حوادث ناشی از کار چیست؟

حوادث ناشی از کار، از اموری است که همیشه سلامت کارگران را تهدید کرده و همچنین به دلیل مسئولیتی که برای کارفرمایان در پی دارد، دغدغه ذهنی ایشان نیز هست. کارگاه و محیط کاری به تبع وضعیت خود، مستعد بروز سوانحی است که می‌تواند منجر به آسیب به نیروی کار شود و این قانون است که به حمایت از نیروی کار، مسئولیت‌های خاصی را برای کارفرما درنظر گرفته است تا نیروی کار با آرامش بیشتری فعالیت خود را ادامه دهد.

بنابراین بهتر است به این سوال پاسخ داده شود که اساسا حوادث ناشی از کار چیست؟ مسئولیت کارفرما در این‌گونه حوادث چگونه است؟ چه اقدامات و تکالیفی در این موارد بر عهده افراد است؟ اگر شما نیز مایلید به جواب این سوالات دست یابید، با ما در این مقاله همراه باشید.

به چه حوادثی، حوادث ناشی از کار گفته می‌شود؟

‌بر اساس ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده رخ می‌دهد.‌ مقصود از «حین انجام وظیفه»، تمام اوقاتی است که بیمه‌شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور‌کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد.‌

اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا مراجعه برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه، جزء اوقات انجام ‌وظیفه محسوب می‌شود. مشروط بر این که حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.‌ حوادثی که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد نیز در دسته حوادث ناشی از کار قرار می‌گیرد.

شرایط حادثه ناشی از کار

بر اساس تعریفی که در بالا گفته شد، برای اینکه یک حادثه، حادثه ناشی از کار تلقی گردد، این دو شرط باید به شکل همزمان محقق باشد:

1. حادثه حین انجام وظیفه اتفاق افتاده باشد. حین انجام وظیفه یعنی اوقاتی که بیمه‌شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا اوقاتی که بیمه‌شده به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری است. پس اگر کارگر خارج از زمانی که موظف به انجام کار است و بدون درخواست کارفرما، کاری را انجام دهد و دچار حادثه شود و یا خارج از محیط کارگاه بدون دستور کارفرما کاری انجام دهد و دچار حادثه شود، مشمول مقررات حوادث ناشی از کار نخواهد بود.
2. حادثه به سبب انجام وظیفه اتفاق افتاده باشد. یعنی باید بین حادثه رخ‌داده و انجام وظیفه رابطه سببیت محقق باشد. به عنوان مثال افتادن از داربست، ناشی از انجام وظیفه کارگر در کار گذاشتن نمای ساختمان که وظیفه او بر اساس قرارداد کار است، حادثه ناشی از کار تلقی خواهد شد. اما اگر همین کارگر بر اثر بی‌احتیاطی خود در هنگام تهیه نوشیدنی مانند چای دچار سوختگی شود، چون میان این حادثه و وظیفه او رابطه سببیت وجود ندارد، نمی‌توان آن را حادثه ناشی از کار تلقی کرد.

علت حوادث ناشی از کار

مهمترین علت حوادث ناشی از کار، عدم رعایت شرایط لازم بهداشتی و ایمنی در محیط کار است. زیرا مدیران و کارفرمایان مکلفند تا با رعایت این موازین، محیط کاری ایمن و سالم را برای نیروی کار فراهم آورند. برخی از علل حوادث ناشی از کار از این قرارند:

1. عدم آموزش موازین فنی و ایمنی به کارگران در ارتباط با شغل ایشان؛
2. عدم سالم‌سازی محیط کار با بررسی و کنترل عوامل زیان‌آور و خطرساز؛
3. عدم به‌‌سازی تاسیسات ایمنی کارگاه؛
4. عدم به‌کارگیری ابزار مناسب جهت ایمن‌سازی محیط؛
5. انجام فعالیت‌های تخصصی توسط کارگران غیرمتخصص.

مسئولیت کارفرما در مورد ایمنی کارگاه

برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور، رعایت دستورالعمل‌هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (‌جهت تامین حفاظت‌ فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (‌جهت جلوگیری از بیماری حرفه‌ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می‌شود، برای‌کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.

همچنین کارفرمایان مکلف هستند پیش از بهره‌برداری از ماشین‌ها، دستگاه‌ها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین‌نامه‌های مصوب شورای‌ عالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است، آزمایش‌های لازم را توسط آزمایشگاه‌ها و مراکز مورد تایید شورای عالی حفاظت فنی انجام دهند و یک نسخه از مدارک مربوط را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.

کارفرمایان مکلف هستند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه کنند و در اختیار آنان قرار دهند. همچنین باید نحوه کار با وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگه‌داری از وسایل حفاظتی و‌ بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوطه کارگاه هستند.

اقدامات لازم در صورت وقوع حوادث ناشی از کار

‌بر اساس ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی، در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه‌دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری کتباً به اطلاع سازمان تامین اجتماعی برساند. درصورتی‌که کارفرما بابت اقدامات اولیه مذکور متحمل هزینه‌ای شده باشد، سازمان تأمین ‌خدمات درمانی، هزینه‌های مربوط را خواهد پرداخت.

درخواست بررسی حوادث ناشی از کار چگونه است؟

در هنگام مواجهه با حوادث ناشی از کار، مرحله نخست مراجعه به مراجع انتظامی جهت ثبت شکایت و همچنین تهیه صورت‌جلسه و جمع‌آوری مدارک از جمله رجوع به پزشکی قانونی است که این امر توسط مراجع انتظامی انجام خواهد شد. در مرحله بعد، پرونده برای کسب تکلیف به دادسرا ارجاع داده شده تا در آنجا دستور لازم صادر شود.

معمولا در این مرحله، دادسرا از اداره کار درخواست نظر خواهد کرد. اداره کار نیز از طریق بازرسان خود از محیط کارگاه و علل حادثه بازرسی کرده و گزارش تهیه می‌کنند. گزارش تهیه‌شده به مقام قضایی ارسال شده و مقام قضایی متناسب با محتویات پرونده و گزارش بازرس، اقدام لازم را به عمل خواهد آورد.

مسئولیت کیفری کارفرما در حوادث ناشی از کار

بر اساس ماده ۹۵ قانون کار، مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما ‌خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر‌ کیفری و حقوقی و نیز مجازات‌های مندرج در این قانون، مسئول است.

‌کارفرما موظف است کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق‌ وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌گردد ثبت کند و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برساند.

بنابراین کارفرما در صورت تقصیر، مسئول خسارات به بار‌آمده است و ممکن است علاوه بر محکومیت به مجازات‌های مالی مقرر در قانون کار، به پرداخت دیه و یا مجازات‌های تعزیری دیگر نیز محکوم گردد.

اما آیا مسئولیت کارفرما مطلق است و در هیچ حالتی امکان مبرا شدن او وجود ندارد؟ خیر چنین نیست. یعنی چنانچه کارفرما برای حفاظت فنی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم را در اختیار‌ کارگر قرار داده باشد و کارگر با وجود آموزش‌های لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آنها استفاده نماید، کارفرما‌ مسئولیتی نخواهد داشت. در صورت بروز اختلاف، رای هیات حل اختلاف نافذ خواهد بود.

خدمات درمانی کارگر حادثه‌دیده

‌بر اساس ماده ۵۴ قانون تامین اجتماعی، بیمه‌شدگان و افراد خانواده آنها از زمانی که مشمول مقررات این قانون قرار می‌گیرند، در صورت مصدوم شدن بر اثر حوادث یا ابتلاء به ‌بیماری، می‌توانند از خدمات پزشکی استفاده کنند. خدمات پزشکی که به عهده سازمان تأمین خدمات درمانی است شامل کلیه اقدامات درمانی‌ سرپایی، بیمارستانی، تحویل داروهای لازم و انجام آزمایشات تشخیص طبی است.

هزینه‌های کافرما در صورت تقصیر در حوادث ناشی از کار

‌بر اساس ماده ۶۶ قانون تامین اجتماعی، درصورتی‌که ثابت شود وقوع حادثه مستقیماً ناشی از عدم رعایت مقررات حفاظت فنی و بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات ‌بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان او بوده، سازمان تأمین خدمات درمانی هزینه‌های مربوط به معالجه و غرامات و مستمری‌ها‌ و غیره را پرداخت می‌کند و طبق ماده ۵۰ این قانون، آن را از کارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد. مقصر می‌تواند با پرداخت معادل ده سال مستمری موضوع این ماده به سازمان، از این بابت بری‌الذمه شود.

محاسبه دیه و ارش حوادث ناشی از کار

براساس قانون، اگر کسی به صورت غیرعمد به فردی صدمه‌ای وارد کند، به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. با توجه به این که حادثه ناشی از کار به صورت عمدی بر کارگر حادث نشده است، خسارت ناشی از حوادث کار به صورت دیه خواهد بود. تعیین میزان دیه بر اساس نظریه پزشکی قانونی و حکم مقام قضایی است. البته همانطور که بیان شد، گاهی ممکن است کارفرما علاوه بر پرداخت دیه، مشمول جرائم دیگری از قبیل پرداخت خسارت به سازمان تامین اجتماعی بابت مستمری یا موارد دیگر شود.

سخن پایانی

حوادث ناشی از کار از وقایعی است که سالانه برای تعداد زیادی از کارگران رخ می‌دهد. به همین دلیل قانون‌گذار حمایت ویژه‌ای را نسبت به کارگران در نظر گرفته و مسئولیت کارفرما را در این زمینه تا حد بسیاری به رسمیت شناخته است. حتی اگر در حین انجام کار و به واسطه انجام وظیفه، کارگری به کارگر دیگر صدمه بزند، این کارفرماست که مسئول جبران خسارت خواهد بود. البته این تنها بیانی ساده از این موضوع بود که در متن مقاله توضیحات بیشتری برای آن ارائه شد. توصیه ما این است که به دلیل پیچیدگی قوانین حوزه کار، اگر شما نیز با چنین مشکلاتی مواجه شدید، حتما با وکلا و مشاورین مجرب ما در پلتفرم حقوقی ترازو مشورت کنید.

سوالات متداول