«عده»» از مفاهیم مهم و گاهی پیچیده در قوانین اسلامی و مدنی ایران است که با پایان یافتن یک زندگی مشترک (به دلیل طلاق، فسخ نکاح یا وفات همسر) اهمیت پیدا می‌کند. داشتن اطلاعات دقیق درباره این موضوع، به خصوص برای افرادی که در آستانه جدایی هستند، ضروری است. در این مقاله پلتفرم حقوقی ترازو تعریف حقوقی این موضوع، انواع «عده»، قوانین مربوط به آن و اینکه شامل چه زنانی نمی‌شود را تحلیل و بررسی کرده‌ایم.
«عده» چیست؟
«عده» به مدت زمانی مشخص گفته می‌شود که یک زن پس از جدایی یا فوت همسرش، نمی‌تواند ازدواج مجدد کند. این دوره برای اطمینان از پاکی رحم زن از جنین همسر قبلی و جلوگیری از تداخل نسل‌ها در ازدواج جدید، در نظر گرفته شده است. منظور از «عده» همین دوره انتظار است. این حکم فقهی و قانونی برای نظم بخشیدن به روابط خانوادگی و حفظ حقوق فرزندان احتمالی وضع شده است.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
انواع «عده» و مدت زمان آن
«عده» انواع مختلفی دارد که هر کدام با توجه به دلیل جدایی و شرایط زن، مدت زمان متفاوتی هم دارد: طلاق، وفات، صیغه و فسخ نکاح.
«عده» طلاق
«عده» طلاق درباره زنانی است که به واسطه طلاق از همسر خود جدا شده‌اند. در این دوران، زن حق ازدواج با فرد دیگری را ندارد و همسرش نیز می‌تواند در صورت پشیمانی و رجوع، بدون نیاز به ثبت عقد جدید، به زندگی مشترک بازگردد.
«عده» طلاق چند روز است؟
مدت زمان «عده» طلاق برای زنانی که در سن یائسگی نیستند و عادت ماهیانه دارند، معمولاً سه طهر (دوره پاکی) کامل پس از طلاق است. به عنوان مثال، اگر زنی در دوره عادت ماهیانه خود طلاق داده شود، پس از اتمام آن، باید ۳ دوره پاکی (طهر) را پشت سر بگذارد و در پایان دوره سوم، «عده» او تمام می‌شود. اگر زن به دلیل بیماری یا شیردهی عادت ماهیانه نداشته باشد، این مدت ۳ ماه قمری خواهد بود. این موارد در ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی عنوان شده است.
«عده» وفات
«عده» وفات درباره زنانی است که همسرشان فوت کرده و نوعی احترام به همسر متوفی و ابراز حزن و اندوه است و ربطی به وضعیت جسمانی زن ندارد.
«عده» وفات چند روز است؟
مدت زمان «عده» وفات برای زنانی که باردار نیستند، ۴ ماه و ۱۰ روز قمری است، اما اگر زن باردار باشد، این مدت تا زمان تولد کودک طول می‌کشد. پس از وضع حمل، حتی اگر چند روز بعد از فوت همسر باشد، «عده» وفات به پایان می‌رسد. این موضوع در ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی بیان شده است.
«عده» عقد موقت (صیغه)
«عده» در عقد موقت یا صیغه موقت نیز وجود دارد و در نظر گرفته می شود.
«عده» صیغه چند روز است؟
مدت «عده» برای زنی که در عقد موقت بوده، ۲ طهر کامل یا ۴۵ روز در صورت نداشتن عادت ماهیانه است. اگر زن باردار باشد، «عده» او تا زمان زایمان ادامه پیدا می‌کند ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی به بررسی این موارد می‌پردازد.
«عده» فسخ نکاح
اگر عقد نکاح به دلیل برخی بیماری‌ها فسخ شود، زن باید «عده» نگه دارد. فسخ نکاح یک عمل حقوقی یک‌طرفه است که با اراده یکی از زوجین، بدون نیاز به حکم دادگاه یا توافق طرف دیگر، انجام می‌شود.
«عده» فسخ نکاح چند روز است؟
مدت زمان این «عده» همانند «عده» طلاق، ۳ طهر است. این حکم در ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی بیان شده است.
نفقه ایام «عده»
«نفقه» هزینه‌های خوراک، پوشاک، مسکن و سایر نیازهای ضروری زن است. در طلاق رجعی (که مرد می‌تواند در طول «عده» به زندگی مشترک بازگردد)، مرد موظف به پرداخت نفقه همسرش در مدت «عده» است، اما در طلاق بائن (که مرد حق رجوع ندارد)، پرداخت نفقه بر عهده مرد نیست؛ مگر اینکه زن باردار باشد. در این صورت، مرد تا زمان زایمان، باید نفقه را پرداخت کند. این موضوع در ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی توضیح داده شده است.
دلیل نگه داشتن «عده»
دلیل نگه داشتن «عده» در درجه اول، حفظ نظم نسل و جلوگیری از اختلاط فرزندان است. این حکم از این جهت اهمیت دارد که اگر زنی بلافاصله پس از جدایی ازدواج کند و باردار شود، مشخص نیست پدر فرزند، کدام یک از همسران است. این موضوع می‌تواند به مشکلات شرعی، قانونی و حقوقی زیادی منجر شود.
همچنین، در طلاق رجعی، این فرصت برای زن و شوهر فراهم می‌شود تا دوباره به زندگی خود فکر کنند و در صورت تمایل، به یکدیگر رجوع کنند.
چه زنانی «عده» ندارند؟
هر زنی پس از جدایی ملزم به نگه داشتن «عده» نیست:
| کدام گروه از زنان | شرایط |
| زنانی یائسه | زنانی که به سن یائسگی رسیده‌اند، یعنی توانایی بارداری ندارند، پس از طلاق نیازی به «عده» ندارند. |
| زنانی که با همسر خود نزدیکی نکرده‌اند | اگر زن و مردی از یکدیگر جدا شوند و پیش از طلاق نزدیکی صورت نگرفته باشد، زن «عده» ندارد. (ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی) |
عواقب رعایت نکردن «عده»
اگر زنی در طول ایام «عده» با شخص دیگری ازدواج کند، این ازدواج باطل است و در صورت آگاهی ۲ طرف از این موضوع، مرتکب نکاح باطل شده‌اند. در این شرایط، حتی اگر پس از پایان «عده»، مجدداً با یکدیگر عقد کنند، ازدواج دوم نیز باطل خواهد بود.
علاوه بر این، در صورت بارداری زن، مشکلاتی در تعیین نسب و هویت فرزند به وجود می‌آید که می‌تواند عواقب حقوقی پیچیده‌ای به همراه داشته باشد.
نکات و قوانین مهم درباره «عده»
| نوع عده | مدت زمان عده |
| عده ازدواج دائم | ۳ طهر کامل؛ اگر زن به دلیل شیردهی یا بیماری، عادت ماهیانه نداشته باشد، ۳ ماه قمری است. |
| عده همسر مفقودالاثر | پس از اینکه حکم فوت فرضی همسر توسط دادگاه صادر شود، ۴ ماه و ۱۰ روز است. |
| عده زن باردار | زن باردار در تمامی انواع جدایی، تا زمان زایمان او ادامه دارد. (ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی) |
سخن پایانی
مسائل مربوط به «عده» و طلاق پیچیدگی‌های حقوقی خاص خود را دارند. اگر در این مسیر نیاز به راهنمایی و مشاوره دارید، مجموعه حقوقی ترازو با تیمی از وکلای مجرب و متخصص، در کنار شماست. ما با ارائه مشاوره حقوقی رایگان، به شما کمک می‌کنیم تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرید و از حقوق خود دفاع کنید. برای دریافت مشاوره، کافی است با ما تماس بگیرید.
تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.
سوالات متداول
آیا عده طلاق واجب است؟
بله، رعایت زمان عده طلاق برای زنانی که طلاق گرفته‌اند، واجب است.
صیغه یک ساعته عده دارد؟
بله، فرقی نمی‌کند زمان صیغه چقدر باشد؛ همه صیغه‌ها عده دارند.
آیا در زمان عده، می‌توان صیغه شد؟
ازدواج در مدت عده، به لحاظ شرعی و قانونی ممنوع است و یکی از موانع نکاح به شمار می‌رود.
آیا زن و شوهر در زمان عده، محرم هستند؟
بله، زن و شوهر در زمان عده طلاق رجعی همچنان محرم هستند و رابطه زناشویی بین آنان، ایراد شرعی ندارد، اما در طلاق بائن، چه زن عده داشته باشد و چه نداشته باشد، رجوع مرد به او جایز نیست.