شکواییه چیست و چگونه آن را تنظیم کنیم؟

شکواییه یا شکایت یا شکایت‌نامه، همگی عباراتی است که برای اقدام به شکایت کیفری به کار برده می‌شود و همه کم و بیش آنها را شنیده‌ایم. اما برای اطلاع از حقوق قانونی خود باید اطلاعات بیشتری در این موارد داشته باشیم. به عنوان مثال شکواییه چیست و چه شرایطی دارد؟ برای تنظیم آن به کجا باید مراجعه کرد؟ آیا ثبت شکواییه به صورت اینترنتی ممکن است؟ آیا حتما باید در فرم مخصوصی باشد یا خیر؟ پاسخ تمام این سوالات در این مقاله بلاگ پلتفرم حقوقی ترازو وجود دارد.

شکواییه چیست؟

اگر کسی علیه ما مرتکب جرمی شود، راه احقاق حق و دفاع از حق ما مراجعه به دستگاه قضایی است. با این وجود دستگاه قضایی جز در مواردی که قانون مقرر کرده، به طور خودکار اقدامی به نفع ما انجام نخواهد داد مگر آن که ما چنین اقدامی را از دستگاه قضایی مطالبه کنیم. مطالبه ما از دستگاه قضایی به چه شکل است؟ در واقع، در پاسخ به این سؤال که شکواییه چیست، باید گفت که نسبت به جرمی که علیه او انجام شده معترض بوده و درخواست رسیدگی به آن را بدین طریق خواهد داشت.

به عبارت دقیق‌تر شکوائیه برگه‌ای است که در آن فرد بزه‌دیده اقدام به طرح شکایت در محاکم دادگستری کرده و با بیان شکایت و دلایل خود از دستگاه قضایی درخواست رسیدگی به جرم وقوع یافته را دارد. البته شکواییه باید بر اساس قانون تنظیم شده و دارای جزییاتی باشد که در آینده به آن خواهیم پرداخت. در قانون و به خصوص آیین دادرسی کیفری الزاماتی برای شکواییه مطرح شده که اگر شکواییه فاقد آنها باشد، شکواییه رد شده و یا نتیجه مطلوب در پی نخواهد داشت. بنابراین باید به نحوه تنظیم و الزامات شکواییه پرداخت.

تفاوت شکواییه و دادخواست

شکواییه اقدام به طرح شکایت در امور کیفری است و دادخواست اقدام به طرح دعوا در امور حقوقی. به عبارت دیگر اگر جرمی علیه کسی واقع شود و او رسیدگی دستگاه قضایی به آن را مطالبه کند باید از طریق شکواییه این کار را انجام دهد. اگر کسی در امور حقوقی حقش ضایع شده و اقدام به شکایت کند، باید با تنظیم دادخواست این کار را انجام داد. این مهم‌ترین تفاوت دادخواست و شکواییه است.

به طور کلی قانون‌گذار در مورد شکوائیه سخت‌گیری کمتری دارد، اما دادخواست دقیق‌تر و دارای اهمیت بیشتری است. در امور کیفری، دادسرا به عنوان مقام تحقیق، شکواییه را بررسی و نهایتا پس از انجام تحقیقات اقدام به صدور کیفرخواست و ارسال آن به دادگاه خواهد کرد. به عنوان نمونه، دادخواست حتما باید در فرم‌های مخصوص تهیه شده توسط قوه قضاییه باشد و در فرمی غیر از آن پذیرفته نخواهد شد اما شکواییه چنین نیست و حتی شکایت شفاهی نیز باید توسط ضابط قضایی ثبت و مورد رسیدگی قرار بگیرد.

شکوائیه الکترونیکی چیست؟

شکوائیه الکترونیکی یعنی ثبت شکایت کیفری از طریق سامانه‌ آنلاین قوه قضاییه (سامانه ثنا یا همان عدل‌ایران) بدون نیاز به مراجعه حضوری به دادسرا یا کلانتری. در این روش، شاکی پس از ورود به حساب کاربری ثنا، فرم مخصوص شکایت را تکمیل می‌کند، دلایل و مدارک را بارگذاری می‌کند و شکایت مستقیما در سامانه مدیریت پرونده قضایی ثبت می‌شود. در حال حاضر فقط وکلا و دارندگان دانش حقوقی در سامانه عدل‌ایران امکان ثبت شکواییه دارند و اشخاص عادی باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند.

خروجی آن معمولا شامل:

• رسید ثبت الکترونیکی شکواییه
• شماره رهگیری پرونده در سامانه ثنا
• امکان مشاهده روند رسیدگی به پرونده به شکل خلاصه، پیگیری و دریافت ابلاغ‌ها به‌صورت اینترنتی

برای شکایت کجا باید رفت؟

برای شکایت، دیگر نیازی به مراجعه مستقیم به کلانتری یا دادسرا در قدم اول نیست؛ چون امروز همه شکایت‌ها ابتدا باید از طریق سامانه ثنا در adliran.ir، اپلیکیشن عدالت همراه یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. پس از ثبت شکواییه، سامانه به‌صورت خودکار آن را به مرجع صالح ارجاع می‌دهد؛ یعنی یا به کلانتری و پلیس فتا برای تحقیقات ابتدایی، یا به دادسرا به‌عنوان مرجع اصلی رسیدگی به جرایم و در موارد خاص به مراجع قضایی تخصصی مانند دادسرای اطفال یا نظامی. بنابراین مسیر صحیح این است که ابتدا شکایت را از طریق  دفتر خدمات ثبت کنید و سپس منتظر پیامک ابلاغ از سرشناسه‌های رسمی قوه قضاییه باشید تا بدانید پرونده برای بررسی به کدام مرجع ارجاع شده است و مراحل رسیدگی آغاز شود.

در روند دادخواهی، افراد گاه با فشارهای روحی بسیاری درگیر هستند که قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری درست را از آنها می‌گیرد. نداشتن دانش و اطلاعات کافی هم در این موارد، مشکلی به مشکلات اضافه می‌کند. اگر در مسیر پرونده‌های قضایی خود سوال دارید و سردرگم هستید، می‌توانید به رایگان این موضوعات را با کارشناسان حقوقی ترازو در میان بگذارید.

رایگان سوال بپرسید

میتونید سوالاتتون رو به صورت رایگان از کارشناسان متخصص ما بپرسید. در زودترین زمان ممکن، پاسخگوی شما خواهیم بود.

سوالتو بپرس

موارد مهم یا شرایط لازم در شکواییه

اما شرایط یک شکوائیه چیست و چه مواردی باید در آن نوشته و رعایت شوند؟ پاسخ این سوال در ماده ۶۸ آیین دادرسی کیفری داده شده است. بر اساس این ماده در شکوائیه موارد زیر باید قید شود:

• نام و نام‌خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام‌نگار (ایمیل)، شماره تلفن ثابت و همراه و کدپستی شاکی
• موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم
• ضرر و زیان وارده به مدعی و مورد مطالبه وی
• ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
• مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان

حال که موارد الزامی در شکوائیه را بیان کردیم به توضیح نکاتی در مورد این موارد باید بپردازیم.

آموزش نگارش شکواییه به صورت جامع

برای رسیدگی به شکایت‌ باید یک شکواییه دقیق و کامل بنویسید. بهترین روش برای نگارش شکوائیه مشورت با یک وکیل یا مشاور حقوقی باتجربه است. وکیل به شما می‌گوید که هر بخش از شکواییه به چه صورت تنظیم شود، مؤثرتر خواهد بود و نتیجه بهتری خواهد داشت. برای تنظیم شکوائیه می‌توانید از وکلا و مشاوران حقوقی ترازو کمک بخواهید. این وکلای باتجربه آماده هستند تا به سؤالات حقوقی شما در این زمینه در اسرع وقت پاسخ دهند و شما را در نگارش یک شکوائیه دقیق و جامع یاری کنند.

همین حالا درخواست وکیل بده

تیم متخصص ترازو با وکلای پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره تخصصی به سوالات و مسائل شماست.

دریافت مشاوره

مرحله اول: وارد کردن اطلاعات هویتی فرد

اولین گام در نگارش شکواییه وارد کردن اطلاعات هویتی فرد است. این اطلاعات باید به صورت کامل همانطور که در بالا بیان شد وارد شود تا در صورت لزوم و برای انجام تحقیقات، دسترسی به فرد راحت باشد.

مرحله دوم: درج موضوع شکایت

یکی از مواردی که باید در شکواییه قید کرد، موضوع شکواییه است. اما این به چه معناست؟ باید گفت که موضوع شکایت در واقع اتفاق و رویدادی است که برای فرد اتفاق افتاده و او نسبت به آن شکایت دارد. بنابراین نیازی نیست تا حتما عنوان مجرمانه خاصی را در شکواییه بیان کرد. به عبارت دیگر نیازی نیست در نگارش شکوائیه عنوان دقیق جرم محقق شده را بیان کرد و حتی این امر به صلاح نیز نیست، زیرا ممکن است بعدا به همین علت فرد مقابل از شما اقدام به شکایت کند.

شاکی باید موضوع ماجرایی که برایش رخ داده را در ذیل عنوان موضوع شکایت بنویسد و در ادامه، آن را به طور مختصر توضیح دهد. البته اگر به دلایلی نظیر شتاب‌زدگی یا عدم اطلاعات کافی حقوقی عنوان دقیقی انتخاب نشد، جای نگرانی نیست؛ با اینکه پیشبرد گام به گام مراحل ثبت شکوائیه نیازمند درج عنوان جرم (موضوع شکایت) است، اما در صورت درج عنوانی که از نظر حقوقی دقیقا با عمل انجام ارتکابی توسط طرف شکایت مطابقت نداشته باشد، مقام قضایی ملزم به تبعیت از عین عنوان درج‌شده نیست و عنوانی که قانونا با عمل ارتکابی منطبق باشد را اعلام خواهد کرد.

مرحله سوم: درج تاریخ و محل وقوع جرم

بیان دقیق تاریخ و محل وقوع جرم نیز دارای اهمیت است، زیرا صلاحیت رسیدگی محلی بر اساس محل وقوع جرم تعیین خواهد شد. تاریخ وقوع جرم منشاء بسیاری از احکام و امور است. به عنوان مثال قانون حاکم بر موضوع و همچنین محاسبه مرور زمان بر اساس همین تاریخ خواهد بود. همچنین دادسرا در تحقیقات خود دچار انحراف و گمراهی نخواهد شد. البته، در سامانه ثنا، در قسمت تعیین تاریخ و محل وقوع جرم، ۲ گزینه با عناوین «نمی‌توانم زمان وقوع جرم را تعیین کنم» و «نمی‌توانم مکان وقوع جرم را تعیین کنم» نیز وجود دارد. در صورتی که کاربر قادر به تعیین تاریخ محل دقیق وقوع جرم نباشد، این گزینه‌ها را انتخاب می‌کند.

مرحله چهارم: نوشتن اطلاعات مربوط به ضرر و زیان وارده به شاکی یا مدعی خصوصی

بر اساس ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری، بزه‌دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌شود و چنانچه تعقیب مرتکب را درخواست کند، «شاکی» و هرگاه جبران ضرر و زیان وارده را مطالبه کند، «مدعی خصوصی» نامیده می‌شود. گاه در وقوع یک جرم فرد متحمل خسارت نمی‌شود، اما گاهی وقوع جرم همراه با ایجاد خسارت به بدن، اموال، حیثیت یا سلامت روحی او است. طبق ماده ۱۴ قانون مذکور، شاکی می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان‌های مادی و معنوی (صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی) و منافع ممکن‌الحصول (منافعی که ممکن بود پیش از ارتکاب جرم قربانی به دست آورد اما وقوع جرم مانع از آن شده) ناشی از جرم را نیز مطالبه کند.

در مواردی که آسیب و خسارتی همراه با جرم محقق شود، شاکی می‌تواند در همان دادگاه کیفری خسارات خود را نیز مطالبه کند و نیازی به مراجعه به دادگاه حقوقی برای مطالبه ضرر و زیان و خسارت نخواهد داشت. به همین دلیل قانون در ماده ۶۸ بیان کرده که در صورت وقوع خسارت فرد می‌‌تواند ضمن اعلام شکایت، ضرر و زیان خود را نیز مطالبه کند. البته اگر فرد در این مرحله اقدام به درخواست ضرر و زیان نکند، می‌تواند بعدا از دادگاه حقوقی مطالبه ضرر و زیان کرده و خسارت خود را دریافت کند.

مرحله پنجم: نوشتن ادله وقوع جرم

مورد دیگری که باید در شکواییه بیان کرد، ادله‌ای است که شاکی برای اثبات ادعای خود دارد. این ادله ممکن است اعم از شهادت شاهدان، اقرار بزهکار و امثال آن باشد. همچنین مواردی مانند پیامک، رسید بانکی، گزارش پلیس، فیلم دوربین مداربسته و امثال آن نیز برای قاضی قابل اعتنا خواهد بود و می‌توانید در صورت وجود در شکواییه بیان کنید. البته اگر ادله شما چندان قوی نیست بازهم جای نگرانی نیست؛ زیرا دادسرا با اختیاراتی که دارد در صورتی که وقوع جرم را محتمل بداند، می‌تواند در کشف جرم و تحصیل ادله به کمک شما بیاید. به همین دلیل، تا حد  امکان این موارد باید در شکواییه بیان شود.

مرحله ششم: نوشتن مشخصات متهم

گاهی ممکن است که بزهکار و متهم کاملا شناخته شده باشند و شاکی آنها را به مقام قضایی معرفی کند. اما آیا در مواردی که فرد از هویت متهم آگاهی ندارد، امکان شکایت وجود نخواهد داشت؟ اینطور نیست؛ امکان شکایت حتی در این موارد وجود دارد و دادسرا همانطور که گفتیم به عنوان مقام تعقیب و کشف، تلاش در جهت شناسایی متهم خواهد نمود. به همین دلیل در بند ث ماده ۶۸ بیان شده که هویت متهم را در صورت امکان باید در شکواییه بیان کرد ولی الزامی به بیان آن وجود ندارد.

تنظیم شکواییه در فرم چاپی مخصوص

آیا شکوائیه باید در فرم چاپی مخصوص تنظیم شود؟ پاسخ هم مثبت است و هم منفی. قانون‌گذار برای سهولت کار شاکی و دستگاه قضایی، اوراق متحدالشکل را پیش‌بینی کرده است. چون در این اوراق تمام موارد الزامی دارای جای مخصوص به خود هستند، بهتر است از این اوراق استفاده شود. اما آیا استفاده نکردن از این اوراق باعث می‌شود تا شکایت مورد رسیدگی قرار نگیرد؟ پاسخ منفی است.دستگاه قضایی مکلف است در هر صورت به شکایت فرد رسیدگی کرده و آن را تعیین تکلیف کند. در موارد اضطراری نیز مقام قضایی شکوائیه را به صورت الکترونیکی ثبت خواهد کرد.

تبصره ماده ۶۸ آیین دادرسی کیفری در همین باره چنین می‌گوید: «قوه قضائیه مکلف است اوراق متحدالشکل مشتمل بر موارد فوق را تهیه کند و در اختیار مراجعان قرار دهد تا در تنظیم شکوائیه مورد استفاده قرار گیرد. عدم استفاده از اوراق مزبور مانع استماع شکایت نیست.»

نمونه فرم شکواییه

در ادامه یک نمونه فرم خام شکوائیه را قرار داده‌ایم که می‌توانید آن را دانلود کنید.

اقسام شکواییه (کتبی و شفاهی)

در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان شکواییه را به دو قسم شفاهی و کتبی تقسیم کرد. شکواییه کتبی در واقع همان چیزی است که تا کنون آن را توضیح دادیم. در شکواییه کتبی فرد با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی اقدام به پر کردن فرم بالا کرده و آن را در سیستم ثبت خواهد کرد. اما شکواییه شفاهی چیست؟

اگر فرد در هنگام وقوع جرم با مراجعه به کلانتری و یا پس از آن با مراجعه به دادستان اقدام به طرح شکایت کند، دادستان و یا ضابط قضایی یا همان نیروی انتظامی، مکلف است تا شکایت فرد را ثبت کرده و پس از امضای آن توسط شاکی اقدامات لازم برای رسیدگی به موضوع را انجام دهد.

ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می‌کند، ضابطان دادگستری موظفند شکایت کتبی یا شفاهی را همه وقت قبول نمایند. شکایت شفاهی در صورت‌جلسه قید می‌شود و به امضای شاکی می‌رسد. اگر شاکی نتواند امضاء کند یا سواد نداشته باشد، مراتب در صورت‌جلسه قید و انطباق شکایت شفاهی با مندرجات صورت‌جلسه تصدیق می‌شود. ضابطان دادگستری مکلفند پس از دریافت شکایت، به شاکی رسید تحویل دهند و به فوریت پرونده را نزد دادستان ارسال کنند.

همچنین ماده ۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری می‌گوید: «دادستان مکلف است شکایت کتبی و شفاهی را همه وقت قبول کند. شکایت شفاهی در صورت‌جلسه قید و به امضاء یا اثر انگشت شاکی می‌رسد. هر گاه شاکی سواد نداشته باشد، مراتب در صورت‌جلسه قید و انطباق شکایت با مندرجات صورت‌جلسه تصدیق می‌شود.»

ثبت و مشاهده شکواییه

در حال حاضر برای ثبت شکایت کیفری باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کرده و پس از پرداخت هزینه لازم و همچنین در صورت لزوم ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا، اقدام به ثبت شکواییه کرد. پس از ثبت شکواییه، پیامکی برای شاکی ارسال خواهد شد که از طریق آن می‌تواند شکواییه خود را در سامانه ثنا مشاهده کند. ابلاغ‌های بعدی درباره شکواییه نیز از طریق همین سامانه به فرد ابلاغ خواهد شد. البته حتما باید مراقب پیامک‌های کلاهبرداری و جعلی با موضوع مشاهده شکواییه یا ابلاغیه باشید.

پیامک شکواییه چیست؟

پیامک شکواییه همان پیامک اطلاع‌رسانی قوه قضاییه است که بعد از ثبت شکایت در سامانه ثنا برای شاکی ارسال می‌شود. این پیامک معمولاً شامل اعلام ثبت شکواییه، شماره پیگیری یا اطلاع از یک ابلاغ جدید است. این پیامک فقط نقش اطلاع‌رسانی دارد و متن شکواییه در آن ارسال نمی‌شود؛ شاکی باید برای جزئیات به حساب کاربری ثنا مراجعه کند.

پیامک شکواییه با چه شماره ای ارسال می‌شود؟

در حال حاضر پیامک‌های ثنا/عدل‌ایران دو الگوی ارسال دارند و هر دو صحیح هستند؛ تفاوت، به نوع اپراتور و تنظیمات ارسال سامانه برمی‌گردد:

• سرشناسه (Sender ID) متنی: در بسیاری از خطوط، پیامک ابلاغ و ثبت شکواییه با سرشناسه alrt.adliran یا adliran نمایش داده می‌شود. این نوع ارسال شماره ندارد و دقیقا در قالب Sender-ID ظاهر می‌شود.
• سرشماره عددی (Short Code): همان پیام‌ها ممکن است (بسته به مسیر ارسال) از سرشماره‌های ۳۰۰۰۴۹۴۹ و ۳۰۰۰۶۴ نیز بیایند. هر دو کاملا رسمی و متعلق به قوه قضاییه هستند.

ثبت شکواییه اینترنتی

ثبت شکواییه اینترنتی یعنی اینکه شاکی بتواند بدون مراجعه حضوری به دادسرا یا کلانتری، شکایت کیفری خود را به‌صورت آنلاین و از طریق سامانه ثنا و عدل‌ایران ثبت کند. این نوع ثبت، از نظر حقوقی کاملا معتبر است و مانند ثبت حضوری، منجر به تشکیل پرونده در دادسرا می‌شود؛ با این تفاوت که مراحل اولیه آن در بستر الکترونیکی انجام می‌گیرد و شاکی می‌تواند از همان ابتدا ابلاغ‌ها، دعوت‌نامه‌ها و وضعیت پرونده را از طریق پنل ثنا مشاهده کند. مراحل ثبت شکوائیه الکترونیکی چیست؟ مراحل ثبت شکواییه اینترنتی که وکلا و دانش‌آموختگان حقوق شخصا و سایر افراد از طریق دفاتر خدمات قضایی می‌توانند انجام دهند  به شرح زیر است:

مراحل ثبت شکواییه اینترنتی به شرح زیر است:

۱- ورود به سامانه ثنا یا عدل‌ایران و وارد شدن به حساب کاربری

۲- انتخاب گزینه «ثبت شکواییه» یا «درخواست جدید»

۳- تکمیل مشخصات شاکی و مشتکی‌عنه

۴- نوشتن شرح دقیق ماجرا و تعیین عنوان اتهام

۵- بارگذاری مدارک و مستندات (در صورت وجود)

۶- تأیید نهایی و ارسال شکواییه

۷- دریافت رسید و شماره پیگیری برای ادامه فرآیند

ابلاغیه شکواییه چگونه ارسال می‌شود؟

پس از ثبت شکواییه در سامانه ثنا، ابلاغ‌های مربوط به پرونده به‌صورت الکترونیکی صادر می‌شود و معمولا یک پیامک اطلاع‌رسانی با سرشناسه adliran برای شما ارسال می‌شود. این پیامک حکم اطلاع‌رسانی درباره ارسال ابلاغیه شکوائیه در سامانه ثنا را دارد و فقط اعلام می‌کند که «ابلاغ جدید دارید»؛ متن کامل شکواییه یا جزئیات پرونده در پیامک نمایش داده نمی‌شود. برای مشاهده اصل ابلاغیه باید از طریق سامانه ثنا/ عدل‌ایران وارد بخش «ابلاغیه‌های جدید» شوید.

بعد از ثبت شکایت چه اتفاقی می‌افتد؟

روند پیگیری شکواییه بدین صورت است که پس از ثبت توسط دفتر خدمات قضایی، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع داده خواهد شد و در دادسرا پرونده مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در صورت لزوم تحقیقات توسط ضابطین قضایی به دستور دادیار یا بازپرس صورت گرفته و در صورت نیاز از متهم و شاکی جهت ادای توضیح دعوت به عمل خواهد آمد.

در صورتی که مقام رسیدگی کننده، دلایل وقوع جرم را جدی بداند، ضمن صدور قرار تامین مناسب برای متهم، روند تحقیقات را تکمیل کرده و پس از تکمیل، تصمیم مناسب را خواهد گرفت. در صورتی که ادله وقوع جرم جدی باشد، پس از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه صالح جهت رسیدگی ارجاع خواهد شد و حکم نهایی توسط دادگاه صادر می‌شود.

سخن پایانی

شکواییه در واقع اقدام به شکایت کیفری نسبت به جرمی است که علیه شاکی صورت گرفته است. تنظیم شکواییه دارای شرایط و الزاماتی است و البته با توجه به تخصصی بودن امر، بهتر است تا این امور توسط وکیل خبره به امور کیفری صورت بگیرد. شما نیز اگر در مورد تنظیم شکواییه سوالی دارید بهتر است تا آن را با وکلای خبره ما در پلتفرم حقوقی ترازو در میان بگذارید.

سوالات متداول