همانطور که در بسیاری از کارهای روزمره، حفظ حریم خصوصی برای همه ما اهمیت دارد، حفظ اطلاعات محرمانه و حیاتی یک شرکت یا کسب‌وکار نیز از اهمیت بسیار بالایی برای بنیان‌گذاران آن برخوردار است. برای نگهداری از این اطلاعات قراردادی با عنوان قرارداد محرمانگی یا عدم افشا (NDA) تنظیم می‌شود. در ادامه این قرارداد و جزئیات آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
قرارداد محرمانگی یا NDA چیست؟
اگر یک کسب‌وکار یا استارت‌آپ نتواند از اطلاعات محرمانه و حیاتی خود که شامل ایده اولیه و راه‌هایی برای پیشرفت کارش است نگهداری کند، در رقابت با سایر کسب‌وکارها به مشکل خواهد خورد و حتی ممکن است با مشکلات حقوقی هم مواجه شود.
به‌همین منظور در جهان کسب‌وکارها قراردادی تحت عنوان قرارداد محرمانگی که به آن قرارداد عدم افشا یا NDA نیز می‌گویند، تعریف شده است تا از اطلاعات محرمانه کسب‌وکارها محافظت کند. قرارداد محرمانگی NDA تمام کسانی را که به اطلاعات محرمانه یک شرکت دسترسی دارند، ملزم به محافظت از آن اطلاعات می‌کند تا در صورت تخطی از مفاد قرارداد، بتوان برای آنها جرایم حقوقی در نظر گرفت.
قرارداد محرمانگی و عدم افشا بین چه کسانی نوشته می‌شود؟
قرارداد محرمانگی یا NDA افراد درگیر در یک کسب‌وکار را نسبت به هم و همچنین نسبت به اطلاعات حیاتی آن کمپانی یا کسب‌وکار متعهد می‌کند.
قرارداد محرمانگی می‌تواند میان کارفرما و کارمند منعقد شود. بر اساس این قرارداد کارمندان متعهد می‌شوند اطلاعاتی که از طریق کارفرما در اختیار آنها قرار می‌گیرد، منتشر نخواهند شد و او تمام تلاش خود را برای عدم افشای آنها به‌کار می‌گیرد. در برخی موارد نیز محرمانگی در قرارداد استخدامی تحت عنوان بند محرمانگی قرارداد گنجانده می‌شود و کارمند طی قرارداد استخدامی خود شرط محرمانگی را هم می‌پذیرد.
گاهی نیز قرارداد محرمانگی بین چند بنیان‌گذار یک کسب‌وکار منعقد می‌شود تا تمام آنها از ایده اولیه تاسیس کسب‌وکار، اطلاعات تحلیل رقبا و همچنین اطلاعات حیاتی مجموعه محافظت کنند.
در مواردی که یک پروژه استارت‌آپی، هم سرمایه‌گذار و هم ایده‌پرداز دارد، ایده‌پرداز به‌جهت محافظت از ایده‌اش قراردادی تنظیم می‌کند تا سرمایه‌گذار متعهد شود که ایده و اطلاعات او را منتشر نخواهد کرد.
چه اطلاعاتی محرمانه به حساب می‌آیند؟
اطلاعات محرمانه هر کسب‌وکار با اطلاعات محرمانه کسب‌وکارهای دیگر متفاوت است و نمی‌توان به‌صورت کلی اطلاعاتی خاص را به‌عنوان محرمانه تعریف کرد.
زمانی که طرفین درحال تنظیم قرارداد محرمانگی هستند، باید تمام مواردی را که به‌نظرشان مهم هستند و باید از انتشار آنها جلوگیری شود، لیست کنند. ایده اولیه یک کسب‌وکار که برای اولین بار مطرح می‌شود، ترفندهای رقابتی کسب‌وکار با سایر رقبا که موجب موفقیت مجموعه شده‌اند و یا رمزها و نشانه‌هایی که هر کسب‌وکار را از دیگر کسب‌وکارها متمایز می‌کند، باید در لیست اطلاعات محرمانه آورده شوند و طرفین نسبت به محافظت از آنها متعهد شوند.
مدت زمان قرارداد محرمانگی چقدر است؟
زمان قرارداد محرمانگی نمی‌تواند ثابت باشد. یعنی قراردادهای عدم افشای مختلف برای محافظت از ایده‌ها و اطلاعات متمایزی منعقد می‌شوند و ممکن است برخی از اطلاعات به‌صورت مادام‌العمر محرمانه به‌حساب بیایند و یا لازم باشد از برخی دیگر فقط برای مدت محدودی محافظت کرد. برای مثال، یک کسب‌وکار ممکن است برای احداث خط تولید یکی از محصولاتش فناوری مخصوصی را اختراع کند که دیگر مشابهش هرگز اختراع نشود. در این صورت محافظت از اطلاعات محرمانه احداث آن فناوری مادام‌العمر خواهد بود و طرفین قرارداد تحت هیچ شرایطی نباید اطلاعات آن را تا زمان فعالیت شرکت در اختیار دیگران قرار دهند.
گاهی نیز ممکن است برخی شرکت‌ها چشم‌اندازی چندساله برای خود درنظر گرفته باشند. مثلا ممکن است شرکتی پیش‌بینی کرده باشد تا پنج سال آینده به تولید هزار تلفن همراه در سال برسد و پس از آن استراتژی شرکت تغییر کند. در این صورت، محرمانگی اطلاعات در قرارداد به‌صورت پنج ساله و تنها تا زمان رسیدن به ایده‌آل شرکت لازم‌الاجرا است.
تفاوت‌های قرارداد محرمانگی یکجانبه و دوجانبه
بهتر است از همین ابتدا تفاوت قراردادهای محرمانه یکجانبه و دوجانبه را با شرح یک مثال توضیح دهیم.
قرارداد محرمانگی یکجانبه
زمانی که کارمندی به‌عنوان مدیر بخشی خاص از یک استارت‌آپ استخدام می‌شود، کارفرما اطلاعاتی را در اختیار او قرار می‌دهد تا بتواند کارهای شرکت را انجام دهد. در این شرایط کارفرما در برابر دادن اطلاعات به کارمند، او را ملزم به امضای قراردادی می‌کند که باید طبق آن از اطلاعات محرمانه شرکت محافظت کند. در قرارداد عدم افشای یکجانبه، اطلاعات حیاتی و محرمانه از یک طرف قرارداد در اختیار طرف دیگر قرار می‌گیرد.
نمونه قرارداد محرمانگی یک جانبه
برای تنظیم قرارداد عدم افشا یکجانبه، باید همه نکات مهم برای نوشتن یک قرارداد را بدانید. این قرارداد تنظیم می‌شود تا اطلاعات مهم کسب و کار شما محرمانه باقی بمانند. در نتیجه، هر چند ممکن است دانلود نمونه قرارداد محرمانگی از سایت‌های مختلف کار ساده‌ای باشد، اما بهتر است که این قرارداد را با مشورت یک وکیل یا کارشناس حقوقی باتجربه مثل وکلای پلتفرم حقوقی ترازو انجام دهید.
قرارداد محرمانگی دوجانبه
در قرارداد دوجانبه ماجرا کمی فرق دارد. قرارداد دوجانبه معمولا زمانی منعقد می‌شود که دو شرکت استارت‌آپی یا دو فرد بخواهند در همکاری با یکدیگر هدفی واحد را به انجام برسانند. بی‌شک برای موفقیت در این امر باید با هم همکاری کنند و اطلاعات موردنیاز برای به سرانجام رسیدن آن هدف را در اختیار یکدیگر بگذارند. بر همین اساس طرفین قرارداد محرمانگی دوجانبه را امضا می‌کنند تا از اطلاعات یکدیگر محافظت کنند.
ضمانت اجرایی قرارداد محرمانگی چیست؟
لازم است بدانید فقط نوشتن قرارداد محرمانگی و اتمام‌حجت طرفین با یکدیگر برای محافظت از اطلاعات محرمانه کفایت نمی‌کند و قرارداد عدم افشا (NDA) باید ضمانت اجرایی داشته باشد تا قابل استناد شود.
بر همین اساس باید در قرارداد مربوطه ذکر شود که در صورت تخطی طرفین از تعهدات قرارداد، طرف خاطی باید تمام خسارت‌های مادی و معنوی کسب‌وکار آسیب‌دیده را که می‌تواند میزان مشخصی باشد، جبران کند. این ترفند حقوقی که وجه التزام نام دارد، قرارداد عدم افشا را معتبرتر می‌کند و افراد را نسبت به اجرای آن جدی‌تر خواهد کرد.
می‌توان برای افزایش اعتبار ضمانت اجرایی قرارداد عدم افشا، معین کرد که سالانه مبلغی علاوه بر جریمه اولیه به مبلغ جریمه افزوده شود.
قرارداد محرمانگی و عدم رقابت
یکی از بندهایی که در قراردادهای محرمانگی اغلب دیده می‌شود، بند یا شرط عدم رقابت است. این بند به این منظور در قرارداد محرمانگی پرسنل گنجانده می‌شود که رقبا یا کارمندی که برای یک شرکت کار می‌کند، پس از اتمام قرارداد استخدامی خود، از اطلاعات و اسرار تجاری کارفرمای سابق برای خود استفاده نکند یا آن را در اختیار کارفرمای جدید قرار ندهد. به این ترتیب، کارفرمای سابق مطمئن خواهد شد که اسرار او ناعادلانه برای رقابت با خودش به کار نمی‌روند.
در بند عدم رقابت قرارداد محرمانگی اطلاعات معمولاً شرط می‌شود که کارمند یا پرسنل برای مدتی مشخص یا در محدوده جغرافیایی خاصی، به استخدام شرکت رقیب در نیاید یا از اسرار تجاری کارفرمای سابق برای راه‌اندازی کسب و کار جدید استفاده نکند. این شرط با ضمانت اجرایی که به توافق طرفین می‌رسد، محکم‌تر می‌شود.
قرارداد محرمانگی کار
اصل محرمانگی قرارداد که گاهی از آن با عنوان قرارداد محرمانگی کار یاد می‌شود، معنایی متفاوت با قرارداد محرمانگی ندارد. بر اساس این قرارداد نیز طرفین بر محرمانه بودن اطلاعات یا اسرار تجاری یک کسب و کار تأکید می‌کنند و تلاش می‌شود تا با ضمانت اجراهای مناسب، از این داده‌ها محافظت شود.
متن قرارداد محرمانگی
در صورتی که در اینترنت به عباراتی نظیر قرارداد محرمانگی نمونه یا متن قرارداد NDA را جستجو کنید، احتمالاً با نمونه قراردادهای بسیاری که رایگان یا در ازای پرداخت مبلغی در اختیار شما قرار می‌گیرند، مواجه خواهید شد. در این قراردادها، مواردی نظیر مصادیق اطلاعات محرمانه، مدت زمان قرارداد و ضمانت اجرای قرارداد دقیقاً مشخص می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه پس از امضای چنین قراردادهایی با مشکل مواجه نشوید، این سند حقوقی را با کمک یک وکیل یا کارشناس حقوقی باتجربه تنظیم کنید.
اسرار تجاری چیست؟
یکی از موضوعاتی که ممکن است در قراردادهای محرمانگی با آن مواجه شوید، اسرار تجاری است اما اسرار تجاری یعنی چه؟
تعریف اسرار تجاری نیز مثل مدت‌زمان قرارداد عدم افشا و اطلاعات محرمانه کسب‌وکارها متغیر است. به‌صورت کلی هر کمپانی یا استارت‌آپ، قوانینی برای محافظت از ایده‌های خود دارد. مثلا یک شرکت تولیدکننده تلفن همراه از دوربین‌هایی فوق‌حرفه‌ای در تلفن‌هایش استفاده می‌کند. چگونگی استفاده از این دوربین‌ها و فناوری ساخت‌شان یک راز تجاری است که تمام افراد درگیر در آن شرکت باید نسبت به حفظ آن وفادار باشند.
جالب است بدانید که اسرار تجاری می‌تواند شامل ریزترین جزئیات و ویژگی‌های یک محصول باشد. باتوجه به مثال قبل، فناوری ساخت لنز به‌کاررفته در دوربین تلفن همراه نیز یک راز تجاری است و انتشار آن ممکن است اقتصاد شرکت را خدشه‌دار کند و مانع از دستیابی به اهداف فروش محصول شود.
مجازات افشای اسرار تجاری چیست؟
بر اساس مواد ۶۴ و ۷۵ قانون تجارت الکترونیکی، هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا دستیابی غیرمجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده و یا برای اشخاص ثالث افشا نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم و جزای نقدی معادل ۸۲۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال محکوم خواهد شد.
بر اساس همین قانون، درصورتی‌که فرد به انتشار اطلاعات محرمانه و حیاتی یک مجموعه بپردازد، ممکن است به شش ماه و دو سال حبس محکوم شود. علاوه بر این قانون‌گذار برای افشای اطلاعات محرمانه جزای نقدی هم تعریف کرده است.
البته این قانون به‌غیر از مفادی است که طرفین در قرارداد عدم افشا بر سر آنها با یکدیگر توافق خواهند کرد.
اطلاعات عمومی چیست؟
یکی دیگر از اصطلاحاتی که اغلب در قراردادهای عدم افشا مشاهده می‌کنید، اطلاعات عمومی است. اطلاعات عمومی محصول به تمام ویژگی‌ها اعم از رنگ، طرح، مشخصات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و سایر اطلاعاتی گفته می‌شود که از سوی استارت‌آپ یا کمپانی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. مصرف‌کننده برای خرید باید از این اطلاعات استفاده کند تا با ویژگی‌های محصول موردنظرش آشنا شود.
مالک داده به چه کسی گفته می‌شود؟
ممکن است هنگام مطالعه قرارداد محرمانگی از خود بپرسید که منظور از مالک داده کیست؟ در تمام استارتاپ‌ها یا شرکت‌ها، مالک داده به کسانی گفته می‌شود که مسئولیت نگهداری از داده‌های مجموعه را بر عهده دارند. مالکان داده‌ها باید حتما در حوزه داده‌هایی که در آن مسئولیت دارند، متبحر باشند. مالکان داده باید نسبت به ارزش تجاری داده‌هایی که در اختیار دارند آگاهی کامل داشته باشند و از آن برای پیشرفت مجموعه استفاده کنند.
مالک نرم‌افزار کیست؟
اصطلاح دیگری که اغلب در قراردادهای NDA به چشم می‌خورد، مالک نرم‌افزار است اما مالک نرم‌افزار به چه کسی گفته می‌شود؟
قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای برای تعیین مالکیت نرم‌افزارها دو فرض را در نظر گرفته است. در فرض اول مالک نرم‌افزار، سازنده آن هم هست و در فرض دوم مالک نرم‌افزار لزوما صاحب آن نیست و می‌تواند سرمایه‌گذار باشد.
فرض اول
اگر شخصی نرم‌افزاری را تولید کند که تمام هزینه‌های لازم برای تولید و ثبت آن را خودش تقبل کرده باشد، مالک مادی و معنوی نرم‌افزار است و رعایت حقوق او برعهده قانون‌گذار است. همچنین نامی که مالک نرم‌افزار برای آن انتخاب می‌کند به همراه لوگو و سایر موارد اختصاصی نیز مشمول حمایت‌های قانونی خواهد شد.
فرض دوم
گاهی ممکن است یک سرمایه‌گذار برای ساخت و ارائه یک نرم‌افزار، طرح موردنظرش را به یک سازنده ارائه کرده و هزینه ساخت آن را نیز تقبل کند. در این صورت تمامی حقوق نرم‌افزار بر عهده سرمایه‌گذار یا کسی است که سازنده نرم‌افزار را استخدام کرده است. البته این فرض در صورتی لازم‌الاجراست که در قرارداد میان طرفین شرط دیگری تعیین نشده باشد.
مالکیت معنوی نرم‌افزار متعلق به کیست؟
حال جالب است بدانید که با در نظر گرفتن فرض دوم در عنوان قبل، اگرچه قانون مالکیت مادی نرم‌افزار مثل حق توسعه و سودآوری، حق تغییر و حق ابطال آن را در اختیار سرمایه‌گذار یا استخدام‌کننده قرار می‌دهد، اما مالکیت معنوی نرم‌افزار به نام تولیدکننده یا فرد استخدام‌شده است.
بر همین اساس مالکیت معنوی که شامل نوآوری در تولید، اتخاذ روش‌های مختلف و دارا بودن ویژگی‌های مختلف است، در انحصار فکری تولیدکننده قرار می‌گیرد و دیگران، حتی سرمایه‌گذار نیز نمی‌تواند آن را به نام خود ثبت کند.
سخن پایانی
ما در پلتفرم حقوقی ترازو تلاش می‌کنیم تا تمامی اطلاعات موردنیاز شما برای آگاهی از الزامات حقوقی کسب‌وکارهای اینترنتی را بررسی کنیم. اگر سوالی در زمینه قرارداد حفظ محرمانگی و مسائل مربوط به آن دارید که پاسخ‌شان را پیدا نکرده‌اید، می‌توانید با کارشناسان ما تماس گرفته و مشاوره دریافت کنید.
سوالات متداول
قرارداد محرمانگی چیست؟
قرارداد محرمانگی NDA به قراردادی گفته می‌شود که تمام کسانی که به اطلاعات محرمانه یک کسب و کار دسترسی دارند را ملزم به محافظت از آن اطلاعات می‌کند. به موجب این قرارداد برای محافظت از داده‌های مورد نظر ضمانت اجراهایی مشخص می‌شود.