نمی‌دهد، بلکه رفتار توهین‌آمیز نیز می‌تواند سبب تحقق این جرم گردد. همچنین این جرم نیاز به تحقق نتیجه ندارد. یعنی حتی اگر شنونده از شنیدن این سخنان یا دیدن این رفتارها ناراحت نشود نیز جرم توهین محقق شده است. بنابراین باید گفت که توهین یا لفظی است و یا عملی. این الفاظ یا رفتار باید لزوما توهین‌آمیز باشند تا این جرم محقق شود. یعنی اگر رفتاری صرفا خلاف ادب باشد، نمی‌توان به واسطه آن، فرد را محکوم به جرم توهین کرد.
نوعی از توهین نیز وجود دارد که آن را هجو می نامند؛ یعنی به شکل نثر یا نظم (شعر) فرد یا افرادی را مورد تهاجم و توهین قرار دهند. هجو در لغت به معنای دشنام و برشمردن عیوب آمده است. مطابق ماده ۷۰۰ قانون تعزیرات، هر کس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی، کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر کند، به حبس از ۱ تا ۶ ماه محکوم می‌شود.

قذف چیست؟

قذف نوعی از افترا است که در آن شخص به دیگری نسبت زنا یا لواط می‌دهد. بنابراین صرف نسبت زنا یا لواط سبب تحقق قذف شده و اگر فردا جرایم دیگر را به دیگری نسبت دهد و نتواند آنها را اثبات کند، به مجازات جرم افترا محکوم خواهد شد. مجازات جرم قذف در حالت کلی ۸۰ ضربه تازیانه است و این جرم از جرایم قابل گذشت محسوب می‌شود که تنها با شکایت شاکی خصوصی اقدام به تعقیب متهم می‌گردد.

تفاوت توهین و قذف

توهین در واقع به کار بردن الفاظ ناشایست یا رفتارهای توهین‌آمیز است، اما قذف نسبت دادن لواط یا زنا به فرد است. بنابراین قذف نوعی خاص از توهین تلقی می‌شود که دارای مجازات خاص حدی است. در حالی‌که توهین جرمی تعزیری است. همچنین توهین تنها نسبت به اشخاص زنده متصور است، ولی قذف حتی نسبت به مردگان نیز محقق می‌شود.

شکایت از توهین و فحاشی

حال که جرم فحاشی و توهین را شناختیم، باید بدانیم که اگر کسی به ما توهین کرد، باید چه کاری انجام دهیم؟ برای شکایت از جرم توهین و فحاشی، باید با در دست داشتن مدارک و مستندات، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و پس از ثبت شکواییه، مدارک را نیز به آن ضمیمه کرد. بعد از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای مربوطه ارجاع داده می‌شود تا رسیدگی به آن آغاز گردد. در دادسرا اگر شخص را مجرم تشخیص دهند، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری دو ارجاع داده شده و در آنجا به آن رسیدگی و حکم مقتضی صادر می‌شود.

مجازات فحاشی و توهین

همانطور که گفته شد، مجازات توهین ساده جزای نقدی درجه ۶ خواهد بود که طبق قانون از ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال است. البته این مجازات توهین ساده است و جرایمی مانند قذف، توهین مشدد و … مجازات‌های شدیدتری دارند که در جای خود توضیح داده خواهد شد.

جرم فحاشی و توهین با پیامک

تفاوتی ندارد که فحاشی و توهین با چه وسیله‌ای رخ دهد. ممکن است فرد حضورا به دیگری توهین کند و یا این که به وسیله پیامک و یا ایمیل، اقدام به فحاشی و حتی قذف دیگری نماید. پس حتی اگر توهین از طریق پیامک باشد، می‌توان با ارائه مستندات آن به قاضی، فرد توهین‌کننده را محکوم کرد.

راه‌های اثبات توهین و فحاشی

راه‌هایی که در ادله اثبات کیفری بیان شده است، تماما می‌توانند برای اثبات این جرم نیز به کار آیند. برای مثال، خود فرد اقدام به اقرار کند و یا شهود بر وقوع این جرم شهادت دهند. اما مهمترین راه اثبات جرم فحاشی و توهین، همان علم قاضی است که از طریق شواهد و امارات حاصل می‌شود. این شواهد و امارات می‌تواند مواردی مانند پیامک، فایل صوتی یا تصویری، ایمیل و … باشد.

فحاشی و توهین به سران سه قوه و کارمندان دولت

تا اینجا سخن از توهین ساده بود. اما قانون برخی از اقسام توهین را به صورت خاص جرم‌انگاری کرده که باید جداگانه بررسی کرد. براساس ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هر کس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها را در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید، به چهل و پنج روز تا سه ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا دو میلیون تا بیست و پنج میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.
دقت کنید که برای تحقق این جرم دو نکته باید محقق شود: اول این که فرد از موقعیت شغلی شخص مطلع باشد و بداند که دارد به کارمند دولت توهین می‌کند. پس اگر نداند که طرف مقابل کارمند یا وزیر یا وکیل مجلس است، جرم توهین ساده محسوب خواهد شد. مورد دیگر نیز این است که فرد باید حتما در حال انجام وظیفه بوده یا توهین به خاطر انجام وظیفه‌اش باشد. پس توهین به یک کارمند خارج از وقت اداری توهین ساده بوده و از شمول این ماده خارج است. اما اگر خارج از ساعت اداری به همان کارمند به سبب کاری که در هنگام انجام وظیفه داشته توهین شود، جرم مشمول همین ماده خواهد بود.

فحاشی و توهین به مقام رهبری و امام خمینی (ره)

بر اساس ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هر کس به حضرت امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان‌ا… علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید، به حبس‌ از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. برای تحقق این جرم کافی است که فرد از جایگاه شخص مورد اهانت آگاه باشد و نیازی نیست او در حال انجام وظیفه باشد.

سب النبی چیست؟

ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد: هر کس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و یا هریک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند، ساب النبی است و به اعدام محکوم می‌شود.

تبصره- قذف هر یک از ائمه معصومین علیهم السلام و یا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است. باید توجه داشت که این همه انبیا را شامل شده و فقط انبیای اولوالعزم را شامل نمی‌شود.

اهانت به مقدسات مذهبی

ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) می‌گوید:«هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره(س) اهانت نماید، اگر مشمول حکم‌ ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.»
بنا بر این ماده، اگر عمل فرد مشمول ساب النبی بوده حکمش اعدام و الا مشمول این ماده است. همچنین تنها توهین به مقدسات اسلام سبب تحقق این جرم است و مقدسات ادیان دیگر تنها وقتی مشمول حکم این ماده است که آن مقدسات، مقدسات دین اسلام نیز باشد.

سخن پایانی

در زندگی روزمره صحنه‌هایی ممکن است رخ دهد که انسان پا را از دایره مقررات فراتر نهد و پس از عصبانیتی کوتاه، دچار پشیمانی شود. یکی از این امور فحاشی و توهین به دیگران است. از آنجا که این عمل با کرامت انسانی در تضاد است، قانون به حراست از حریم آن پرداخته است. بنابراین بهتر است با شناخت قوانین و مقررات در حوزه رفتارهای اجتماعی، هم خود از ارتکاب این قبیل امور برحذر باشیم و هم در صورتی که چنین رفتاری علیه ما صورت گرفت، از حق خود دفاع کنیم.