الزام به ثبت اختراع مهم‌ترین راهی است که با کمک آن می‌توان امکان سواستفاده دیگران از هر نوآوری و ابتکاری را گرفت. به همین دلیل، در قوانین و مقررات کشورهای مختلف برای حمایت از اختراعات، روش‌هایی وجود دارد. یکی از این روش‌ها که در ایران نیز به کار می‌رود، الزام به ثبت اختراع است، اما می‌دانید که منظور از ثبت اختراع چیست؟ ثبت اختراع در ایران چگونه انجام می‌شود و چه شرایط و مراحلی دارد؟ برای استعلام ثبت اختراع چه باید کرد؟ در این مقاله از پلتفرم حقوقی ترازو، به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهیم.
ثبت اختراع چیست؟
ثبت اختراع یعنی طی کردن تمامی مراحل قانونی که یک مخترع برای حمایت از اختراع خود انجام می‌دهد. پس از طی کردن این مراحل قانونی و ثبت آنها، فقط این فرد (مخترع و ثبت‌کننده) حق انحصاری بهره‌برداری از اختراع مورد نظر را در مدت زمانی که قانون تعیین کرده (در ایران بیست سال پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع) و در محدوده جغرافیایی مشخص شده دارد.
این موضوع در نظام حقوقی در قالب ماده ۳ قانون حمایت از مالکیت صنعتی تعریف شده است: «بهره‌مندی از حقوق ناشی از اختراع مندرج در این قانون، منوط به ثبت آن نزد مرجع ثبت است.»
با ثبت اختراع، گواهینامه‌ای به مخترع اعطا می‌شود که به آن گواهی «ثبت اختراع» یا «گواهینامه اختراع» می‌گویند. مطابق با ماده ۲ قانون حمایت از مالکیت صنعتی: «گواهینامه اختراع، سندی است که مرجع ثبت مالکیت صنعتی که در این قانون «مرجع ثبت» نامیده می‌شود، برای اختراع صادر می‌کند و نشان‌دهنده حقوق انحصاری مندرج در این قانون برای دارنده آن است.»
نگارش قراردادهات رو به متخصصش بسپر تا با کمترین هزینه و در کمترین وقت انجام بشه …
ثبت اختراع در ایران چگونه است؟
مراحل اولیه ثبت اختراع در ایران در حال حاضر غیرحضوری است.
تا پیش از تصویب قانون حمایت از مالکیت صنعتی در تاریخ ۱۴۰۳/۳/۱، ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۸۶ اجرا می‌شد، اما پس از تصویب قانون مذکور و به موجب ماده ۱۵۰ این قانون، قانون قبلی نسخ شد.
در حال حاضر، ثبت اختراع در ایران طبق قانون حمایت از مالکیت صنعتی و با مراجعه به سامانه‌ای به نام سامانه ثبت اختراع انجام می‌شود. این سامانه بخشی از سایت مرکز مالکیت معنوی به نشانی https://iripo.ssaa.ir است که زیر نظر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور فعالیت می‌کند.
شرایط ثبت اختراع
ثبت هر اختراعی شرایطی دارد که در ماده ۱۲ قانون حمایت از مالکیت صنعتی به آنها اشاره شده است:
۱- جدید بودن: اختراع در فن یا صنعت پیشین، وجود نداشته است.
۲- دارا بودن گام ابتکاری: اختراع برای دارنده مهارت متعارف در فن یا صنعت مربوط، معلوم و آشکار نیست.
۳- دارا بودن کاربرد صنعتی: اختراع در رشته‌ای از صنعت، قابل ساخت یا استفاده است.
مطابق با ماده ۵ این قانون، این افراد می‌توانند تقاضای ثبت اختراع را ارائه دهند:
- مخترع یا قائم‌مقام قانونی یا نماینده قانونی وی
- شخصی که اختراع به سفارش او، حاصل شده یا قائم‌مقام قانونی یا نماینده وی؛ البته با رعایت حقوق مخترع
در صورتی که افرادی به‌صورت مشترک اختراعی را پدید آوردند، حق تقاضای ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه ثبت اختراع به طور مشترک به آنان تعلق می‌گیرد. طبق ماده ۶ قانون مذکور: «چنانچه ۲ یا چند شخص در پدید آوردن اختراعی واحد، مشارکت داشته و سهم آنها در این همکاری مشخص باشد، میزان مشارکت هر یک به تفکیک در گواهینامه اختراع قید می‌شود و حقوق حاصل از آن، به همان نسبت به ایشان تعلق می‌گیرد. در صورتی که کار هر یک از آنها جدا و متمایز نبوده یا میزان مشارکت آنها در ایجاد اختراع مشخص نباشد، نام همه آنها در گواهینامه اختراع ذکر می‌گردد و حقوق ناشی از گواهینامه، به‌طور مساوی به همه آنها تعلق می‌گیرد.»
در صورتی که افرادی به‌صورت مشترک اختراعی را پدید آوردند، حق تقاضای ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه ثبت اختراع به طور مشترک به آنان تعلق می‌گیرد.
مراحل ثبت اختراع
اولین مرحله برای ثبت اختراع، ارائه اظهارنامه‌ای به مرجع ثبت اختراعات است. بر اساس ماده ۱۴ قانون حمایت از مالکیت صنعتی، شرایط این اظهارنامه شامل این موارد است:
۱- اطلاعات هویتی مخترع
۲- اطلاعات هویتی مالک (دارنده حقوق مادی اعم از سفارش‌دهنده اختراع یا شخصی که حقوق مادی اختراع به وی منتقل شده است.)
۳- توصیف اختراع
۴- خلاصه‌ای از توصیف اختراع
۵- ادعا یا ادعاهای اختراع
۶- نقشه یا نقشه‌ها (در صورت وجود)
۷- تعیین طبقه اختراع بر اساس طبقه‌بندی بین‌المللی اختراعات (تکمیل این بند اختیاری است.)
۸- تعیین پیوست‌ها
هویت در این قانون برای اتباع ایرانی نام، نام خانوادگی و شماره ملی شخص حقیقی و نام و نوع و شناسه انحصاری شخص حقوقی و برای اتباع خارجی نام، نام خانوادگی و نشانی برای اشخاص حقیقی و نام و نشانی برای اشخاص حقوقی است.
این اظهارنامه باید همراه با مدارک و مستنداتی که در ماده ۱۵ این قانون به آنها اشاره شده، در سامانه ثبت اختراع به ثبت برسد. مطابق با ماده ۱۵، مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:
۱- مدرک هویتی مالک و مخترع
۲- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر نام مخترع، در صورتی که او بخواهد نامش در گواهینامه اختراع درج نشود.
۳- مدرک مربوط به حق تقدم که باید همزمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف یک ماه پس از آن تاریخ، تسلیم شود (در صورت درخواست حق تقدم.)
۴- رسید پرداخت هزینههای قانونی
۵- مدرک نمایندگی، در صورتی که نماینده اظهارنامه را تسلیم کند.
مرجع ثبت اختراعات پس از بررسی اظهارنامه و مدارک و مستنداتی که ضمیمه آن شده، ظرف مدت یک ماه پس از مهلتی که برای پرداخت هزینه ثبت اختراع تعیین شده، نتیجه را اعلام می‌کند. در صورت صدور گواهی ثبت اختراع، این گواهی در روزنامه رسمی به ثبت می‌رسد.
میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.
هزینههای ثبت اختراع
هزینههای مربوط به ثبت اختراع مطابق با ماده ۱۴۰ قانون حمایت از مالکیت صنعتی تعیین می‌شود.
| خدمات | هزینه (ریال) |
| ثبت اظهارنامه و جستجوی اختراع | ۵۰۰ هزار |
| بررسی ماهوی اختراع | ۳۰۰ هزار |
| صدور گواهینامه اختراع و تمدید سالانه | یک میلیون |
| انتقال و ثبت مجوز بهره‌برداری از آن | ۵۰۰ هزار |
| بررسی اعتراض مربوط به گواهینامه و پاسخ استعلام | یک میلیون و نیم |
| تغییرات، رفع نقص و سایر خدمات ثبتی | ۵۰۰ هزار |
لازم به یادآوری است که هزینه فرآیندهای ثبت اختراع اشخاص حقوقی، ۵ برابر هزینه اشخاص حقیقی است و مبالغ مذکور در این جدول هر ۳ سال یکبار به تناسب نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی، با پیشنهاد مرجع ثبت و تصویب رئیس قوه قضائیه تعدیل می‌شود.
همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از پرداخت پنجاه درصد هزینههای ثبت اختراع معاف هستند. ضمن اینکه هزینه فرایندهای ثبت نمونه اشیای مصرفی، نصف هزینههای ثبت اختراع است.
استعلام ثبت اختراع
یکی از اقدامات لازم پیش از ثبت اختراع، این است که باید مطمئن شوید که این اختراع قبلاً در ایران به ثبت نرسیده باشد. برای استعلام ثبت اختراعی که در داخل کشور انجام شده، ۲ راه پیش رو دارید:
- مراجعه به سامانه مرکز مالکیت معنوی و جستجوی بر اساس مواردی نظیر عنوان اختراع یا کلمات کلیدی مرتبط با آن
- مراجعه به سایت روزنامه‌های رسمی کشور و جستجوی آگهی‌های ثبت اختراع در این سایت
سخن پایانی
تا پیش از تصویب قانون حمایت از مالکیت صنعتی در سال ۱۴۰۳، برای ثبت اختراع قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال ۱۳۸۶ اجرا می‌شد. پس از آن، مقررات قانون حمایت از مالکیت صنعتی اجرا می‌شود.
به موجب این قانون اختراع باید جدید و دارای گام ابتکاری و کاربرد صنعتی باشد تا به ثبت برسد. تقاضای ثبت اختراعاتی که این ویژگی‌ها را دارند را می‌توان با ثبت اظهارنامه ثبت اختراع و مدارک و مستندات ذکر شده در ماده ۱۵ قانون حمایت از مالکیت صنعتی در سامانه مرکز مالکیت معنوی ارائه داد. پس از آن، تقاضای ثبت اختراع توسط مرجع ، بررسی و گواهینامه ثبت اختراع صادر می‌شود. به موجب این گواهینامه، حق انحصاری بهره‌برداری از اختراع به مدت ۲۰ سال در محدوده جغرافیایی تعیین شده، به صاحب گواهینامه تعلق می‌گیرد.
از آنجاییکه دریافت گواهی ثبت اختراع ممکن است با پیچیدگی‌هایی همراه شود، پیشنهاد می‌کنیم که برای این کار با یک وکیل باتجربه در زمینه امور ثبتی مشورت کنید.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سوالات متداول
ثبت اختراع چیست و چه مزیتی دارد؟
ثبت اختراع یعنی ثبت رسمی یک ایده نو یا محصول جدید در مراجع قانونی، به طوری که فقط فرد ثبت‌کننده، حق انحصاری استفاده از آن را در مدت زمان مشخص داشته باشد.
شرایط ثبت اختراع در ایران چیست؟
ایده یا محصول باید جدید باشد (قبلاً ثبت نشده باشد)، ابتکاری باشد (برای متخصصان بدیهی نباشد) و در صنعت قابل استفاده و بهره‌برداری باشد.
مراحل ثبت اختراع چگونه است؟
ابتدا باید در سامانه ثبت اختراع مرکز مالکیت معنوی اظهارنامه ثبت و سپس، مدارک خواسته‌شده مانند توصیف اختراع، اطلاعات هویتی و نقشه‌ها را بارگذاری کنید. پس از بررسی نهایی، گواهینامه ثبت اختراع صادر خواهد شد.
چگونه استعلام بگیریم که یک اختراع قبلاً ثبت شده یا نه؟
از طریق سامانه مالکیت معنوی (iripo.ssaa.ir) یا سایت روزنامه رسمی کشور