قانون جدید چک ۱۴۰۳

در سال‌های گذشته صدور چک‌ بی محل و موارد مانند آن، موجب ضررهای جبران‌ناپذیری به مردم شد. با تصویب قانون جدید چک، روند صدور چک و پیگیری آن به ‌صورت مدون و با نظم خاصی انجام می‌شود.

چک به ‌عنوان یکی از سندهای تجاری، در زندگی مردم و اقتصاد کشور، نقش قابل‌توجهی دارد. بسیاری از مردم و تاجران، دادوستدهای خود را با چک انجام می‌دهند. همچنین بعضی از مردم از چک برای خریدهای مدت‌دار یا تضمین استفاده می‌کنند. در واقع می‌توان گفت چک پس از پول، مهم‌ترین نقش را در مبادلات اقتصادی کشور ما دارد. همین موضوع سبب بروز مشکلات و آشفتگی‌هایی در مورد این سند تجاری شده بود. قانون‌گذار با هدف شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی و نظم بخشیدن به نحوه صدور چک و دریافت وجه آن، قانون جدید چک را تصویب کرد.

قانون جدید صدور چک چیست؟

یکی از قوانین جدیدی که در عرصه مبادلات بانکی تصویب شده، قانون صدور چک است. بر اساس این قانون، صادرکننده مکلف به ثبت چک خواهد بود. همچنین او موظف است در زمان ثبت چک و در تاریخ سررسید آن که بر روی چک مندرج شده ‌است، مبلغی معادل وجه چک در حساب خود داشته باشد. مطابق قانون چک صیاد، همه چک‌ها به ‌صورت یکپارچه صادر می‌شوند. همچنین نحوه صدور و پیگیری چک‌های پرداخت‌نشده نیز شکل تازه‌ای پیدا کرده‌ است.

یکی از نوآوری‌های قانون جدید چک این است که اگر شخصی چکی را صادر کند و در تاریخ مندرج بر روی چک در حساب خود وجه موردنظر را نداشته باشد، مبلغ چک از سایر حساب‌های او به دارنده چک پرداخت می‌شود. این اقدام در جهت حمایت از حق دارنده چک مطرح‌ شده است.

به ‌عنوان مثال، شخصی را در نظر بگیرید که چکی را با مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان صادر می‌کند. او در زمان سررسید چک، این مبلغ را در حساب جاری خود ندارد. مطابق قانون جدید چک، تمامی حساب‌های متعلق به این شخص مسدود خواهد شد. سپس وجه موردنظر از سایر حساب‌های او به دارنده چک پرداخت می‌شود.

یکی دیگر از نکات مهم قانون چک صیاد، صدور اجراییه است. صدور اجراییه موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های دارنده چک می‌شود. دارنده چک بدون طی کردن تشریفات زمان‌بر قانونی، می‌تواند برای دریافت وجه آن اقدام کند. مطابق قانون جدید چک، افرادی که چک آن‌ها برگشت خورده باشد، امکان دریافت دسته چک تا زمان رفع سوء اثر از آن وجود ندارد.

سامانه صیاد چیست؟

مطابق قانون جدید چک، تمامی چک‌ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند. سامانه صیاد به ‌منظور جلوگیری از صدور چک‌های فاقد اعتبار، اصلاح روند صدور چک و نظم بخشیدن به فرآیند آن معرفی شده ‌است. چکی که در این سامانه ثبت نشود، فاقد اعتبار است. در این سامانه مشخصات صادرکننده و دارنده چک به ‌همراه مبلغ، شماره چک، تاریخ صدور و سررسید آن ثبت خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین خصوصیات قانون جدید چک این است که چک‌های حامل و چک‌های سفیدامضا، قابل ثبت در سامانه صیاد نیستند. یعنی لازم است که حتماً مبلغ چک و مشخصات دارنده در سامانه صیاد ثبت شود. به‌ همین‌ جهت مطابق قانون چک صیاد، دیگر چک سفیدامضا و چک حامل صادر نخواهد شد.

سامانه صیاد موجب یکپارچه‌سازی و نظم بخشیدن به روند صدور چک و کاهش صدور چک‌های برگشتی شده است. مطابق قانون جدید چک، صدور دسته‌چک برای افرادی که سابقه صدور چک برگشتی دارند، با محدودیت‌هایی مواجه شد.

ضرورت ثبت اطلاعات در سامانه صیاد

با توجه به قانون جدید چک صیاد، افرادی که قصد صدور چک دارند، باید تمام مشخصات چک را به ‌همراه مشخصات دارنده در سامانه صیاد ثبت کنند. حتی اگر دارنده قصد انتقال چک را داشته باشد، باید مشخصات فردی که چک را به او منتقل می‌کند را در این سامانه ثبت کند. در واقع با صدور قانون جدید چک، ظهرنویسی به صورت دستی حذف شد و تمام اقدامات مربوط به چک، باید از طریق سامانه صیاد انجام شود.

یکی دیگر از موارد ضروری در قانون جدید چک، ثبت مشخصات دارنده آن است. با این اقدام، چک حامل صادر نخواهد شد. چک حامل به چکی گفته می‌شود که مبلغ در آن نوشته ‌شده، ولی نام دارنده یا ذی‌نفع در آن ثبت نشده است. این چک برای صادرکننده و دارنده، مشکل‌ساز بود. زیرا اگر چک توسط سارق ربوده می‌شد و او آن را به بانک می‌برد، وجه چک به او پرداخت می‌شد. چون نام ذی‌نفع یا دارنده چک در آن ثبت‌ نشده بود.

ویژگی‌های ظاهری چک جدید

مهم‌ترین ویژگی چک‌های جدید، رنگ واحد آن‌ها است. همه چک‌های صیادی به رنگ بنفش هستند و یک شماره ۱۶ رقمی صیاد دارند. در چک‌های مربوط به هر بانک، کد اختصاصی آن بانک به رنگ نامرئی سبز ثبت‌ شده که در سیستم قابل رؤیت است. در این چک‌ها لوگوی مربوط به چکاوک نیز وجود دارد که می‌توان آن را با نور ماوراء بنفش مشاهده کرد.

الزامات چک‌های جدید

مطابق قانون جدید چک، صادرکننده و انتقال‌دهنده یا ذی‌نفع باید صدور، تأیید دریافت و انتقال چک صیادی را در سامانه صیاد ثبت کنند. در قانون جدید چک، محدودیت‌ها و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای ثبت چک پیش‌بینی‌شده است. به دلیل یکپارچه‌سازی بانک مرکزی، غیرقابل پرداخت بودن یا کسری وجه چک به‌ صورت آنلاین به کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع داده می‌شود. این بانک‌ها مکلف هستند از افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید یا المثنی برای صادرکننده چک خودداری کنند.

همچنین تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی فردی که چک او برگشت خورده است، مسدود خواهد شد. هر گونه پرداخت تسهیلات، صدور ضمانت‌نامه ارزی یا ریالی برای این شخص ممنوع خواهد بود. هیچ اعتبار اسناد ریالی و ارزی برای او قابل گشایش نیست.

مطابق قانون جدید چک، افراد ورشکسته و کسانی که چک برگشتی رفع سوءاثرنشده دارند، حق دریافت دسته‌چک نخواهند داشت. افرادی که به حکم مراجع قضایی یا به دلایل قانونی از داشتن دسته چک محروم هستند یا دسته‌چک آن‌ها مسدود شده، نمی‌توانند چک صیادی دریافت کنند.

قانون جدید چک برگشتی صیادی در سال ۱۴۰۱

زمانی‌ که برای دریافت وجه چک به بانک مراجعه می‌کنید و صاحب حساب وجه موردنظر را در حساب خود ندارد، راه‌هایی برای برگشت زدن چک خواهید داشت.

اگر صادرکننده چک وجه معادل مبلغ مندرج بر روی چک را نداشته باشد، ولی در حساب او مبلغ کمتری از آن وجود دارد، می‌توانید آن مبلغ را دریافت کنید. سپس نسبت ‌به مابقی وجه، تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت دهید. همچنین می‌توانید آن مبلغ را نقدی دریافت نکنید و از بانک برای تمام وجه مندرج بر روی چک، گواهی عدم پرداخت تقاضا کنید. در گواهی عدم پرداخت، مشخصات صادرکننده و دارنده چک به ‌همراه وجه آن و کد رهگیری درج خواهد شد.

پس ‌از دریافت گواهی عدم پرداخت، می‌توانید برای وصول چک از طریق دادگاه یا اداره ثبت اسناد اقدام کنید. همچنین می‌توانید علیه صادرکننده چک با وجود شرایطی شکایت کنید.

اگر قصد دارید علیه صادرکننده اجراییه بگیرید، می‌توانید از طریق دادگستری یا اداره ثبت اسناد اقدام کنید. با صدور اجراییه نمی‌توانید برای دریافت خسارت تأخیر پرداخت وجه چک تقاضا دهید. صرفاً می‌توانید وجه مندرج بر روی چک را مطالبه کنید. اگر علیه صادرکننده چک، اجراییه ثبتی صادر شود، ۱۰ روز به او مهلت داده خواهد شد تا مبلغ چک را به ذی‌نفع بپردازد. اگر در این ۱۰ روز اقدامات لازم را انجام ندهد، یکی از اموال ثبت‌شده او به فروش می‌رسد و مبلغ معادل وجه چک، به دارنده پرداخت خواهد شد.

چنانچه او در یکی از حساب‌های خود، مبلغ معادل وجه چک را داشته باشد، با توجه به سیستم یکپارچه‌سازی بانک مرکزی، مبلغ موردنظر از حساب او کسر و به دارنده چک پرداخت خواهد شد. اگر دارنده چک علاوه‌بر وجه چک، خسارت تأخیر پرداخت را نیز بخواهد، باید از طریق دادگاه این مورد را پیگیری کند.

نحوه رفع سوء اثر از چک

با توجه به قانون جدید چک صادرکننده برای رفع سوءاثر از چک، باید اقداماتی را انجام دهد.

ابتدا باید وجهی به میزان مبلغ چک را در حساب جاری خود واریز کند تا بانک این مبلغ را به حساب دارنده چک انتقال دهد. سپس در مورد چک او رفع سوءاثر خواهد شد.

شیوه دیگری که برای رفع سوءاثر از چک وجود دارد، ارائه لاشه چک به بانک است. بانک بعد از این‌ که لاشه چک را دریافت کند، به این شخص یک رسید خواهد داد و برای رفع سوءاثر از چک او اقدام خواهد شد. همچنین او می‌تواند رضایت‌نامه رسمی که در دفاتر اسناد رسمی از دارنده‌ چک دریافت کرده است را به بانک ارائه دهد. با وجود این رضایت‌نامه محضری، از چک او رفع سوء اثر خواهد شد.

اگر به هر دلیلی نتواند لاشه چک را به بانک ببرد یا امکان جلب رضایت محضری از دارنده چک وجود نداشته باشد، باید مبلغی معادل وجه چک را به بانک بپردازد و درخواست دهد که این مبلغ به مدت ۲۴ ماه در بانک مسدود شود. در این‌ صورت، امکان رفع سوء اثر از چک او وجود خواهد داشت.

روش دیگر آن است که از طریق دریافت حکم قضایی، برای رفع سوء اثر از چک اقدام کند.

علاوه‌ بر مواردی که بیان شد، چنانچه ۳ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت گذشته باشد و دارنده چک در دادگاه حقوقی یا کیفری یا سایر مراجع قضایی علیه صادرکننده اقدام نکرده باشد، از این چک سوء اثر خواهد شد.

اعتبار چک‌های قدیمی در سال ۱۴۰۱

اگر شخصی چکی قدیمی دارد، می‌تواند آن را وصول کند. زیرا چک‌های قدیمی هنوز دارای اعتبار هستند. فردی که برگه‌های دسته‌چک قدیمی او تمام شود، می‌تواند برای دریافت چک صیادی اقدام کند. یعنی اگر شخصی چکی دارد که مربوط به قبل‌ از تصویب قانون جدید چک است، می‌تواند مانند سابق برای دریافت وجه آن اقدام کند.

مواردی که بیان شد، الزامات و ضروریات مربوط به چک‌های جدید صیادی هستند. چک‌های سابق مطابق گذشته دارای اعتبار خواهند بود. زمانی‌که بانک مرکزی برای جمع‌آوری دسته چک‌های قدیمی دستور دهد، افراد مکلف هستند دسته چک‌های قدیمی را تحویل دهند و چک صیادی دریافت کنند. این موارد ممکن است روندی چندساله را طی کند تا تمام چک‌های قدیمی جمع‌آوری شوند و تصمیم مناسب در خصوص آن‌ها اخذ شود.