با وجود نوسانات بازار ارز و کاهش ارزش ریال در مقابل ارزهای خارجی، بسیاری از افراد به این فکر میفتند که ارز خارجی یا حتی ارز دیجیتال را جایگزین پول رایج مملکت کنند. بااینحال، ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا میتوان ثمن معامله با ارز خارجی پرداخت شود؟ وضعیت حقوقی خرید با ارز دیجیتال چگونه است؟ در ادامه، به این سؤالات مهم پاسخ میدهیم.
حکم معامله با ارز خارجی چیست؟
یکی از انواع معاملات که این روزها نظر افراد بسیاری را به خود جلب کرده، خرید و فروش ملک با ارز خارجی یا خرید و فروش خودرو با ثمن قرار دادن ارز خارجی است. این معاملات به دلایل مختلفی از پولشویی گرفته تا فرار از مالیات یا کاهش ضرر و زیان ناشی از نوسانات اقتصادی انجام میشوند اما نظر قانونگذار در مورد چنین معاملاتی چیست؟
بر اساس بند ج ماده ۲ قانون پولی و بانکی کشور: «تعهد پرداخت هرگونه دین و یا بدهی فقط به پول رایج کشور انجامپذیر است، مگر آن که با رعایت مقررات ارزی کشور ترتیب دیگری بین بدهکار و بستانکار داده شده باشد.»
همچنین، مطابق با بند ث ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: «تسویه هرگونه دین و یا بدهی فقط با پول رایج کشور امکانپذیر است، مگر آنکه قانون، شیوه دیگری را تعیین کرده یا با رعایت مقررات، ترتیب دیگری بین بدهکار و بستانکار توافق شده باشد.»
علاوهبراین، در نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه شماره ۳۶۸/۱۴۰۲/۷ مورخ ۱۱/۱۱/۱۴۰۲ به این موضوع اشاره شده است. در این نظریه مشورتی، به سؤالاتی درباره معاملاتی مانند بیع خودرو یا ملک با ثمن ارز خارجی پاسخ داده میشود. بر این اساس، اگر چنین معاملاتی با رعایت قوانین و مقرراتی ارزی کشور منعقد شوند، با توجه به بند ج ماده ۲ قانون پولی و بانکی کشور، صحیح خواهند بود و دادگاه در پروندههای مطالبه دین ناشی از چنین معاملاتی حکم به پرداخت ارز مورد مطالبه میدهد.
در مقابل، اگر این قوانین و مقررات رعایت نشوند، دادگاه مذکور به پرداخت معادل ریالی ارز مورد تعهد حکم میدهد. علت هم این است که مطابق این نظریه مشورتی، «منع قانونی فوق ناظر بر الزام به ایفای تعهد به ارز است و نه اصل معامله به ارز».
از این نظریه و مواد ذکر شده میتوان ممنوعیت معامله با ارز خارجی را نتیجه گرفت. در واقع، در معاملاتی از این قبیل حتی اگر طرفین معامله به پرداخت ارز خارجی به عنوان ثمن معامله توافق کنند و میان آنها اختلافی ایجاد شود، در نهایت، به دلیل ممنوعیت معامله با ارز خارجی، دادگاه حکم به پرداخت مبلغ بدهی با وجه رایج کشور خواهد داد، مگر اینکه معامله با شرایطی خاص و مطابق با مقررات بانک مرکزی در برخی موارد انجام شده باشد.
آیا میتوان با ارز دیجیتال معامله کرد؟
موضوع مهم دیگری که این روزها به یکی از پرسشهای حقوقی افراد تبدیل شده، معامله و خرید با ارز دیجیتال است. بسیاری از کسانی که در زمینه رمزارزها فعالیت میکنند، همیشه درباره خرید کالاها و خدمات با ارز دیجیتال سؤالاتی دارند و میخواهند بدانند که آیا میتوان با ارزهای دیجیتالی که در اختیار دارند، معامله کنند؟
در تاریخ ۱۳/۵/۱۳۹۸، با انتشار مصوبه هیئت وزیران درباره استخراج ارز دیجیتال و معامله با آن به این سؤال پاسخ داده شد. بر اساس بند ۱ این مصوبه: «استفاده از رمزارزها صرفاً با قبول مسئولیت خطرپذیری (ریسک) از سوی متعاملین صورت میگیرد و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست.»
بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که معامله با ارز دیجیتال از حمایتهای قانونی برخوردار نیست و در صورت متضرر شدن یکی از طرفین در این معامله، هیچ ضمانتی برای جبران خسارت وجود نخواهد داشت. همچنین، مهمتر از آن، در معاملاتی که در داخل کشور انجام میشوند، نمیتوان از ارز دیجیتال استفاده کرد.
البته، ممکن است این مقرره بسیاری از افراد را با مشکلاتی مواجه سازد. به همین دلیل، اقداماتی انجام شده که از جمله آنها میتوان به آغاز به کار ریال دیجیتال در آینده اشاره کرد. مطابق با آخرین خبری که در آذر ماه ۱۴۰۳ بانک مرکزی اعلام کرده، استفاده از ریال دیجیتال در برخی از بانکهای کشور شروع شده و در آیندهای نزدیک ریال دیجیتال میتواند به یکی از وجوه رایج برای پرداختها تبدیل شود.
سخن پایانی
در حال حاضر، معامله با ارز خارجی و ارز دیجیتال ممنوع اعلام شده است. بنابراین، در صورتی که معاملات با این ارزها انجام شوند، نمیتوان جبران ضرر و زیانهای ناشی از آنها را تضمین کرد. از آنجایی که مقررات مربوط به چنین معاملاتی همواره در حال تغییر و اصلاح هستند، پیشنهاد میکنیم که پیش از توافق با چنین معاملاتی، ابتدا از صحت و شرایط قانونی آنها مطمئن شوید. برای آگاهی از آخرین مقررات مربوط به معاملات با ارز خارجی و ارز دیجیتال نیز میتوانید با یک وکیل یا کارشناس حقوقی حرفهای مشورت کنید.