تقسیم ناعادلانه ارث و محرومیت از ارث

در این مقاله می‌خواهیم در مبحث محرومیت از ارث و تقسیم ناعادلانه ارث توسط پدر و مادر با شما صحبت کنیم. آیا پدر می‌تواند تمام دارایی خود را به یکی از فرزندانش بدهد؟ در چه صورت می‌توان وارث را از ارث محروم کرد؟ چه کسانی از ارث محروم می‌شوند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات، تا پایان مقاله همراه ما باشید.

محرومیت از ارث چیست؟

به محض اینکه فردی فوت کند روال تقسیم ارث به جریان می‌افتد و اموالش به وراث او می‌رسد. پس از فوت، دیگر شخص دخل و تصرفی در اموالش ندارد و اگر کسی بخواهد در مورد اموالش بعد از مرگ تصمیمی بگیرد، فقط در صورتی‌که وصیت کند، می‌تواند تعیین تکلیف کند.

ولی تکلیف پدر و مادری که قصد دارند همه اموال خود را تنها به یکی از فرزندان بدهند یا یکی از فرزندان را از ارث محروم کنند، چیست؟

 بعضی اوقات متوفی مشخص می‌کند مقداری از اموال صرف امور خیریه شود یا کل اموالش را به یکی از فرزندانش بدهد. همانطور که می‌دانیم، هر فرد می‌تواند فقط در یک سوم از اموال به نفع خودش وصیت نماید و فقط در صورتی متوفی می‌تواند در بیش از یک سوم نظر بدهد که تمامی وراث راضی باشند.

پس وقتی شخصی وصیت می‌کند که یک فرزند خود را از ارث محروم کند، فقط تا میزان ثلث اموال این وصیت نافذ و مورد قبول است و هیچ‌کس نمی‌تواند با وصیت، ورثه خود را کلا از ارث محروم کند.

تقسیم ناعادلانه ارث توسط پدر

حتماً تاکنون عبارت «محرومیت از ارث» را از اشخاص مختلف شنیده‌اید، اما آیا واقعا می‌شود یکی از اولاد را از ارث محروم کرد؟ طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی، محرومیت از ارث به این شکل است که اگر فردی به موجب وصیتی، یک یا چند نفر از ورثه‌ خود را از ارث محروم کند، وصیت او نافذ نیست.

محرومیت از ارث با وصیت، فقط تا ثلث اموال نافذ و صحیح است و از نظر قانون، محرومیت وراث از کل اموال مورد قبول و صحیح نیست.

وصیت و میزان اعتبار آن

 همانطور که در قانون بر لزوم وجود وصیت‌نامه تأکید شده، در عرف نیز وصیت کردن از واجبات زندگی بشر است. هر فرد باید وضعیت دارایی، اموال، بدهی، دیون و تکالیف دینی و مالی که بر گردنش است را معین و مشخص نماید و رسیدگی به این امور را به بازماندگان خود بسپارد.

 در صورتی که وصیت‌نامه هیچ‌یک از شرایط وصیت‌نامه‌های قانونی را نداشته باشد، می‌توان با طرح دعوای تنفیذ وصیت‌نامه، به آن اعتبار بخشید. فردی که وصیت می‌کند، باید هنگام تنظیم وصیت‌نامه اهلیت داشته باشد.

حتی اگر بعد از تنظیم وصیت‌نامه فرد دچار جنون شود، مانعی برای اجرای وصیت‌نامه نخواهد بود و وصیت‌نامه همچنان معتبر است و قابلیت اجرا دارد. اما فردی که قصد خودکشی دارد و وصیت‌نامه از خود باقی می‌گذارد، وصیت‌نامه او معتبر و قابل اجرا نیست؛ زیرا این فرد اهلیت تنظیم وصیت‌نامه را ندارد.

آیا مادر می تواند فرزند را از ارث محروم کند؟

طبق ماده ۸۴۱ قانون مدنی، موصی یا شخص وصیت‌کننده، تنها در مورد اموال متعلق به خود می‌تواند وصیت کند و در مورد اموال دیگران حتی با اجازه مالک آنها، نمی‌تواند وصیت کند. بنابراین، اگر مادر صاحب اموالی باشد، تنها درباره یک‌سوم آنها می‌تواند وصیت کند و در صورتی که به عنوان مثال، خانه‌ای متعلق به همسرش باشد، نمی‌تواند مانع به ارث رسیدن این خانه توسط فرزندانش شود.

صلح عمری

صلح عمری یعنی شخصی می‌تواند طی قراردادی که در دفتر اسناد رسمی منعقد می‌گردد، ملک و املاک خود را به نام شخص دیگری از جمله فرزندش بزند، ولی برای آن شروطی وجود دارد؛ مثلا می‌گوید: «من تا وقتی زنده هستم، در این خانه ساکن می‌مانم، ولی بعد از فوت من فلان شخص، حق سکونت یا اجاره‌ی آن را دارد.» یا اینکه شخصی به دفترخانه رفته و اعلام می‌کند که یکی از آپارتمان‌هایش را‌ به فرزندش که نیاز دارد و در حال ازدواج است، بدهد؛ ولی تا زمانی که زنده است، خودش در این ملک سکونت می‌کند و آن پسر حق فروشش را ندارد و می‌تواند شرایط دیگری بگذارد.

 در  واقع مالک شرط می‌کند تا زمانی که زنده است، منافع ملک متعلق به خودش است و بعد از این که فوت کرد، ملک و منافع آن به طور کامل و شش‌دانگ به کسی که صلح  به نفع او شده یا همان فرزندش، برسد.

روش‌های جلوگیری محرومیت از ارث

 در سیستم حقوقی ایران، محرومیت از ارث غیرممکن است. مورث اگر بخواهد برای اموال تعیین تکلیف کند، باید در زمان حیاتش این کار را انجام دهد. مورث فقط می‌تواند در قالب عقود مختلف و قبل از زمان مرگ با انتقال اموال خود نیت خود را جهت محرومیت از ارث یکی از فرزندان یا چند نفر، اعمال کند.

چه کسانی از ارث محروم می شوند؟

موارد محرومیت از ارث به شرح زیر هستند:

۱ . کفر

کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، ولی مسلمان از کافر ارث می‌برد. به استناد ماده ۸۸۱ قانون مدنی، اگر متوفی مسلمان باشد، هر یک از ورثه که کافر باشد از او ارث نمی‌برند.

۲ . اقدام به قتل

کشتن کسی به ناحق و نه برای قصاص، دفاع یا حد و مانند آن، موجب محرومیت قاتل از ارث است. به استناد ماده ۸۸۰ قانون مدنی هرگاه کسی عمدا مورث خود را بکشد، از ارث محروم می‌شود.

 ۳ . برده بودن

 برده بودن وارث، مانع ارث است، مگر آن که وارث منحصر به برده باشد. البته با توجه به قوانین منع برده‌داری، این بند عملا منتفی است.

۴ . لعان

اگر مرد برای اینکه بگوید فرزند متعلق به شخص خودش نیست، اقدام به لعان کند، ازدواج زن و شوهر فسخ شده و دیگر از یکدیگر ارث نخواهند برد و تا ابد امکان ازدواج مجدد با هم را ندارند. همچنین پدر از فرزندی که از خود نمیداند و آن فرزند نیز از پدر ارث نخواهد برد.

۵ .‌زنا

 نه زنازاده از پدر و مادر خود ارث می‌برد و نه پدر و مادر و نزدیکان آنان از وی.

آیا پدر می‌تواند تمام دارایی خود را به یکی از فرزندانش بدهد؟

تقسیم ناعادلانه ارث توسط پدر یا مادر، ممکن است برای بسیاری افراد رخ دهد. در نظام حقوقی ایران محرومیت از ارث، فاقد اعتبار قانونی است و شخص به وسیله وصیت نمی‌تواند ورثه خود را از ارث محروم کند. قانون به متوفی فقط اجازه داده که در مورد یک سوم از اموالش در این مورد تعیین تکلیف کند و به محض فوت متوفی، امکان هیچ‌گونه اقدام حقوقی وجود ندارد. تشخیص وارث بودن یا نبودن افراد، تنها به عهده قانون است، زیرا قوانین ارث از قواعد آمره هستند و اراده و خواست شخص، تاثیری در تحقق سهم‌الارث وراث ندارد.

سوالات متداول