در قوانین و مقررات ایران، برای حمایت از حقوق طرفین دعاوی، راهکارهای مختلفی وجود دارند. دو نمونه مهم از این راهکارها صدور قرارهای تامین دلیل و تامین خواسته است. این دو نوع دستور موقت شباهت‌هایی دارند و اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. به همین دلیل، در این مقاله، به بررسی تفاوت تامین دلیل و تامین خواسته می‌پردازیم.
منظور از تامین دلیل چیست؟
قرار تامین دلیل با درخواست افراد ذی‌نفع صادر می‌شود و به نوعی دستور موقت می‌گویند که از دلایل و مدارک در حال از بین رفتن محافظت می‌کند. به بیان ساده‌تر، زمانی که در دعوایی یکی از طرفین احتمال بدهد که دلایل و مدارکی که حق او را اثبات می‌کنند، در حال از بین رفتن هستند، می‌تواند از دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده درخواست تامین دلیل کند.
با صدور قرار تامین دلیل، دلایل و مستندات توسط کارشناس رسمی دادگستری بررسی و صورت‌برداری می‌شود تا بعداً بتوان به آن استناد کرد. به طور مثال، ممکن است اتومبیل فردی بر اثر تصادف با خودروی دیگری دچار خسارت شده باشد. در این صورت، با درخواست خواهان برای صدور قرار تامین دلیل، خسارت مورد نظر توسط کارشناس بررسی و صورت‌برداری می‌شود تا دریافت خسارت در آینده توسط خواهان ساده‌تر شود.
تامین دلیل برای حفظ انواع شواهد و مدارک یک دعوا است و انواع مختلفی اعم از معاینه و بررسی محل، تحقیقات محلی، استماع شهادت شهود، کسب نظر کارشناس رسمی دادگستری، جلب و اخذ سندی که در اختیار خوانده دعوا است و تامین دلیل الکترونیکی دارد.
تامین خواسته یعنی چه؟
قرار تامین خواسته بنا بر درخواست خواهان یک پرونده حقوقی صادر می‌شود. در واقع، زمانی که خواهان در یک پرونده، نگران از بین رفتن یا انتقال مال موضوع خواسته به دیگری باشد، می‌تواند از دادگاه صدور قرار تامین خواسته یا توقیف بخشی از اموال خوانده را درخواست کند. این موضوع در ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی به این ترتیب مقرر شده است:
«خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:
- الف- دعوا مستند به سند رسمی باشد.
- ب- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
- ج- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.
- د- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقداً به صندوق دادگستری بپردازد.
تبصره- تعیین میزان خسارت احتمالی، با در نظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می‌پذیرد. صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود.»
تفاوت تامین دلیل با تامین خواسته
تامین دلیل معمولاً برای حفظ شواهد و مدارک دعوی و اثبات حق یکی از طرفین آن انجام می‌شود اما تامین خواسته بیشتر به مرحله اجرای حکم مربوط می‌شود و هدف از اجرای آن، حفظ خواسته دعوی برای مرحله اجرای حکم است.
علاوه‌براین، تامین خواسته معمولاً به حفظ یک مال یا مبلغی معین مربوط می‌شود اما تامین دلیل انواع مختلفی دارد که بیشتر با دلایل و مدارک اثبات‌کننده حق یکی از طرفین دعوا ارتباط دارند و ممکن است به دعاوی کیفری نیز مربوط باشد.
سخن پایانی
تامین دلیل و تامین خواسته از اصطلاحات حقوقی پرکاربردی هستند که برای احقاق حقوق خود در محاکم قضایی به آن نیاز پیدا می‌کنید. از آنجایی که این دو قرار اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، بهتر است در دعاوی حقوقی یا کیفری، یک وکیل دادگستری حرفه‌ای و باتجربه همراه خود داشته باشید. چنین فردی با تشخیص به موقع درخواست برای صدور هر یک از این قرارها، به حمایت بیشتر از حقوق شما در محاکم کمک خواهد کرد. پیشنهاد ما برای انتخاب چنین وکیلی، تماس با پلتفرم حقوقی ترازو است.
سوالات متداول
تفاوت تامین دلیل و تامین خواسته در چیست؟
قرار تامین دلیل برای حفظ شواهد و مدارک در پرونده‌های حقوقی و کیفری صادر می‌شود اما قرار تامین خواسته فقط به دعاوی حقوقی مربوط می‌شود و هدف از آن حفظ خواسته موضوع دعوی برای اجرای حکم نهایی است.