بیمه شخص ثالث

بیمه شخص ثالث یکی از بیمه‌هایی است که در قوانین ما به اجبار برای افرادی که دارای وسایل نقلیه موتوری می‌باشند در نظر گرفته شده است. با رشد صنعت و پدیدآمدن وسایل نقلیه، یکی از پدیده‌های نوظهور، ایجاد خسارات ناشی از حرکت این وسایل بوده است. طبیعی است که حرکت دادن وسیله‌ای آهنین ممکن است سبب بروز خطراتی گردد.

با گسترش استفاده از این نوع وسایل و بروز حوادث متعدد، شرکت‌های بیمه به این فکر افتادند تا خسارات ناشی شده از اینگونه حوادث را بیمه کنند. اما بمرور جوامع دریافتند که این امر نه تنها امری مناسب بلکه امری ضروری است، زیرا در بسیاری موارد ممکن است خسارات ایجاد شده، جبران نشده باقی بماند. به همین دلیل قانون‌گذاران این نوع از بیمه را برای وسایل نقلیه موتوری اجباری کردند. در مقاله حاضر ما شما را با سوالات حقوقی‌ای که در این زمینه وجود دارد آشنا کرده و به آنها پاسخ خواهیم گفت.

بیمه شخص ثالث چیست؟

بر اساس ماده ۲ قانون بیمه اجباری، کلیه دارندگان وسایل نقلیه اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند، مکلفند وسایل نقلیه خود را در قبال خسارت بدنی و مالی که در اثر حوادث وسایل نقلیه مذکور به اشخاص ثالث وارد می‌‌شود، حداقل به مقدار مندرج در قانون، نزد شرکت بیمه ای که مجوز فعالیت در این رشته را از بیمه مرکزی داشته باشد، بیمه کنند. به این نوع از بیمه در اصطلاح بیمه شخص ثالث گفته می‌شود.

دلیل این نامگذاری به این خاطر است که راننده وسیله نقلیه شخص اول است که حادثه در اثر فعل او ایجاد می‌شود. شخص دوم در واقع همان بیمه‌گر یا شرکت بیمه است. و شخص سوم یا ثالث در واقع کسی است که از فعل راننده دچار آسیب شده است. در این نوع از بیمه از آنجا که خسارت‌های وارد شده به این شخص بیمه و پرداخت آن تضمین می‌شود، به بیمه شخص ثالث معروف گشته است.

شخص ثالث کیست؟

در قانون بیمه اجباری ماده ۱، شخص ثالث چنین تعریف شده است: «شخص ثالث؛ هر شخصی است که به سبب حوادث موضوع این قانون دچار خسارت بدنی و یا مالی شود به استثنای راننده مسبب حادثه». پس با این تعریف مشخص می‌شود هر شخصی که از فعل راننده و خودرو دچار آسیب گردد، از دید این قانون شخص ثالث محسوب خواهد شد مگر خود راننده.

به عبارت دیگر اگر دو خودرو با هم تصادف کنند، راننده غیرمقصر، سرنشینان خودرو غیرمقصر و حتی سرنشینان خودروی مقصر، ثالث محسوب شده و خسارات جانی ایشان توسط بیمه پرداخت می‌گردد. همچنین عابر پیاده‌ای نیز که بر اثر برخورد با خودرو دچار حادثه گردد، ثالث بوده و مشمول بیمه خواهد بود.

حقوق ناشی از بیمه شخص ثالث در صورت انتقال وسیله نقلیه

بر اساس قانون دارنده وسیله نقلیه، اعم از مالک و یا متصرف وسیله نقلیه است و هر کدام که بیمه نامه را تحصیل کند تکلیف از دیگری ساقط می شود. یعنی چه مالک خودرو و چه کسی که متصرف خودرو است، اگر بیمه نامه را دریافت کنند، دیگر تکلیفی برای اخذ بیمه وجود ندارد.

اما ممکن است سوال شود که در صورت فروش خودرو، آیا قانون مالک جدید را بیمه‌گذار می‌داند و در صورت بروز خسارت بیمه خسارات ناشی از فعل او را پرداخت خواهد کرد؟ پاسخ مثبت است. بر اساس ماده۶ قانون بیمه اجباری، از تاریخ انتقال مالکیت وسیله نقلیه، کلیه حقوق و تعهدات ناشی از قرارداد بیمه موضوع این قانون به انتقال گیرنده منتقل می شود و انتقال گیرنده تا پایان مدت قرارداد بیمه، بیمه گذار محسوب می شود. بنابراین اگر وسیله نقلیه را بفروشید، قرارداد بیمه شخص ثالث نیز با آن به خریدار منتقل خواهد شد.

تخفیف عدم خسارت

تخفیف عدم خسارت در واقع تخفیفی است که اشخاص بیمه‌گزار با استفاده نکردن از مزایای بیمه شخص ثالث در طول یک سال قرارداد بیمه، می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. هرچه تعداد سال‌هایی که از بیمه شخص ثالث استفاده نشده بالاتر باشد، بیمه‌گزار برای تمدید آن از تخفیف بیشتری برخوردار خواهد شد. میزان این تخفیف به ازای هر سال عدم استفاده از بیمه شخص ثالث، ۵ درصد حق بیمه بوده و سقف این تخفیفات تا ۱۴ سال، یعنی ۷۰% تخفیف است.

انتقال تخفیفات قرارداد بیمه شخص ثالث چگونه است؟

بر اساس قانون در صورتیکه شما در سال فاقد حادثه منجر به ایراد خسارت بوده و از بیمه خود استفاده نکرده باشید، هرساله درصدی به عنوان تخفیف بر روی مبلغ قرارداد شما لحاظ خواهد شد. اما آیا در هنگام خرید و فروش خودرو این تخفیف نیز همانند اصل قرارداد بیمه به مالک جدید منتقل خواهد شد؟ در گذشته اینچنین بود اما در قانون جدید اوضاع متفاوت گشت.

بر اساس قانون جدید کلیه تخفیفاتی که به واسطه «نداشتن حوادث منجر به خسارت» در قرارداد بیمه اعمال شده باشد، متعلق به انتقال دهنده است. انتقال دهنده می تواند تخفیفات مذکور را به وسیله نقلیه دیگر از همان نوع، که متعلق به او یا متعلق به همسر، والدین یا اولاد بلاواسطه وی باشد، منتقل کند. این امر به واسطه آیین نامه اجرائی آن انجام شده و شما با مراجعه به کارگزاری بیمه خود به راحتی می‌توانید آن را انجام دهید.

بیمه شخص ثالث چه خساراتی را تحت پوشش قرار می‌دهد؟

تا اینجا با بیمه شخص ثالث آشنا شدیم. اما باید بدانیم که چه خساراتی توسط بیمه ثالث قابل پرداخت خواهد بود. به طور کلی، خسارات مالی و جانی از طریق بیمه ثالث قابل جبران است.

خسارات تحت پوشش بیمه ثالث عبارتند از:‌

• خسارات مالی
• خسارت بدنی یا جانی

در خسارات مالی در واقع خودروی طرف مقابل یا وسایل دیگر آسیب دیده و در خسارات جانی، بدن افراد آسیب می‌بیند. موارد و هزینه‌هایی که در بیمه شخص ثالث به عنوان خسارت جانی قابل پرداخت است از این قرارند‌:

• فوت
• نقص عضو
• ازکارافتادگی کامل یا جزئی
• هزینه‌های پزشکی
• دیه جراحت

حداقل میزان تعهد در بیمه شخص ثالث

آیا بیمه شخص ثالث حداقل تعهد معینی نسبت به جبران خسارات دارد؟ به عبارت دیگر آیا میزان تعهد خاصی را قانون اجباری کرده است تا بر اساس آن حق بیمه نیز معین گردد؟ پاسخ مثبت است. حداقل مبلغ بیمه شخص ثالث در بخش خسارت بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماههای حرام است و در هر حال بیمه گذار موظف به اخذ الحاقیه نیست. همچنین حداقل مبلغ بیمه در بخش خسارت مالی معادل دو و نیم درصد (۵ /۲%) تعهدات بدنی است. بیمه گذار میتواند برای جبران خسارت های مالی بیش از حداقل مزبور، در زمان صدور بیمه نامه یا پس از آن، بیمه تکمیلی تحصیل کند.

به عنوان مثال در سال ۱۴۰۲، که مبلغ دیه در ماه حرام یک میلیارد و دویست میلیون تومان است، کف تعهدات بیمه‌گر همین مبلغ خواهد بود. همچنین کف تعهد نسبت به خسارات مالی دو نیم درصد این مبلغ یعنی ۳۰ میلیون تومان خواهد بود. البته شما می‌توانید تعهدات مالی و جانی را افزایش داده و به همین نسبت حق بیمه بیشتری نیز باید پرداخت کنید اما مبلغی کمتر از این را نمی‌توان در قرارداد بیمه ذکر کرد.

قراردادن شرط در بیمه‌نامه

در سالهای نه چندان دور، شرکتهای بیمه برای فرار از پرداخت خسارت، شروطی را در بیمه‌نامه قید می‌کردند. مثلا مانند این شرط که خسارات بدنی تنها در صورت فوت قابل پرداخت خواهد بود. قانون‌گذار در سال ۹۵ با تصویب قانون جدید تمام این شروط را باطل اعلام کرد.

بر اساس ماده ۱۱ قانون بیمه اجباری، درج هرگونه شرط در بیمه نامه که برای بیمه گذار یا زیان دیده مزایای کمتر از مزایای مندرج در این قانون مقرر کند، یا درج شرط تعلیق تعهدات بیمه گر در قرارداد به هر نحوی، باطل و بلااثر است. بطلان شرط سبب بطلان بیمه نامه نمی شود. همچنین اخذ هرگونه رضایتنامه از زیان دیده توسط بیمه گر و صندوق مبنی بر رضایت به پرداخت خسارت کمتر از مزایای مندرج در این قانون ممنوع است و چنین رضایتنامه‌ای بلااثر است.

افراد تحت پوشش خسارات جانی، خسارات جانی راننده مقصر

در قبل تعریف شخص ثالث را بیان کردیم و گفتیم که اشخاص ثالث چه کسانی بوده و تحت پوشش خسارات جانی بیمه شخص ثالث هستند. اما ممکن است این سوال ویش بیاید که آیا راننده‌ای که خود سبب ایجاد حادثه بوده نیز تحت پوشش خسارات جانی قراردارد؟ یعنی با اینکه او ثالث نیست اما آیا خسارات او نیز تحت پوشش است یا خیر؟

در گذشته بیمه سرنشین یعنی بیمه راننده از بیمه شخص ثالث جدا بود اما در حال حاضر، بیمه‌گر بر اساس قانون مکلف به پرداخت خسارات جانی راننده نیز خواهد بود. در واقع شما با خرید بیمه شخص ثالث، سه نوع خسارت دریافت خواهید کرد:

• خسارات مالی به ثالث
• خسارات جانی به ثالث
• خسارت جانی راننده

بر اساس ماده ۳ قانون بیمه اجباری، دارنده وسیله نقلیه مکلف است برای پوشش خسارت های بدنی واردشده به راننده مسبب حادثه، حداقل به میزان دیه مرد مسلمان در ماه غیرحرام، بیمه حوادث اخذ کند؛ مبنای محاسبه میزان خسارت قابل پرداخت به راننده مسبب حادثه، معادل دیه فوت یا دیه و یا ارش جرح در فرض ورود خسارت بدنی به مرد مسلمان در ماه غیرحرام و هزینه معالجه آن می باشد. سازمان پزشکی قانونی مکلف است با درخواست راننده مسبب حادثه یا شرکت بیمه مربوط، نوع و درصد صدمه بدنی واردشده را تعیین و اعلام کند.

پس با این حساب در سال ۱۴۰۲ که دیه مرد مسلمان در ماه غیرحرام ۹۰۰ میلیون تومان است، تعهد بیمه در مورد خسارات بدنی راننده همین میزان خواهد بود که از این بابت مبلغ ۶۳۰ هزار تومان به بیمه نامه شخص ثالث اضافه خواهد شد. باید توجه داشت که این بیمه نیز مانند بیمه شخص ثالث اجباری بوده ولی همگی تحت یک قرارداد بیمه به فروش می‌رسد.

سقف تعهدات بیمه‌گر نسبت به سرنشینان و افراد خارج از خودروی مسبب حادثه

ممکن است برای شما سوال پیش بیاید که در بیمه نامه به عنوان مثال به میزان یک دیه کامل به عنوان تعهد بیمه‌گر ذکر شده است. اما اگر تعداد بیشتری در حادثه آسیب ببینند، آیا بیمه خسارات را پرداخت خواهد کرد؟‌ یا این مبلغ بین همه خسارت دیدگان تقسیم خواهد شد. در این میان باید بین سرنشینان خودروی مسبب حادثه و افراد خارج از آن فرق گذاشت.

در مورد سرنشینان خودروی آسیب دیده : تعهد ریالی بیمه گر در قبال زیان دیدگان داخل وسیله نقلیه مسبب حادثه، برابر حاصل ضرب ظرفیت مجاز وسیله نقلیه در سقف تعهدات بدنی بیمه نامه با رعایت تبصره ماده (۹) و ماده (۱۳) قانون بیمه اجباری خواهد بود. در هر صورت تعداد جنین و اطفال زیر دوسال داخل وسیله نقلیه به ظرفیت مجاز خودرو اضافه می شود. بنابراین اگر ظرفیت یک خودرو ۵ نفر باشد، بیمه تا ۵ نفر به میزان تعهد مندرج در بیمه‌نامه پرداخت خواهد کرد.

در مواردی که به علت عدم رعایت ظرفیت مجاز وسیله نقلیه، مجموع خسارات بدنی زیان دیدگان وسیله نقلیه مقصر حادثه بیش از سقف مذکور باشد مبلغ خسارت مورد تعهد بیمه گر به نسبت خسارت وارده به هر یک از زیان دیدگان بین آنان تسهیم می گردد و مابه‌التفاوت خسارت بدنی هر یک از زیان دیدگان توسط صندوق تأمین خسارت های بدنی وفق مقررات مربوط پرداخت و مطابق مقررات قانون از مسبب حادثه بازیافت می شود.

اما در مورد افراد خارج از خودروی مسبب حادثه :‌ تعهد ریالی بیمه گر در قبال زیان دیدگان خارج از وسیله نقلیه مسبب حادثه ده برابر سقف تعهدات بدنی بیمه نامه با رعایت تبصره ماده (۹) و ماده (۱۳) قانون بیمه اجباری می باشد. در مواردی که مجموع خسارات بدنی زیان دیدگان خارج از وسیله نقلیه مسبب حادثه بیش از سقف مذکور باشد مبلغ خسارت مورد تعهد بیمه گر به نسبت خسارت واردشده به هر یک از زیان دیدگان بین آنان تسهیم می گردد و مابه التفاوت خسارت بدنی هر یک از زیان دیدگان توسط صندوق تأمین خسارت های بدنی وفق مقررات مربوط پرداخت می شود.

گرفتن خسارت پرداختی توسط بیمه از راننده دارای تخلف حادثه ساز

اگر راننده‌ای بر اثر تخلف حادثه‌ساز سبب وقوع حادثه شد تکلیف چیست؟ آیا بیمه خسارت زیان‌دیدگان را پردات خواهد کرد؟ پاسخ مثبت است. اما در این صورت می‌تواند بخشی از خسارت پرداختی را بعدا از راننده حادثه ساز دریافت کند. در حوادث رانندگی منجر به جرح یا فوت که به استناد گزارش کارشناس تصادفات راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه، ‏علت اصلی وقوع تصادف یکی از تخلفات رانندگی حادثه ساز باشد، بیمه گر مکلف است خسارت زیان دیده را بدون هیچ شرط و اخذ تضمین پرداخت کند و پس از آن می تواند به شرح زیر برای بازیافت به مسبب حادثه مراجعه کند:

• در اولین حادثه ناشی از تخلف حادثه ساز راننده مسبب در طول مدت بیمه نامه: معادل دو و نیم درصد (۵/۲%) از خسارت های بدنی و مالی پرداخت شده
• در دومین حادثه ناشی از تخلف حادثه ساز راننده مسبب در طول مدت بیمه نامه: معادل پنج درصد(۵%) از خسارت های بدنی و مالی پرداخت شده
• در سومین حادثه ناشی از تخلف حادثه ساز و حوادث بعد از آن در طول مدت بیمه نامه: معادل ده درصد(۱۰%) از خسارت های بدنی و مالی پرداخت شده

گرفتن خسارت پرداختی توسط بیمه از راننده مقصر

در موارد زیر بیمه گر مکلف است بدون هیچ شرط و اخذ تضمین، خسارت زیان دیده را پرداخت کند و پس از آن می تواند به قائم مقامی زیان دیده از طریق مراجع قانونی برای بازیافت تمام یا بخشی از وجوه پرداخت شده به شخصی که موجب خسارت شده است مراجعه کند:

• اثبات عمد مسبب در ایجاد حادثه نزد مراجع قضائی
• رانندگی در حالت مستی یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان مؤثر در وقوع حادثه که به تأیید نیروی انتظامی یا پزشکی قانونی یا دادگاه رسیده باشد.
• در صورتی که راننده مسبب، فاقد گواهینامه رانندگی باشد یا گواهینامه او متناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد.
• در صورتی که راننده مسبب، وسیله نقلیه را سرقت کرده یا از مسروقه بودن آن، آگاه باشد.

در صورت وجود اختلاف میان بیمه گر و مسبب حادثه، اثبات موارد فوق در مراجع قضائی صالح صورت خواهد گرفت. همچنین در مواردی که طبق قانون بیمه گر حق رجوع به مسبب حادثه یا قائم مقام قانونی وی را دارد، اسناد پرداخت خسارت از سوی بیمه گر در حکم اسناد لازم الاجراء است و از طریق دوایر اجرای سازمان ثبت اسناد و املاک کشور قابل مطالبه و وصول است.

البته در صورتی که حادثه در حین آموزش رانندگی توسط مراکز مجاز یا آزمون اخذ گواهینامه رخ دهد، خسارت پرداخت شده به وسیله شرکت بیمه از آموزش گیرنده یا آزمون دهنده قابل بازیافت نخواهد بود و حسب مورد آموزش دهنده یا آزمون گیرنده، راننده محسوب می‌شود.

بیمه چه خساراتی را پرداخت نخواهد کرد؟

موارد زیر اگر محرز گردد دیگر بیمه به خسارات ناشی از آن چیزی پرداخت نخواهد کرد:

• خسارت وارده به وسیله نقلیه مسبب حادثه و محمولات آن
• خسارت مستقیم و یا غیرمستقیم ناشی از تشعشعات اتمی و رادیواکتیو
• جریمه یا جزای نقدی
• اثبات قصد زیان دیده در ایراد صدمه به خود مانند خودکشی، اسقاط جنین و نظایر آن و نیز اثبات هر نوع خدعه و تبانی نزد مراجع قضائی.

گرفتن دیه در تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه

در صورتیکه راننده مقصر فاقد گواهینامه بوده و تصادفش منجر به فوت دیگری گردد، بر اساس قانون بیمه مکلف به پرداخت خسارت به طرف زیان دیده خواهد بود. با این تفاوت که پس از پرداخت دیه توسط بیمه، بیمه می‌تواند خسارت پرداختی را از راننده بدون گواهینامه اخذ کند.

فرق بیمه بدنه و بیمه شخص ثالث

بیمه بدنه نوعی بیمه اختیاری است که در آن فرد خسارت‌های وارده به خودروی خود را بیمه می‌کند. این کاملا برخلاف بیمه شخص ثالث است که اجباری بوده و در آن خسارت‌های وارده بر ثالث جبران خواهد شد.

سخن پایانی

بیمه شخص ثالث نوعی بیمه اجباری است که مالک یا دارنده وسیله نقلسه موظف به دریافت آن از شرکت‌های بیمه است. البته در این بین قوانین بسیاری وجود دارد که ما در این مقاله تنها به بخشی از آن اشاره کردیم. درصورتیکه شما نیز در این مورد سوالی دارید، بهتر تا آن را مشاورین و وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.