گرفتن شناسنامه نوزاد بدون پدر

گرفتن شناسنامه توسط پدر برای نوزاد یکی از تکالیفی است که قانون بر عهده او گذاشته است. البته این حق منحصرا در اختیار پدر نبوده و افراد دیگری نیز می‌توانند اقدام به اخذ شناسنامه برای فرد کنند. اما یکی از نقاط چالش‌برانگیز خصوصا برای مادران زمانی است که پدر مفقود بوده یا به هر علتی برای گرفتن شناسنامه اقدام نمی‌کند. آیا مادر باید منتظر بماند تا شاید روزی پدر دلش به رحم آمده و برای طفل خود شناسنامه بگیرد؟ یا این امکان وجود دارد که در صورت خودداری پدر، مادر اقدام به چنین کاری کند. در این مطلب شرایط قانونی برای گرفتن شناسنامه نوزاد بدون پدر را بررسی می‌کنیم.

گرفتن شناسنامه نوزاد توسط مادر ممکن است؟

شناسنامه یکی از اسناد مهم سجلی است که نمایانگر وقایع چهارگانه حیاتی اشخاص است. ولادت، مرگ، ازدواج، طلاق و همچنین فرزندان فرد، اموری هستند که در شناسنامه به طور خاص به آنها اشاره می‌شود. از این جهت داشتن شناسنامه برای همه افراد جامعه امری ضروری است و حاکمیت برای جمع‌آوری اطلاعات و کنترل امور شهروندان به وجود آن نیازمند است. بنابراین طبیعی است که حتی‌المقدور برای همگان شناسنامه صادر شود.

طبق این موارد و همچنین بر اساس قانون ثبت احوال، همه نوزادان باید دارای شناسنامه بوده و مهلت اقدام جهت گرفتن شناسنامه، ۱۵ روز کاری است. همچنین بر اساس قانون، هر یک از اشخاص زیر می‌توانند با مراجعه به ادارات ثبت احوال، نسبت به اعلام ولادت و اخذ شناسنامه نوزاد اقدام نمایند:

1. پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه؛
2. مادر درصورتی‌که ازدواج او قانونا به ثبت رسیده باشد؛
3. وصی یا قیم یا امین با ارائه مدارک ذی‌ربط؛
4. متصدی یا نماینده موسسه‌ای که طفل به آنجا سپرده شده است؛
5. صاحب واقعه که سن او ۱۸ سال تمام به بالا باشد.

قانون در مورد همه نوزادان اخذ شناسنامه را لازم دانسته و در این بین فرقی میان نوزاد نامشروع یا مشروع و یا نوزادی که پدرش حضور دارد یا ندارد، نمی‌گذارد. به عبارت دیگر، اگر نوزادی فاقد پدر یا جد پدری باشد، مادر می‌تواند با در دست داشتن گواهی تولد و اسناد ازدواجش، به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و اقدام به گرفتن شناسنامه کند.

همچنین درصورتی‌که ازدواج والدین ثبت نشده باشد و یا اصلا ازدواجی در کار نباشد، تحت شرایطی امکان گرفتن شناسنامه برای نوزاد وجود خواهد داشت که در قسمت بعدی بیشتر درباره آن توضیح خواهیم داد.

حالات مختلف گرفتن شناسنامه بدون حضور پدر رسمی و قانونی طفل

1. عقد نکاح بین زن و شوهر برقرار شده و این عقد به صورت رسمی ثبت شده است: در این حالت اگر پدر برای اخذ شناسنامه مراجعه نکند، بر اساس قانون ثبت احوال مادر حق دارد با در دست داشتن سند ازدواج موقت یا دائم به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و برای نوزاد خود شناسنامه بگیرد.
2. عقد نکاح بین زن و شوهر برقرار شده و این عقد به صورت رسمی ثبت نشده است: در این حالت دو فرض متصور خواهد بود:
   • پدر حاضر به حضور در اداره ثبت احوال است: در این حالت با حضور والدین و اقرار ایشان به وقوع نکاح بینشان به شکلی شرعی، اداره ثبت احوال مکلف به صدور شناسنامه برای طفل است.
   • پدر حاضر به حضور در اداره ثبت احوال نیست: اگر پدر حاضر به حضور در اداره ثبت نباشد، زن باید ابتدا اقدام به ثبت دادخواست اثبات رابطه زوجیت کرده و پس از آن که در دادگاه خانواده زوجیت ایشان اثبات شد، اقدام به اخذ شناسنامه برای نوزاد خود کند.
     علاوه بر این ، اگر الزام پدر به دریافت شناسنامه نوزاد میسر نشد و دسترسی به پدر ، مثلا به دلیل غایب بودن وی ، امکان پذیر نبود ، مادر ، می تواند از دادگاه ، تقاضای صدور حکم امین موقت برای فرزندش را داشته باشد . زمانی که دادگاه ، حکم امین موقت را صادر کرد ، خود مادر ، می تواند با مراجعه به ادارات ثبت احوال ، برای نوزاد ، شناسنامه دریافت نماید . در این شرایط ، نام خانوادگی مادر ، به فرزند داده می شود و صرفا نام کوچک پدر در شناسنامه نوزاد درج خواهد شد . شرایط ذکر شده ، ناظر بر مواردی است که ازدواج اعم از دایم یا موقت، به لحاظ شرعی واقع شده، اما جایی به ثبت نرسیده باشد .
3. عقد نکاحی بین زن و شوهر برقرار نشده است: در این حالت بر اساس رای وحدت رویه شماره ۶۱۷ از دیوان عالی کشور، گرچه فرزند نامشروع از جهت نسب ملحق به پدر طبیعی خود نبوده و از پدر و مادر ارث نمی‌برد، اما به جهت حمایت از نوزاد، پدر طبیعی مکلف به گرفتن شناسنامه برای او خواهد بود. همچنین اگر پدر طبیعی اقدام به چنین کاری نکند، می‌توان از دادگاه تقاضای الزام پدر به اخذ شناسنامه کرد. نهایتا درصورتی‌که امکان الزام پدر به گرفتن شناسنامه ممکن نباشد، مادر می‌تواند خود اقدام به گرفتن شناسنامه به نام خود برای فرزند کند.

گرفتن شناسنامه برای نوزاد در عقد موقت

عقد موقت هم مانند عقد دائم بوده و فرزندان حاصل از آن به پدر و مادر خود منتسب هستند. بنابراین اگر فرزندی از ازدواج موقت به دنیا آمد، پدر مکلف به گرفتن شناسنامه برای اوست. همچنین اگر پدر چنین کاری نکند، مادر با در دست داشتن سند ازدواج موقت می‌تواند اقدام به گرفتن شناسنامه برای نوزاد کند.

همچنین اگر سندی در بین نباشد، والدین می‌توانند با همراهی هم به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و برای طفل شناسنامه بگیرند. اگر پدر به ثبت احوال مراجعه نکند، می‌توان از دادگاه الزام او به تنظیم شناسنامه را درخواست کرد. همانطور که گفته شد اگر پدر غایب بوده یا الزام او ممکن نباشد، با نصب امین موقت می‌توان برای نوزاد به نام مادر شناسنامه گرفت.

مدارک لازم برای درخواست شناسنامه نوزاد

1. اصل شناسنامه پدر و مادر؛
2. گواهی تولد صادره توسط پزشک یا ماما: اگر نوزادی فاقد گواهی تولد باشد، باید فرم‌های مخصوص توسط شهود امضا شده و همراه با مدارک به ثبت احوال تحویل داده شود؛
3. فیش بانکی طبق تعرفه جاری؛
4. حضور یکی از والدین یا جد پدری. اگر ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد، اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود

سخن پایانی

گرفتن شناسنامه نوزاد بدون پدر یا شناسنامه نوزادی که پدر او اقدامی برای دریافت مدارک هویتی نمی‌کند، امری کاملا پذیرفته شده است. البته حالت‌های مختلف آن با هم متفاوت است و هر کدام قواعد خاص خود را دارد. بهتر است اگر شما نیز در این‌باره سوالی دارید، آن را با وکلای متبحر ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.

سوالات متداول