قوانین تخلفات اداری در ایران را بشناسید!

برای شناخت مجازات و قوانین تخلفات اداری، باید ابتدا درباره این تخلف‌ها آگاهی پیدا کنید. هر فردی برای استخدام شدن در ارگان‌های دولتی باید آزمون‌های استخدامی را با موفقیت پشت سر بگذارد و در مراحل گزینش پذیرفته شود؛ اما این پایان راه کارمند شدن نیست! زیرا در طول مسیر شغلی این افراد نیز چالش‌های متعددی پیش رویشان وجود دارد و ممکن است خواسته یا ناخواسته مرتکب اعمالی شوند که به عنوان تخلف شناخته شود. این تخلف‌ها پیامدهایی به همراه دارد که به عنوان مجازات تخلف اداری شناخته می‌شود.

اگر شما نیز کارمند ارگان‌های دولتی هستید، بهتر است تا با ما در این مقاله همراه باشید تا بیشتر در مورد تخلفات اداری و مجازات‌های آن بدانید. البته این مقاله تنها برای کارمندان نبوده و مراجعین به ادارات دولتی نیز می‌توانند با مطالعه آن در صورت مشاهده تخلف از جانب کارمندان از حقوق خود دفاع کنند. 

تخلفات اداری چیست؟ 

به طور کلی و بر اساس مقررات تخلف، تخلفات اداری به رفتارها و اقدامات کارکنان دولت گفته می‌شود که با آیین نامه‌ها، قوانین و مقررات استخدامی و اداری تطابق ندارد؛ یعنی در صورتی که فردی مرتکب عملی شود که خلاف قوانین استخدامی و اداری است یا با این مقررات مغایرت دارد، مرتکب تخلف اداری شده است. 

انواع تخلفات اداری 

تخلفات اداری به سه دسته تقسیم می‌شوند. برخی از این تخلفات پیامدهای شدیدتری در پی دارند و ممکن است فرد به طور کامل از مشاغل دولتی محروم شود. برای بعضی از افراد ارتکاب تخلف با پیامدهای کمتری همراه است و ممکن است موضوع توبیخ یا کسر مقام برای فرد مطرح شود. برای اینکه بهتر بتوانید درباره مجازات تخلفات اداری و درجات آن شناخت پیدا کنید، مصادیق تخلفات را در ۳ دسته بندی مختلف در ادامه ارائه کرده‌ایم. 

۱) تخلفات اداری درجه یک 

تخلفات اداری درجه یک همان گروهی هستند که می‌توانند پیامدهایی مانند برکنار شدن از شغل دولتی برای همیشه یا به صورت موقتی را به همراه داشته باشند. با توجه به اینکه نوع تخلف چیست و در کدام دسته بندی از گروه اول قرار می‌گیرد، مجازات آن متفاوت خواهد بود. 

تخلفات درجه یک؛ گروه اول 

در صورتی که فرد مرتکب این تخلفات اداری شده باشد، عواقبی مانند انفصال دائم از خدمات دولتی را به همراه خواهد داشت؛ یعنی دیگر فرد یا افراد مرتکب این تخلف نمی‌توانند در ارگان‌های دولتی مشغول به کار باشند و امکان ارائه هیچ نوع خدمات دولتی را نخواهد داشت. این تخلفات عبارت‌اند از: 

• تکرار تخلفات اداری درجه دو 
• سوء استفاده از مقام یا موقعیت شغلی برای ارتکاب جرم مورد نظر 
• اختلاس، ارتشا و رشوه
•  انجام اقداماتی که به ضرر امنیت کشور یا نظام جمهوری اسلامی ایران باشد 

تخلفات درجه یک؛ گروه دوم 

در صورتی که فرد این تخلفات را انجام دهد، احتمال انفصال از خدمات دولتی به صورت موقت برای او وجود خواهد داشت. مدت این انفصال با توجه به دستور مراجع قضایی مشخص خواهد شد. 

• تکرار تخلفات اداری درجه سه 
• تخلفاتی که موجب اخلال در نظم و انضباط اداری شود برای ارباب رجوع ایجاد مزاحمت کند. 
• تخلفاتی که باعث تضییع حقوق بیت‌المال شود. 

۲) تخلفات اداری درجه دو 

ارتکاب این تخلف‌های اداری پیامدهای کمتری نسبت به دسته اول دارد. با این وجود، در صورتی که فردی که مرتکب خطا شده مجدداً آن‌ها را تکرار کند، احتمال انفصال از خدمت نیز برایش وجود خواهد داشت. اگر فردی که کارمند دولت است مرتکب تخلف‌های اداری درجه دو شده باشد، پیامدهای آن کسر حقوق یا تنزل از مقام خواهد بود. برخی از این تخلفات عبارت‌اند از: 

• تکرار تخلفات اداری درجه سه 
• غیبت غیرمجاز 
• تخلفات مربوط به انجام وظایف محول شده 
• تخلفات مربوط به عدم رعایت شئونات اداری 

۳) تخلفات اداری درجه سه 

 در صورتی که فرد مرتکب تخلفات اداری درجه سوم شده باشد، این موضوع در پرونده استخدامی او درج می‌شود و توبیخ کتبی را به همراه خواهد داشت. تکرار این تخلفات نیز می‌تواند منجر به مجازات‌ در نظر گرفته شده برای گروه اول و دوم شود. از جمله تخلفات گروه سوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 

• تخلفات جزئی مربوط به انجام وظایف محول شده 
• تخلفات جزئی مربوط به عدم رعایت شئونات اداری 

لیست تخلفات اداری بر اساس ماده ۸ قانون تخلفات اداری 

به طور کلی، لیست تخلف‌هایی که بر اساس ماده ۸ قانون تخلفات اداری قابل پیگیری و رسیدگی هستند عبارت‌اند از: 

• اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی و اداری 
• نقض قوانین و مقررات  
• ایجاد نارضایتی در ارباب رجوع یا انجام ندادن یا تأخیر در انجام امور قانونی آن‌ها بدون دلیل موجه 
• ایراد تهمت و افترا یا هتک حیثیت 
• اخاذی 
• اختلاس 
• تبعیض یا اعمال غرض یا روابط غیر اداری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص مختلف 
• ترک خدمت در طول ساعات اداری 
• تکرار در تأخیر ورود به محل خدمت یا تکرار خروج از آن بدون کسب مجوزهای لازم 
• تسامح در حفظ اموال و اسناد و وجوه دولتی، ایراد خسارات به اموال دولتی 
• افشای اسرار و اسناد محرمانه اداری 
• ارتباط و تماس غیرمجاز با اتباع بیگانه 
• سرپیچی از اجرای دستورهای مقام‌های بالاتر در حدود وظایف تعیین شده 
• کم‌کاری یا سهل‌انگاری در انجام وظایف محول شده 
• سهل‌انگاری روسا و مدیران در ندادن گزارش تخلفات کارمندان تحت امر 
• ارائه گواهی یا گزارش خلاف واقع در امور اداری محول شده 
• گرفتن وجوهی غیر از آن چه در قوانین و مقررات تعیین شده، یا اخذ هرگونه مالی که در عرف به عنوان رشوه‌خواری تلقی می‌شود. 
• تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آن را ندارند، یا خودداری از تسلیم مدارک مورد نیاز به اشخاص که حق دریافت آن را دارند. 
• تعطیل خدمت در اوقات مقرر اداری 
• رعایت نکردن حجاب اسلامی و رعایت نکردن شئون و شعایر اسلامی 
• اختفا، نگهداری، حمل، توزیع و خرید و فروش مواد مخدر یا استعمال یا اعتیاد به مواد مخدر 
• داشتن شغل دولتی دیگر به استثنای سمت‌های آموزشی و تحقیقاتی تایید شده 
• هر نوع استفاده غیرمجاز از شئون یا موقعیت شغلی و امکانات و اموال دولتی 
• جعل یا مخدوش نمودن و دست بردن در اسناد و اوراق رسمی یا دولتی 
• دست بردن در سؤالات، اوراق، مدارک و دفاتر امتحانی، افشای سؤالات امتحانی یا تعویض آن‌ها 
• دادن نمره یا امتیاز، برخلاف ضوابط 
• غیبت غیرموجه به صورت متناوب یا متوالی 
• سوء استفاده از مقام و موقعیت اداری 
• توقیف، اختفا، بازرسی یا باز کردن پاکت‌ها و محمولات پستی یا معدوم کردن آن‌ها و استراق سمع بدون مجوز قانونی 
• کارشکنی و شایعه‌پراکنی، وادار کردن یا تحریک دیگران به کارشکنی یا کم‌کاری و ایراد خسارت به اموال دولتی و اعمال فشارهای فردی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی 
• شرکت در تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیرقانونی، یا تحریک به برپایی تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیرقانونی و اعمال فشارهای گروهی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی 
• عضویت در یکی از فرقه‌های ضاله که از نظر اسلام مردود شناخته شده‌اند. 
• همکاری با ساواک منحله به عنوان مأمور یا منبع خبری و داشتن فعالیت یا دادن گزارش ضد مردمی 
• عضویت در سازمان‌هایی که مرامنامه یا اساسنامه آن‌ها مبتنی بر نفی ادیان الهی است یا طرفداری و فعالیت به نفع آن‌ها 
• عضویت در گروه‌های محارب یا طرفداری و فعالیت به نفع آن‌ها یا عضویت در تشکیلات فراماسونری 

قانون رسیدگی به تخلفات اداری 

قانون رسیدگی به تخلفات در سال ۱۳۷۲ تدوین شده است. این قانون با هدف ایجاد نظم و انضباط در دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی تنظیم شده و ۸ فصل و ۴۸ ماده دارد. در متن این قانون شرایط افرادی که مشمول رعایت نکات آن هستند مانند کارمندان رسمی، ثابت، پیمانی، روزمزد و… ارائه شده. همچنین انواع تخلفات اداری و مجازات‌های آن‌ها نیز به ترتیب مشخص شده است. در بندهای بعدی این قانون شاهد تعیین هیئت‌های واجد شرایط برای رسیدگی به تخلف‌های اداری و مراحل آن خواهیم بود. در نهایت، در قانون تخلف اداری، نحوه صدور رأی مراجع قضایی و اعتراض و تأیید حکم صادره مورد بررسی قرار گرفته است. 

هیئت رسیدگی به تخلفات اداری 

هیئت رسیدگی به تخلف‌های اداری در ایرانی مرجعی شبه قضایی است. وظیفه اصلی این نهاد رسیدگی به تخلف‌های کارمندان دولت خواهد بود. این هیئت از نمایندگان کارکنان، مدیران و نماینده قوه قضاییه تشکیل شده و در اغلب دستگاه‌های دولتی شاهد حضور آن هستیم. از جمله وظایف اصلی این مرجع می‌توان به بررسی و رسیدگی به پرونده‌های تخلفات اداری، استماع اظهارات و دفاعیات متخلف، جمع‌آوری اسناد و مدارک و صدور حکم در خصوص تخلف اشاره کرد. 

آراء هیئت رسیدگی به تخلفات اداری به صورت آراء بدوی و آراء تجدید نظر دسته بندی می‌شوند. آراء بدوی رأی اولیه‌ای است که توسط این گروه اعلام می‌شود. اگر جلسه تجدید نظر تشکیل نشود این آراء قطعی می‌شود؛ اما در صورت اعتراض و تشکیل جلسه تجدید نظر، مجدداً موضوع بررسی شده و آراء تجدید نظر که رأی قطعی است اعلام خواهد شد. 

مراحلی که برای رسیدگی به تخلفات توسط این هیئت وجود دارد ابتدا از اعلام تخلف شروع می‌شود. سپس پرونده رسیدگی به تخلف تشکیل شده و تخلف به همراه مدارک و شواهد بررسی خواهد شد. در نهایت رأی رسیدگی به موضوع توسط هیئت صادر می‌شود و امکان اعتراض و تشکیل جلسه تجدید نظر برای آن وجود دارد. 

دستورالعمل رسیدگی به تخلفات اداری 

این دستورالعمل سندی است که نحوه رسیدگی به تخلف‌های اداری کارمندان دولت را مشخص می‌کند. محتوای دستورالعمل رسیدگی به تخلفات اداری شامل مواردی مانند مشمولین آن، مراحل رسیدگی به تخلفات مانند تشکیل پرونده تخلف اداری ابلاغ اتهام، استماع اظهارات و دفاعیات متخلف، جمع‌آوری اسناد و مدارک، صدور حکم، اعتراض به حکم و اجرای حکم است.  

در این دستورالعمل لیست مجازات‌های تخلف‌های اداری و نحوه اجرای آن‌ها نیز ارائه شده است. هدف اصلی اجرای دستورالعمل رسیدگی به تخلفات کارکنان دولت ایجاد نظم و انضباط در دستگاه‌های دولتی، صیانت از حقوق بیت‌المال و تضمین حقوق کارمندان دولت است. 

آیین نامه قانون رسیدگی تخلفات اداری 

در آیین نامه‌ای که با هدف رسیدگی به تخلف‌های اداری آماده شده مواردی مانند تشکیل هیات‌ رسیدگی به تخلفات اداری، وظایف و اختیارات هیات‌های رسیدگی به تخلفات اداری، نحوه رسیدگی به پرونده‌های تخلفات اداری، انواع مجازات‌های تخلفات اداری و نحوه اعتراض و نحوه اجرای حکم تعیین شده است.  

یعنی در این آیین نامه تمام مفاد این بخش‌ها به همراه جزئیات و به طور کامل ارائه شده و نحوه رسیدگی به تخلفات اداری مورد ارزیابی قرار گرفته است. در نتیجه تمام اعضای هیئت رسیدگی به تخلفات و نهادهای مربوطه بر اساس مفاد این آیین نامه به تخلفات صورت گرفته رسیدگی می‌کنند. 

گزارش تخلفات اداری 

این گزارش سندی است که برای اطلاع‌رسانی وقوع تخلف کارمندان دولت به مراجع ذیصلاح تنظیم می‌شود. در گزارش تخلف‌های اداری اطلاعاتی مانند مشخصات متخلف، مشخصات نوع تخلف، دلیل و مستندات نشان دهنده وقوع تخلف و پیشنهاد‌های اقدامات لازم درج می‌شود.  

به طور معمول برای تنظیم این گزارش ابتدا باید تخلف توسط فردی مشاهده شده باشد. پس از آن درباره مورد تخلف مشاهده شده اطلاعات لازم جمع‌آوری می‌شود و گزارش کتبی پیرامون این موضوع تنظیم خواهد شد. سپس گزارش برای رسیدگی به مسئولان مافوق، هیئت رسیدگی به تخلف‌های اداری یا بازرسی کل کشور ارسال می‌شود. 

مجازات تخلفات اداری کارکنان دولت 

با توجه به تخلف اداری که رخ داده است و تکراری بودن یا نبودن آن، مجازات‌هایی که برای تخلف‌های اداری کارکنان دولت در نظر گرفته می‌شود متفاوت است. از جمله مجازات‌های رایج پیرامون این نوع از تخلفات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 

•  اخطار کتبی بدون درج در پرونده استخدامی 
• توبیخ کتبی با درج در پرونده استخدامی 
• کسر حقوق و فوق‌العاده شغل یا عناوین مشابه حداکثر تا یک سوم از یک ماه تا یک سال 
• انفصال موقت از خدمت از یک ماه تا یک سال 
• تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یک تا پنج سال 
• تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پست‌های حساس و مدیریتی در دستگاه‌های دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون 
• ‌تنزل یک یا دو گروه و یا تعویق در اعطای یک یا دو گروه به مدت یک یا دو سال 
• بازخرید خدمت در صورت داشتن کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین زن و کمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیئت صادرکننده رأی 
• بازنشستگی در صورت داشتن بیش از بیست سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی با تقلیل یک یا دو گروه 
• اخراج از دستگاه متبوع 
• انفصال دائم از خدمات دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون 

نقش وکیل در رسیدگی به تخلفات اداری 

وکیل متخصص در زمینه رسیدگی به پرونده تخلف‌های اداری به افرادی که درگیر این موضوع هستند خدمات مشاوره ارائه می‌دهد، تا بتوانند با کمترین استرس و نگرانی و به صورت قانونی از حق خودشان دفاع کنند.  

در حقیقت، وکلای متخصص این حوزه با تنظیم لایحه دفاعیه، جمع‌آوری مدارک و شواهد، حضور در جلسات رسیدگی به پرونده و اعتراض به رأی صادره به افراد درگیر با این موضوعات کمک می‌کنند تا بتوانند حق خودشان را احقاق کنند.  

همچنین، حضور وکیل پایه یک دادگستری ترازو در کنار کارمندان درگیر پرونده‌های تخلف‌های اداری استرس آن‌ها را کاهش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا با اطمینان خاطر و آرامش بیشتری مراحل پرونده را طی کرده و بی‌گناهی خودشان را ثابت کنند. 

چه کسانی مشمول قانون تخلفات اداری‌اند؟ 

بر اساس ماده ۱۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، افراد شاغل در کلیه وزارتخانه‌ها، سازمانها، موسسات و شرکت‌های دولتی، شرکت‌های ملی نفت و گاز و پتروشیمی و شهرداری‌ها و بانک‌ها و موسسات و‌ شرکت‌های دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و موسساتی که تمام یا قسمتی از بودجه آنها از بودجه عمومی تأمین می‌شود و نیز کارکنان‌ مجلس شورای اسلامی و نهادهای انقلاب اسلامی، مشمول مقررات این قانون هستند. مشمولان قانون استخدام نیروهای مسلح و غیر نظامیان ارتش و نیروهای انتظامی، قضات، اعضای هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و مشمولان قانون کار از شمول این قانون خارج بوده و تابع ‌مقررات مربوط به خود خواهند بود. 

رسیدگی کیفری به تخلفات کارکنان دولت  

آنچه تا اینجا گفته شد، در واقع رسیدگی به تخلفات اداری افراد از نظر اداری و سازمانی بود؛ اما گاهی این رفتار علاوه بر اینکه مصداق تخلف است، جرم نیز هست. در این مواقع بر اساس ماده ۱۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، هر گاه تخلف کارمند عنوان یکی از جرایم مندرج در قوانین جزایی را نیز داشته باشد هیأت رسیدگی به تخلفات اداری مکلف است مطابق ‌این قانون به تخلف رسیدگی و رأی قانونی صادر نماید و مراتب را برای رسیدگی به اصل جرم به مرجع قضائی صالح ارسال دارد. هر گونه تصمیم مراجع ‌قضایی مانع از اجرای مجازات‌های اداری نخواهد بود.  

سوالات متداول