هنگام دفاع از خود در دادگاه و محاکم قضایی راه‌های مختلفی دارید که یکی از آنها تامین دعوای واهی است. در این مقاله، با شرایط تامین دعوای واهی آشنا می‌شوید.
منظور از تامین دعوای واهی چیست؟
در برخی موارد، طرح دعوای خواهان بدون پایه و دلیل مستند است و موجب ورود خساراتی به خوانده می‌شود. به همین دلیل، خوانده می‌تواند با ایراد تامین دعوای واهی از حق خود به شکلی مؤثر دفاع کند.
به این ترتیب، تامین دعوای واهی زمانی مطرح می‌شود که خوانده برای دفاع از حق خود و جبران خسارت مربوط به طرح شکایت واهی یا دادخواست غیرواقعی، دعوایی اقامه می‌کند. این موضوع در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی به این شکل مطرح شده است:
«در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواست‌های مربوط به امور حسبی به استثنای مواردی که قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته است، خوانده می‌تواند برای تادیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق‌الوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تامین نماید. دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تامین صادر می‌نماید و تا وقتی که خواهان تامین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تامین منقضی شود و خواهان تامین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می‌شود.
تبصره – چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد یا ایذای طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تادیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.»
ویژگی های تامین دعوای واهی
در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، به شرایط تامین دعوای واهی اشاره شده است. بر این اساس، می‌توان در هر نوع دعوای حقوقی به استثنای مواردی که مطابق با قانون امور حسبی استثنا شده‌اند، برای جبران خسارات ناشی از دعوای بی پایه و اساس اعم از هزینه‌های دادرسی و دستمزد وکیل خوانده، تقاضای صدور قرار تأمین ارائه داد. در این صورت، به تشخیص قاضی دادگاه، قرار تأمین صادر شده و تا زمان ارائه تأمین مناسب از سوی خواهان، فرایند دادرسی متوقف خواهد شد. اگر در مهلت تعیین شده توسط قاضی دادگاه، تأمین مناسب ارائه نشود، قرار رد دادخواست خواهان صادر خواهد شد.
تامین دعوای واهی حقوقی
تأمین دعوای واهی مطابق با ماده ۱۰۹ به امور حقوقی مربوط می‌شود و به طور کلی، طرح درخواست مربوط به تامین خسارت دعوای واهی را برای جبران خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق‌الوکاله در محاکم حقوقی مطرح می‌کنند.
تامین دعوای واهی در امور کیفری
همان‌طور که اشاره شد، تامین دعوای واهی در محاکم حقوقی مطرح می‌شود. اما آیا می‌توان این درخواست را در محاکم کیفری نیز مطرح کرد؟ بله، همیشه امکان طرح شکایات کیفری واهی نیز وجود دارد. اما در قوانین کیفری چیزی با عنوان تامین دعوای واهی وجود ندارد. آنچه در این محاکم جایگزین طرح درخواست تامین دعوای واهی می‌شود، طرح شکایتی با نام افترا است.
در واقع، در محاکم کیفری، در صورتی که حکم بر بی‌گناهی متهم صادر شود، او می‌تواند از شاکی پرونده خود به جرم افترا شکایت کند. البته، اگر شکایت با عناوین دیگری نظیر توهین و تهدید متهم نیز همراه شود، او می‌تواند نسبت به این موارد نیز دعوای کیفری اقامه کند.
تامین دعوای واهی در مرحله تجدیدنظر
مطابق با نظریه شماره ۷۳۹/۱۴۰۰/۷ مورخ ۱۴۰۰/۰۸/۳۰ اداره کل حقوقی قوه قضائیه درباره درخواست جبران خسارت در دعاوی واهی: «حکم مقرر در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ مبنی بر تأمین ضرر ناشی از دعوای واهی منحصر به دعوای بدوی است و تجدیدنظرخواهی واهی متصور نیست و با لحاظ اصل دو درجه‌ای بودن رسیدگی، درخواست تجدیدنظرخواه مبنی بر رسیدگی به دفاعیات وی در مرحله بالاتر را نمی‌توان دعوای واهی تلقی کرد.»
استثنائات قرار تامین دعوای واهی
استثنائات تامین دعوای واهی که نمی‌توان درباره آنها درخواست صدور چنین قراری را ارائه داد، عبارت‌اند از:
- دعاوی که مستند آنها اسناد تجاری یعنی چک، سفته و برات است
- دعاوی که مستند آنها اسناد رسمی است
- دعاوی که علیه یک تاجر ورشکسته اقامه می‌شوند
- دعاوی مانند درخواست تحریر ترکه یا صدور گواهی انحصار وراثت که طبق قانون امور حسبی باید با مراجعه به دادگاه حل و فصل شوند
زمان درخواست تامین دعوای واهی
برای ارائه درخواست تامین دعوای واهی در قوانین و مقررات ایران، زمان خاصی مقرر نشده است. بااین‌حال، توصیه می‌شود که این درخواست را پیش از اتمام اولین جلسه دادرسی انجام دهید.
مهلت ایراد تامین دعوای واهی
مهلت ایراد تامین دعوای واهی به نظر قاضی پرونده بستگی دارد و او طبق اوضاع و احوال دادرسی مهلتی را برای طرح چنین درخواستی مشخص می‌کند.
نحوه درخواست تامین دعوای واهی
برای صدور قرار تامین دعوای واهی، باید درخواست یا لایحه‌ای با همین عنوان تنظیم کنید. این درخواست یا لایحه ضمیمه دلایل و مستنداتی می‌شود که دعوای واهی را ثابت می‌کنند و همراه با آنها به دادگاه ارائه می‌شوند.
لایحه تامین دعوای واهی
برای تنظیم این لایحه باید ابتدا توضیح مختصری از آنچه بی‌اساس بودن دعوای اقامه شده را ثابت می‌کنند، بنویسید. در ادامه، باید دلایل و مستندات بی‌اساس بودن دعوا در متن درخواست تامین دعوای واهی نوشته شوند. در نهایت نیز درخواست قرار تامین دعوای واهی نوشته می‌شود. برای نوشتن این متن بهتر است از یک وکیل یا کارشناس حقوقی باتجربه کمک بگیرید اما می‌توانید آن را به ترتیبی که در ادامه می‌خوانید نیز بنویسید.
نمونه درخواست تامین دعوای واهی
ریاست محترم شعبه… دادگاه عمومی حقوقی…
با سلام و احترام
اینجانب… به استحضار می‌رساند:
نظر به اینکه (نام و مشخصات خواهان) در اقدامی غیرموجه و بدون ارائه دلایل و مدارک معتبر، اقدام به طرح دعوای… علیه اینجانب نموده است، از آنجا که این دعوا فاقد مبنای قانونی و ادله کافی بوده و صرفاً با هدف ایجاد مزاحمت و تحمیل هزینه‌های اضافی بر اینجانب مطرح گردیده، لذا وفق مقررات قانونی و به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از فرآیند دادرسی، صدور قرار تأمین دعوای واهی مورد استدعاست.
دلایل و مستندات واهی بودن دعوا:
(دلایلی مانند فقدان ادله مستند و قانونی، عدم احراز رابطه حقوقی معتبر بین طرفین و سوابق طرح دعاوی مشابه توسط خوانده همراه با تصریح به قصد آزار و اذیت خواهان در این بخش با جزئیات کامل ذکر می‌شوند.)
با توجه به مراتب فوق و به استناد ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور قرار تأمین دعوای واهی به میزان… و پرداخت آن از سوی خواهان دعوای واهی به منظور جلوگیری از ورود خسارت به اینجانب را دارم.
با تشکر و احترام
امضا:…
تاریخ:…
نمونه قرار تامین دعوای واهی
پس از درخواست خوانده، قاضی دادگاه شرایط پرونده را برررسی کرده و نسبت به صدور قرار تامین دعوای واهی اقدام می‌کند. این قرار توسط دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده صادر می‌شود و آشنایی با نمونه آن به شما در دفاع از حق قانونی خود کمک خواهد کرد. در ادامه، نمونه این رأی را می‌خوانید.
نمونه رای تامین دعوای واهی
راجع به دادخواست خواهان… به طرفیت خوانده… به خواسته…، نظر به اینکه حسب درخواست خوانده و موافقت دادگاه به استناد ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تامین علیه خواهان صادر و نامبرده و وکیل وی، در مدت مقرر، تامین لازم را تادیه و تودیع ننموده‌اند، لذا دادگاه مستند به ذیل مقرره قانونی یاد شده، قرار توقیف دادرسی صادر و اعلام می‌دارد که ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در نزد محاکم تجدیدنظر استان است.
میزان تامین دعوای واهی
میزان این تأمین در قانون دقیقاً مشخص نشده اما باید متناسب با کلیه هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله خوانده باشد. در واقع، قاضی پرونده با توجه به این موارد قرار تأمین مناسب را صادر می‌کند.
اخذ تامین دعوای واهی
تامین دلیل دعوای واهی در صورت تقاضای خوانده مبنی بر طرح دعوای واهی و جبران خسارت او صادر می‌شود. بر این اساس و با صدور قرار تأمین به خواهان مهلتی برای ارائه تأمین تعیین شده داده می‌شود. در صورتی که او در این مدت، تأمین خواسته شده را ارائه ندهد، دادخواست او رد خواهد شد.
سخن پایانی
صدور قرار تامین دعوای واهی راهی برای جبران خسارت خوانده در دعاوی بی پایه و اساس است. در این صورت، دادگاه به خواهان مهلتی می‌دهد تا برای جبران خسارت ناشی از پرداخت هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله توسط خوانده ضمانت کافی وجود داشته باشد. برای اینکه این قرار صادر شود، باید درخواست تامین دعوای واهی را با دقت و مستندات کافی تنظیم کنید. بنابراین، پیشنهاد می‌دهیم که برای این کار از یک وکیل حقوقی باتجربه در پلتفرم حقوقی ترازو کمک بخواهید.
سوالات متداول
تامین دعوای واهی چیست؟
به ارائه درخواستی از سوی خوانده که خسارات احتمالی او بر اثر طرح دعوای واهی را جبران می‌کند، گفته می‌شود.
منظور از تامین دعوای واهی چیست؟
یعنی خواهان تأمین مناسب برای جبران خسارات ناشی از پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله را پیش از خاتمه اولین جلسه دادرسی یا در مهلت تعیین شده توسط قاضی پرونده ارائه دهد.
ایراد تامین دعوای واهی یعنی چه؟
به ایرادی که خوانده طبق ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی ارائه می‌دهد، گفته می‌شود.
قرار تامین دعوای واهی چیست؟
به رأی یا قراری گفته می‌شود که قاضی پرونده پس از بررسی درخواست تامین دعوای واهی از سوی خوانده، صادر می‌کند.