تقسیم ارث بین دختر و پسر و قوانین ارث فرزندان

نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر متوفی از جمله موارد مهم در تقسیم ارث یا ماترکی است که از متوفی بر جا می‌ماند و در نظام حقوقی ایران احکام و قوانین خاصی دارد.

حتما تا به حال در مورد قانون تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر چیزهایی شنیده‌­اید و می­‌دانید که پسران دو برابر دختران ارث می‌برند، اما شاید از استثنائات آن خبر نداشته باشید. گاهی برخی افراد از وکلا می‌پرسند که آیا سهم‌الارث پسر و دختر مساوی شده است؟ در ادامه به بررسی قوانین تقسیم ارث بین فرزندان می‌پردازیم و به تمامی این ابهامات پاسخ می‌دهیم.

قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان در سال ۱۴۰۱

طبق ماده ۸۶۱ قانون مدنی، موجب ارث دو امر است: نسب و سبب. خویشاوندان نسبی آنهایی هستند که رابطه­‌ی هم‌خونی با متوفی دارند و خویشاوندان سببی آن دسته از افرادی هستند که به سبب ازدواج، دارای رابطه‌­ی فامیلی با متوفی شده‌­اند.

به موجب رابطه­­‌ی نسبی، دختر از طبقه اول ارث می‌­باشد و سهم ارث دختر از پدر، بر طبقات بعدی مقدم است. یعنی در صورتی­‌که متوفی فرزندانی داشته باشد، خویشاوندان دیگرِ ایشان در طبقات دوم و سوم، ارث نمی‌برند.

تا اینجا متوجه شدیم که دختر متوفی از طبقه اول ارث است و نسبت به بقیه­­‌ی وراث مقدم‌­تر است. حال به بررسی حالت‌­های مختلف ارث دختر از والدین می‌­پردازیم.

اگر متوفی ابوین نداشته اما یک یا چند اولاد داشته باشد، ماترک به شکل زیر بین آنها تقسیم می­‌شود:

• اگر فرزند یک نفر باشد خواه پسر یا دختر، تمام‌ ترکه به او می‌رسد.
• اگر همه­‌ فرزندان دختر باشند، ماترک بین آنها به طور مساوی تقسیم می­‌شود.
• اگر تعداد اولاد، متعدد بوده و بعضی دختر و بعضی پسر باشند، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.
• اگر تنها وارثان متوفی مادر و پدر و یک دختر باشند، یک ششم ارث به پدر، یک ششم به مادر و سه ششم به دختر تعلق می­‌گیرد و باقی مانده که یک ششم است، تقسیم بر پنج می‌­شود. از این مقدار یک پنجم به پدر، یک پنجم به مادر و سه پنجم به دختر تعلق می­‌گیرد.
• اگر تنها وارث متوفی مادر و پدرش با چند دختر باشند، یک ششم ترکه به پدر و یک ششم به مادر و بقیه که چهار ششم است، بین دختران به طور مساوی تقسیم خواهد شد.
• اگر تنها وارث متوفی مادر، پدر، دختر و پسرش باشند، یک ششم ارث به پدر، یک ششم به مادر و بقیه (چهار ششم) بین دختران و پسران تقسیم می‌­شود. به طوری که به پسران دو برابر سهم‌الارث دختران برسد.

با توجه به این ماده متوجه می‌شویم که اگر وارث متوفی تنها یک دختر باشد و وراث دیگری از طبقه اول یا زوج و زوجه وجود نداشته باشد، دختر متوفی تمامی ارث را خواهد برد.

قانون جدید تساوی ارث دختر و پسر ۱۴۰۱

بسیار از ما سوال می‌شود که در قانون جدید آیا سهم دختر و پسر مساوی شده است یا خیر؟ باید بگوییم که هیچ قانون جدیدی در این باره تصویب نشده و کماکان به طور کلی سهم الارث پسر به اندازه دو برابر سهم دختر است.

نحوه تقسیم ارث پدر بین فرزندان دختر و پسر

در توضیح سهم پسر از تقسیم ارث، باید به این نکته توجه داشته باشید که چنانچه فرزندان، همه پسر یا همه دختر باشند، سهمشان مساوی است. بنابراین قانون برابری ارث دختر و پسر، تنها در همین مورد امکان­‌پذیر است در غیر این صورت، سهم پسر دو برابر سهم دختر است. در واقع بعد از پرداخت دیون و وصایای متوفی، چنانچه مالی باقی بماند، پسر دو برابر دختر ارث می‌­برد.

سهم الارث دختر و پسر از مادر

مدتی است که این سوال به یکی از پرسش‌­های متداول تبدیل شده و بسیاری از افراد می­‌خواهند بدانند که طبق قانون جدید سهم الارث دختران و پسران از مادر متوفیِ خود چه مقدار خواهد بود. جالب است بدانید که در تقسیم سهم الارث بین پدر و مادر تفاوتی وجود ندارد. یعنی در هر صورت سهم پسران دو برابر سهم دختران است. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید به مقاله ارث از مادر مراجعه کنید.

 استثناء در سهم الارث دختران

در مطالبی که برایتان عنوان کردیم، حالات مختلف قواعد تقسیم ارث در صورت وجود دختر و پسر را برای متوفی بررسی کردیم. اکنون به یکی از استثنائات طبقه اول می‌­پردازیم.

بر مبنای ماده ۹۱۰ قانون مدنی، هرگاه میت اولاد داشته باشد، حتی یک نفر، اولادِ اولاد او (نوه) ارث نمی‌برند. یعنی اگر متوفی، دختر یا دخترانی داشته باشد، نوه‌­ها و یا نتیجه­‌های او ارث نخواهند برد.

ماده ۹۱۱ قانون مدنی می‌گوید: هر گاه میت اولادِ بلا­واسطه نداشته باشد، اولادِ اولاد او قائم‌ مقام اولاد بوده و بدین طریق جزو وراث طبقه­‌ی اول محسوب شده و با هر یک از ابوین که زنده باشد ارث‌ می‌­برد. تقسیم ارث بین اولاد بر حسب نسل به عمل می­آید. یعنی هر نسل حصه‌­ی کسی را می­‌برد که توسط او به میت می‌­رسد. بنابراین اولاد پسر دو برابر اولاد دختر ارث می‌­برند.

این ماده همچنین بیان می‌کند که اگر هیچکدام از فرزندان میت در قید حیات نباشند، نوه‌ها ارث پدر یا مادر خود را می‌برند. به این معنا که اگر دختر متوفی در هنگام فوت والدین خود در قید حیات نباشد اما فرزندانی داشته باشد، آنها سهم الارث مادر خود را بر مبنای قواعد بالا به ارث می‌­برند.

برابر کردن سهم دختر و پسر با استفاده از وصیت

شاید تا به حال عبارت قانون برابری ارث دختر و پسر را شنیده باشید و بخواهید اطلاعاتی در مورد آن کسب کنید. اگر تعداد پسران، کمتر از نصف تعداد دخترها باشند مثلاً دو پسر و پنج دختر، وصیت زیاده بر ثلث می‌شود و می‌توان سهم الارث را به صورت مساوی بین آنها تقسیم کرد.

اگر وارث، مازاد بر ثلث را تنفیذ کنند، مثل حالت اول سهم پسران و دختران برابر خواهد شد و اگر تنفیذ نکنند، وصیت تا ثلث معتبر خواهد بود. نتیجه‌ای که به دست خواهد آمد این است که سهم دختران تا جایی که ممکن است به سهم پسران نزدیک خواهد شد.

تقسیم زمین کشاورزی بین دختر و پسر

طبق آنچه که در قانون آمده، تمامی وراث در تمامی زمین‌های موروث به نسبت دو سهم پسر و یک سهم دختر شریک هستند. در کل، زمین کشاورزی هر مقدار که باشد، مابین فرزندان به نسبت سهم‌الارثشان که دختران نصف پسران می‌باشد، ارث می‌برند.

همچنین دختران می‌توانند اجرت‌المثل سال‌های تصرف و منافع حاصل از آن را از پسران مطالبه کنند. در مورد حفر چاه هم این مسئله را بهتر است  بدانیم که حفر چاه جدید بر مالکیت نیست. اگر چاه حفر شده، صرفاً متعلق به زمین کشاورزی مورد نظر باشد، می‌توانند هزینه حفر را به نسبت قدرالسهم وراث مطالبه کنند. ولی چنانچه به آن زمین کشاورزی مربوط نباشد، چاه، متعلق به حفرکنندگان آن است. همچنین اگر تقسیم نامه بین وراث وجود نداشته باشد، آنها می‌توانند دادخواست تقسیم ترکه بدهند.

سخن پایانی

در این مقاله در مورد سهم الارث دختر و پسر، تقسیم ارث بین دختر و پسر و ارث فرزندان اطلاعاتی را در اختیار شما گذاشتیم. امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. برای اطلاعات بیشتر می­‌توانید با مشاوران حقوقی پلتفرم ترازو ارتباط برقرار کنید.

سوالات متداول