الزام به تمکین صوری، از انواع دعاوی است که معمولا توسط زوج علیه زوجه اقامه می‌شود تا زوج محکوم به پرداخت نفقه نشود. معمولا در این دعاوی زوج اقدام به تهیه خانه به شکلی صوری کرده تا زوجه ملزم به بازگشت به خانه شود. اما از آنجا که احتمالا زوجه چنین کاری نخواهد کرد، زوجه ناشزه شده و دیگر به او نفقه تعلق نخواهد گرفت. اگر شما نیز در این باره مایل به کسب اطلاعات هستید بهتر است تا با ما در این مقاله همراه باشید.
تمکین چیست؟
به طور خلاصه تمکـین زن از شوهر عبارت است از پذیرش ریاست مرد بر خانواده و اطاعت از همسر در زندگی مشترک و مسایل زناشویی. تمکـین در اصطلاح حقوقی بر دو قسم است: تمکین عام و تمکین خاص.تمکین عام در اصطلاح حقوقی به معنای پذیرش ریاست مرد و لوازم این ریاست بر خانواده است. مسائل کلی خانواده از قبیل محل سکونت، نحوه تربیت فرزندان و ولایت بر ایشان، منع زن از اشتغالِ منافی مصالح خانوادگی و تعیین مسائل اخلاقی و مالی در خانواده از جمله لوازم این ریاست است.
تمکـین به معنای خاص عبارت است از این که زن مهیای تامین نیازهای جنسی متعارف و معقول همسر خود بوده و بدون عذر موجه از این امر اجتناب نکند. در صورت عدم تمکین، زن ناشزه به حساب می‌آید. باید دقت شود که تمکـین خاص به معنای انجام هرگونه عمل جنسی نیست و این امر محدود به شرایط زمان و مکان و عرف خواهد بود. مثلا اگر شوهر دارای بیماری مقاربتی مسری باشد، زن موظف به برقراری رابطه جنسی نخواهد بود.
اثر عدم تمکین توسط زن
برخلاف جایی که ترک نفقه از جانب مرد با وجود توانایی مالی او، جرم تلقی شده و موجب محکومیت کیفری مرد می‌گردد، عدم تمکین زن نسبت به شوهر جرم محسوب نشده و فقط آثار حقوقی خاص خود را به دنبال دارد. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان می‌دارد: «هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.» بنا بر این ماده، مهمترین اثری که بر عدم تمکـین توسط زن مترتب می‌شود، ندادن نفقه به اوست.
دادخواست الزام به تمکین چیست؟
گفتیم که تمکـین یکی از تکالیف زن و شوهر نسبت به یکدیگر است و گاهی به دلایلی این امر توسط زوجین انجام نمی‌گیرد. در این زمان است که الزام به تمکین مطرح می‌شود. اما معنای آن چیست؟ الزام به تمکـین یعنی کسی که بدون دلیل موجه از تمکین نسبت به طرف مقابل امتناع می‌کند را به وسیله قانون الزام کنیم تا به وظایف زناشویی خود در چارچوب خانواده عمل کند.
البته این امر بیشتر در مورد زنان به کار می‌رود. همچنین باید دانست که الزام به تمکـین در مرحله اجرا به این معنا نیست که زن را به زور و جبر فیزیکی به خانه همسر منتقل خواهند کرد. بلکه معنی آن این است که زن به طور رسمی می‌فهمد که اگر به وظایف خود عمل نکند، ضمانت‌های اجرایی خاصی بر او تحمیل می‌گردد و زن ناشزه محسوب می‌شود.
دعوای الزام به تمکین صوری(درخواست تمکین صوری)
بیان شد که الزام به تمکین در جایی است که زن خانه را ترک کرده و مرد می‌خواهد زن به خانه بازگردد. اما گاهی مرد صرفا برای اینکه مسئولیت پرداخت نفقه از دوش او برداشته شود اقدام به طرح چنین دعوایی می‌کند که در اصطلاح به چنین دعوایی، دعوای الزام به تمکین صوری می‌گوییم. در واقع در این دعوا مرد به دنبال آن است که نیامدن زن به محل زندگی مشترک را در دادگاه ثابت کند و دیگر الزامی به پرداخت نفقه نداشته باشد. زیرا همانطور که گفتیم زن در صورت عدم تمکین ناشزه بوده و زن ناشزه نفقه نخواهد داشت.
اجاره نامه صوری برای تمکین
هنگامی که مرد اقدام به دادخواست الزام به تمکین می‌کند، باید حتما منزلی که مناسب سکونت باشد تهیه کند. یعنی اگر چنین منزلی وجود نداشته باشد، قاعدتا تمکین نیز بی معناست. چون تمکین تنها جایی معنا پیدا می‌کند که مرد شرایط زندگی را فراهم کرده باشد. در برخی از پرونده‌ها، خصوصا در پرونده‌هایی که طرفین هنوز زیر یک سقف نرفته، کار به دادگاه کشیده شده است، این امر رخ می‌دهد که مرد برای الزام به تمکین، اقدام به تهیه اجاره‌نامه صوری می‌کند تا نشان دهد شرایط زندگی برای زن فراهم است و زن باید به منزل او برود. در چنین مواردی اگر شما می‌دانید که قرارداد اجاره صوری است، می‌توانید درخواست تحقیق و معاینه محلی از ملک مورد نظر بدهید. در این صورت دادگاه اقدام به بررسی موضوع کرده و در صورت لزوم تقاضای مرد را رد خواهد کرد. یکی دیگر از علائم اجاره‌نامه صوری، مبلغ غیرواقعی مذکور در چنین قراردادهایی است که توجه به چنین نکاتی می‌تواند صوری بودن قرارداد اجاره را مشخص کند.
تمکین صوری زوجه
بیان شد که گاهی مرد برای فرار از پرداخت نفقه به صورت صوری اقدام به طرح دعوای الزام به تمکین می‌کند. در مقابل زن دو راه دارد. اگر زن مایل به ادامه زندگی به طور واقعی نیست یا برای اینکار ادله محکمه پسند دارد که دیگر دادگاه حکم به الزام به تمکین نخواهد کرد. این امر را در عنوان بعدی توضیح خواهیم داد.
اما اگر چنین ادله‌ای وجود نداشته باشد، زن می‌تواند به صورت صوری اقدام به تمکین کرده و با حضور در خانه مرد در صورتیکه بتواند این امر را اثبات کند، از ناشزه شدن رها شده و برای نفقه اقدام نماید.
دلایل موجه برای عدم تمکین
مواردی که زن در صورت عدم تمکـین ناشزه به حساب نمی‌آید و می‌تواند اقدام به تمکین نکند، کدامند؟در زیر به این موارد اشاره می‌کنیم:
- هنگامی که حق تعیین مسکن در ضمن شرایط عقد نکاح یا به واسطه توافقی جداگانه به زن داده شده باشد. البته باید توجه داشت که حق انتخاب مسکن توسط زوجه به معنی عدم اطاعت از شوهر در مسائل زناشویی نخواهد بود.
- عدم نزدیکی با شوهر به دلیل بیماری‌های مقاربتی در مرد
- اگر زن دارای عذری مانند عادت ماهیانه یا نفاس (خونریزی بعد از زایمان) یا روزه واجب و امثال اینها باشد نیز می‌تواند از نزدیکی و تمکین به معنای خاص خودداری کند.
- اگر زن ثابت کند که بودن او در یک خانه با شوهر موجب خوف ضرر جانی، مالی یا شرافتی برای زن است، می‌تواند مسکن علیحده (جداگانه) اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه (احتمال) ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه بر‌عهده شوهر خواهد بود.» در این ماده عدم تمکین به معنای عام آن است و این عدم تمکین مجوزی برای پرداخت نکردن نفقه نخواهد بود.
- حق حبس: زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند؛ مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.» اما حق حبس به چه معناست؟ حق حبس زن به این معناست که تحت شرایطی خاص زن مجاز است از برقراری رابطه جنسی خودداری کرده و تا وقتی مهریه‌اش پرداخت نشده به این کار ادامه دهد.
سخن پایانی
اقدام به دادخواست صوری جهت الزام به تمکین یکی از راه‌های فرار از پرداخت نفقه توسط مردان است که البته این امر توسط وکیلی که در زمینه خانواده مجرب است قابل پیگیری و رد کردن است. درصورتیکه شما نیز در این زمینه دارای سوالی هستید می‌توانید آن را با وکلای مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو مطرح کنید.