جرم سرقت و انواع آن را بشناسید!
جرم سرقت یکی از جرایمی است که علیه اموال و مالکیت آن رخ می‌دهد. مالکیت خصوصی یکی از پدیده‌هایی است که از ابتدای تولد بشر با او همراه بوده است و احترام به آن خواسته تمام افراد است. اما همیشه عده‌ای به دنبال نقض این حق بوده‌اند. نوعی از نادیده‌گرفتن حق مالکیت در قوانین به نام سرقت یا دزدی شهرت یافته است که در این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم و اقسام آن آشنا کنیم.
تعریف و ارکان جرم سرقت
ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که جرم سرقت عبارت است از ربودن مال غیر. برای تحقق جرم سرقت باید سه عنصر زیر وجود داشته باشند:
- عنصر ربایش باید در سرقت وجود داشته باشد. یعنی فرد باید مال دیگری را به عنوان این که برای خود تملک کند، برداشته و تصاحب کند. بنابراین اگر کسی صرفا به طور موقت مال دیگری را بردارد، جرم سرقت نبوده و جرم دیگری رخ داده است.
- ربایش باید در مورد مال تحقق یابد. منظور از مال در این ماده صرفا اموال منقول است. زیرا تصور ربایش مال غیرمنقول ممکن نیست. همچنین منظور اموال عینی است و اموالی مانند حقوق مالی قابل ربایش نخواهد بود.
- این مال باید متعلق به غیر باشد. پس اگر کسی مال دیگری را به تصور این که برای خودش است بردارد، جرم سرقت محقق نشده است. البته باید بتواند این امر را در محکمه ثابت کند.
اقسام جرم سرقت
جرم سرقت در قانون مجازات اسلامی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: سرقت حدی و سرقت تعزیری.
به طور کلی با توجه به این که قانون جزای ما برگرفته از منابع فقهی است، سرقت حدی سرقتی است که شرایط و راه اثبات آن در شرع مشخص شده و مجازات آن نیز همان چیزی است که شارع بیان کرده است. اما سرقتی که دارای شرایط حدی نبوده ولی با تعریفی که در مورد سرقت بیان شد منطبق باشد، سرقت تعزیری خواهد بود. یعنی قانون‌گذار بر اساس صلاحدید خود اقدام به مجازات آن فرد خواهد کرد.
پس در ابتدا باید سرقت حدی را بررسی کرد و اگر سرقتی حدی نبود، نوبت به سرقت تعزیری خواهد رسید. البته سرقت تعزیری نیز خود دارای اقسام و شرایطی است که باید در جای خود آن را بررسی کرد. در این مقاله ما تلاش داریم تا نمایی کلی از این جرم را برای شما خواننده محترم به تصویر بکشیم.
سرقت حدی
در ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی، ۱۴ شرط برای حدی بودن سرقت بیان شده است. به طور مختصر باید گفت سرقت حدی در جایی است که سارق با شکستن حرز، مال را از حرز به شکلی مخفیانه خارج کرده و آن را برباید. البته شروط دیگری نیز در اینجا وجود دارد که هرگاه تمام این ۱۴ شرط محقق باشد، فرد خاطی به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد. این مجازات همان مجازاتی است که در بین مردم معروف است، یعنی قطع دست. البته در قطع دست تنها ۴ انگشت دست قطع شده و کف دست باقی خواهد ماند. شرایط سرقت حدی و مجازات‌های آن بحثی مفصل است که در مقاله‌ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت.
سرقت تعزیری
توضیح مختصری در مورد سرقت حدی دادیم. اما باید بدانید اگر سرقتی یکی از شرایط ۱۴ گانه سرقت حدی را نداشته باشد، آن سرقت سرقت تعزیری خواهد بود. در سرقت تعزیری، مجازات بر اساس آنچه قانون مشخص کرده است خواهد بود. قانون نیز بر اساس شرایط و شدت و ضعف سرقت، اقدام به مجازات مرتکب خواهد کرد.
باید دانست که سرقت تعزیری خود دارای اقسامی است که هریک دارای تعریف و مجازات خاص خود خواهند بود.
اقسام سرقت تعزیری و مجازات آنها
گفتیم سرقت تعزیری خود دارای اقسامی است. در زیر به برخی از اقسام آن اشاره می‌کنیم:
- سرقت مقرون به شروط مشدده: سرقتی که در شب و توسط ۲ نفر یا بیشتر بوده و سارقین دارای سلاح باشند و برای سرقت اقدام به هتک حرز و امثال آن کرده و در ضمن سرقت اقدام به آزار یا تهدید کی کنند. این جرم مجازاتی بین ۵ تا ۲۰ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد داشت.
- سرقت مقرون به آزار یا مسلحانه: برای تحقق این نوع از سرقت کافی است سارقین اقدام به آزار کرده و یا دارای اسلحه باشند، حتی اگر سلاح تقلبی باشد. مجازات این جرم حبس از ۳ سال تا ۱۰ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق است.
- راهزنی: هر کس در راه‌ها و شوارع به نحوی از انحاء مرتکب راهزنی شود، درصورتی‌که عنوان محارب بر او صادق نباشد، به ۳ تا ۱۵ سال‌حبس و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌شود.
- سرقت در شب: هر گاه سرقت در شب واقع شود و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد، درصورتی‌که بر حامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، جزای مرتکب یا مرتکبان حبس از ۵ تا ۱۵ سال و شلاق تا ۷۴ ضربه خواهد بود.
- سرقت مقرون به یکی از شرایط مشدده: این جرم در جایی است که یکی از شرایط مشدده در ماده ۶۵۶ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات را دارا باشد. مثل سرقتی که در شب است یا سرقتی که توسط مستخدم فرد رخ می‌دهد و … .
- جیب‌بری و امثال آن: هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف‌زنی، جیب‌بری و امثال آن شود، به حبس از ۱ تا ۵ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
- سرقت در مناطق سیل‌زده و زلزله‌زده: هر گاه سرقت در مناطق سیل یا زلزله‌زده یا جنگی یا آتش‌سوزی یا در محل تصادف رانندگی صورت پذیرد و حائز شرایط حد نباشد، مرتکب به مجازات حبس از ۱ تا ۵ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
- سرقت اموال دولتی: هر کس وسائل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا با سرمایه دولت یا سرمایه مشترک دولت و بخش غیردولتی یا به وسیله نهادها و سازمان‌های عمومی غیردولتی یا موسسات خیریه ایجاد یا نصب شده، مانند تاسیسات بهره‌برداری آب و برق و گاز و غیره را سرقت نماید، به حبس از ۱ تا ۵ سال محکوم می‌شود. چنانچه شخص مرتکب از کارکنان سازمان‌های مربوطه باشد، به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
- سرقت ساده: در سایر موارد که سرقت مقرون به شرایط مذکور در موارد فوق نباشد، مجازات مرتکب، حبس از ۳ ماه و ۱ روز تا ۲ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
سخن پایانی
در این مقاله صرفا تلاش داشتیم تا شما را با جرم سرقت و اقسام آن آشنا کنیم. البته هر کدام از موارد باید به صورت جداگانه توضیح داده شود. باتوجه به وجود قوانین بسیار در این زمینه، بهتر است اگر در این زمینه سوالی دارید، آن را با وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو در میان بگذارید.