ورقه اختراع یا گواهینامه ثبت اختراع سندی قانونی است که متعلق به صاحب اختراع و ایده است. این سند رسمی،از سوی مراجع قانونی صادر می‌شود و دارنده یک اختراع، حق قانونی و محدود برای بهره‌برداری از آنچه ساخته را برای مدتی محدود می‌دهد. این سند زمان‌دار، ممکن است در برخی موارد باطل و فاقد ارزش شود. در این مقاله از بلاگ پلتفرم حقوقی ترازو این موضوع را بررسی می‌کنیم.
روند ثبت و ابطال ورقه اختراع
مطابق با ماده ۲ قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب سال ۱۴۰۳، گواهینامه اختراع، سندی است که «مرجع ثبت»، برای اختراع صادر می‌کند. انجام این کار در ایران، توسط بخش مالکیت معنوی، از زیرمجموعه‌های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انجام می‌شود. این گواهینامه نشان‌دهنده حقوق انحصاری و قانونی اختراع، برای دارنده آن است. در حقیقت با وجود این سند قانونی است که مخترع می‌تواند از حقوق ناشی از اختراع ثبت شده خود، بهره ببرد.
«ابطال ورقه اختراع» به معنای ابطال یا لغو این سند است. صدور این گواهینامه کار ساده ای نیست. درخواست ابطال ورقه اختراع باید توسط مرجع قضایی ثبت و پس از قطعی شدن حکم، اجرایی شود. هر زمان رأی در مورد ابطال گواهینامه اختراع قطعی شد، این رأی، برای ثبت و انتشار، به مرجع مربوطه ابلاغ می‌شود.
درخواست ابطال ورقه اختراع باید توسط مرجع قضایی ثبت و پس از قطعی شدن حکم، اجرایی شود.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
دلایل اصلی ابطال گواهینامه اختراع
قانون حمایت از مالکیت صنعتی، در ماده ۶۷ خود، ۶ دلیل اصلی برای ابطال یک گواهینامه اختراع را مشخص کرده است. مطابق با ماده ۴ قانون حمایت از مالکیت صنعتی گاهی یک ایده یا کشف، با اینکه ممکن است به نظر خلاقانه بیاید، اما از نظر قانون «اختراع» محسوب نمی‌شود و صدور گواهینامه برای آن اشتباه بوده است. این موارد شامل:
- کشف‌های علمی، نظریه‌های ریاضی و آثار هنری
- روش‌های درمانی انسان و حیوان (راه‌های جدید پیشگیری، تشخیص، جراحی یا درمان بیماری‌ها به خودی خود اختراع محسوب نمی‌شوند.) فراموش نکنید محصولاتی که در درمان یا کشف بیماری‌ها استفاده می‌شوند، تحت شرایطی خاص اختراع به شمار می‌روند.
- روش‌های انجام فعالیت‌های ذهنی، اجتماعی، تجاری و بازی‌ها ( اگر یک روش جدید برای مدیریت یک شرکت یا یک بازی فکری جدید ابداع کنید، این‌ها اختراع نیستند.)
- گونه‌های گیاهی و جانوری که در طبیعت یافت می‌شوند، اختراع به حساب نمی‌آیند. البته میکروارگانیسم‌ها یا فرایندهای زیستی که با دست‌کاری ژنتیکی و دخالت مستقیم انسان تولید شده‌اند، می‌توانند اختراع باشند.
- شناسایی کاربرد جدید از چیزهای شناخته شده (اگر شما یک محصول یا فرآیند از قبل موجود را فقط در یک زمینه جدید استفاده کنید، این اختراع نیست.)
- اختراعاتی که مغایر با شرع، نظم عمومی، اخلاق حسنه، سلامت انسان یا محیط زیست باشند.
- شرایط لازم برای اختراع از ابتدا وجود نداشته است.
- اختراع به درستی توضیح داده نشده است. برای ثبت یک اختراع، مخترع باید آن را به صورت کامل، واضح و دقیق توضیح دهد. به شکلی که هر فرد ماهری در آن زمینه بتواند آن را بسازد یا اجرا کند. اگر این توضیحات ناقص یا مبهم باشند و اختراع به طور کامل «افشا» نشود، گواهینامه آن امکان باطل شدن را دارد.
۳ دلیل دیگر برای ابطال گواهینامه اختراع
علاوه بر موارد بالا، در ۳ حالت دیگر نیز گواهینامه اختراع می‌تواند باطل شود که نیازی به توضیح بیشتر ندارند، چون از نامشان پیداست:
- گواهینامه به کسی داده شده که مخترع اصلی نبوده است.
- اختراع استفاده نشده است. اگر ۴ سال از تاریخ درخواست ثبت یا ۳ سال از تاریخ ثبت اختراع بگذرد (هر کدام که طولانی‌تر باشد) و دارنده گواهینامه بدون دلیل موجه، هیچ اقدام مؤثری برای ساخت یا استفاده از آن در ایران انجام نداده باشد، گواهینامه باطل می‌شود.
- محدوده حمایت از اختراع گسترش یافته باشد. یعنی تغییری در گواهینامه ایجاد شده باشد که دامنه حمایت قانونی از اختراع را به شکل غیرمجاز و بیشتر از حد واقعی آن گسترش داده باشد.
ویژگی‌های یک اختراع چیست؟
هر اختراعی برای اینکه به رسمیت شناخته و ثبت شود، باید ۳ ویژگی اساسی داشته باشد:
۱- جدید بودن: یعنی این اختراع در هیچ جای دنیا، در هیچ صنعت یا فنی، وجود نداشته باشد.
۲- داشتن گام ابتکاری: اختراع نباید برای یک فرد متخصص در آن حوزه، بدیهی و آشکار باشد. باید نوآوری داشته باشد.
۳- داشتن کاربرد صنعتی: اختراع باید قابلیت ساخت یا استفاده در یکی از رشته‌های صنعت را داشته باشد. (صنعت شامل مواردی مانند کشاورزی، صنایع دستی، ماهیگیری و حتی خدمات هم می‌شود.)
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سخن پایانی
ثبت اختراع دستاورد بزرگی است، اما درک این نکات حقوقی برای حفظ حقوق مخترع و جلوگیری از ابطال احتمالی گواهینامه بسیار حیاتی است. این قوانین به منظور حفظ عدالت و شفافیت در حوزه مالکیت صنعتی وضع شده‌اند. اگر قصد ثبت اختراع دارید، مشورت با متخصصان حقوقی برای اطمینان از رعایت تمامی جوانب قانونی، گامی هوشمندانه است. اگر قصد دارید در این خصوص اقدام کنید و می‌خواهید در این فرایند قانونی موفق باشید، پیشنهاد ما، انتخاب یکی از وکلای ثبتی پلتفرم حقوقی ترازو است.